Afrotopie, czyli jak Afryka mówi o sobie

Wystawa czasowa Afrotopie, prezentowana w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie do 14 września 2025 roku, to propozycja, która znacząco odbiega od schematycznych narracji dotyczących Afryki, obecnych zarówno w popularnych mediach, jak i w sztuce współczesnej.

Ekspozycja Afrotopie koncentruje się na twórczości osiemnastu artystek i artystów wywodzących się z różnych części Afryki, a jej głównym celem jest oddanie im głosu – umożliwienie wypowiedzi z wnętrza kultury, której przez dekady odmawiano podmiotowości i prawa do samoreprezentacji.

Dialog Afrykańczyków z tradycją kulturową

Zgromadzone na wystawie prace to w przeważającej większości fotografie artystyczne. Są głęboko zakorzenione w języku metafory, poetyki i symbolicznego kodowania doświadczeń. W gronie zaproszonych twórców znaleźli się: Mbali Dhlamini, Carlos Idun-Tawiah, Melanie Issaka, Kiboko Kamau, Solomon Kyalo, William Malawi, Sackitey Tesa Mate-Kodjo, Matthew Matete, Kibe Nduni, Neema Ngelime, Shawn N. Hounkpatin, Margaret Ngigi, Maganga Mwagogo, James Muriuki, Koffi Seble, Shitanda, Stephen Tayo oraz Ayomide Tejuoso (Plantation). Wnoszą oni do wystawy swoje opowieści, razem tworząc wielogłosowy, bogaty i poruszający portret współczesnej Afryki.

Autorzy prac tworzących wystawę Afrotopie w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie posługują się stylizacją, eksperymentują z formą, operują wielowarstwową narracją. Nie tylko „portretują” współczesną Afrykę, ale też wchodzą w dialog z tradycją kulturową, duchowością, lokalnymi zwyczajami i globalnymi procesami, które wpływają na tożsamość jednostek i wspólnot.

Nic nie jest biało-czarne

Tematy, które pojawiają się w pracach artystów są różnorodne, ale łączy je głębokie osadzenie w rzeczywistości – zarówno tej prywatnej, intymnej, jak i szeroko pojętej społeczno-politycznej. Artyści podejmują temat ewoluującej wrażliwości wizualnej – pytają, jak dziś patrzymy na siebie nawzajem i co decyduje o tym, co uznajemy za piękne, autentyczne, reprezentatywne.

Jednym z wyraźnych założeń wystawy jest chęć zakwestionowania utrwalonych stereotypów dotyczących Afryki, które przez lata kształtowały się w zachodniej świadomości. Dominowały w niej zazwyczaj dwa skrajne obrazy: z jednej strony Afryki jako romantycznej, dzikiej, egzotycznej krainy natury, z drugiej – jako miejsca zdominowanego przez nędzę, wojny, głód i niestabilność. Oba te obrazy, choć tak różne, miały wspólny mianownik – powstawały na podstawie spojrzenia z zewnątrz, spojrzenia, które nie uwzględniało perspektywy ludzi żyjących na tym kontynencie. Afrotopie stanowią swoista odpowiedź na te uproszczenia, będąc też częścią programu edukacyjno-artystycznego Wbrew stereotypom.

Pytania o tożsamość afrykańską

Afrykańscy artyści proponują nowe ramy interpretacyjne, które akcentują złożoność i wielowymiarowość rzeczywistości. Prezentowane fotografie ukazują Afrykę jako kontynent zróżnicowany – zarówno kulturowo, jak i społecznie czy geograficznie. Przypominają, że Afrykę tworzy mozaika dziesiątek krajów, setek języków, niezliczonych tradycji i współczesnych narracji. Za szczególnie cenne uważam wyeksponowanie wyzwań, przed którymi stoi dzisiejsza Afryka, a które dotykają perspektywy globalnej – migracje, nierówności ekonomiczne, kryzys wspólnotowości, zmiany klimatu, pytania o tożsamość.

Bardzo dużym plusem wystawy jest dbałość o szeroką dostępność ekspozycji. Treści wystawy są dostępne zarówno w języku polskim, jak i angielskim. Przygotowano audiodeskrypcję całej ekspozycji oraz wybranych obiektów, tyflografiki, a także wideoprzewodnik oraz informacje w polskim języku migowym i International Sign, dzięki czemu wystawa może być odbierana przez osoby z różnymi potrzebami i ograniczeniami sensorycznymi.

Zobacz także