Będzie ogłoszony stan klęski żywiołowej po raz pierwszy po 1945 r. Co to oznacza?

Premier zlecił przygotowanie rozporządzenia Rady Ministrów o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej. To trzeci nadzwyczajny stan wprowadzony w Polsce po 1945 r. Jednocześnie po raz pierwszy będzie ogłoszony stan klęski żywiołowej.

Po konsultacji z odpowiednimi ministrami i służbami zleciłem przygotowanie rozporządzenia Rady Ministrów o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej – poinformował premier Donald Tusk na platformie X. Stan klęski żywiołowej nie został wprowadzony ani w czasie epidemii Covid-19, ani poprzednich powodzi w 1997 i 2010 roku.

>>> „Idzie Woda!” Burmistrz Nysy wzywa do samoewakuacji [+WIDEO]

RescUE

W ocenie szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego Jacka Siewiery „stan klęski żywiołowej jest właściwym krokiem do uruchomienia sił, środków i finansowania w ramach mechanizmu europejskiego RescUE”. RescUE to rezerwa europejskich zasobów w całości finansowana przez Unię Europejską. W skład rezerwy wchodzi flota samolotów gaśniczych i helikopterów, samolot do ewakuacji medycznej, zapas środków medycznych oraz szpitale polowe. Rezerwa rescUE zawiera też m.in. środki do zapewnienia schronienia, transportu, logistyki oraz dostaw energii elektrycznej. Siewiera ocenił na X, że „dobrze że zostały zadysponowane Brzegowe Stacje Ratownictwa SAR i dobrze że zbiornik Racibórz Dolny rozpoczął retencjonowanie fali”.

„Skoro już wiemy że jest b. źle to czas by Bruksela pokazała swoją solidarność tak jak my to robiliśmy wielokrotnie w powodziach, pożarach i klęskach w UE” – napisał szef BBN.

Zgodnie z Konstytucją w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.

Nie wprowadzono go podczas poprzednich powodzi

Zapowiedziany przez premiera stan klęski żywiołowej byłby trzecim stanem nadzwyczajnym wprowadzonym w Polsce po 1945 r. 13 grudnia 1981 roku na terenie całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na mocy uchwały Rady Państwa i na wniosek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego wprowadzony został stan wojenny, nie był on jednak wprowadzony zgodnie z Konstytucją.

2 września 2021 roku na wniosek Rady Ministrów prezydent Andrzej Duda wprowadził stan wyjątkowy na części terytorium kraju wzdłuż granicy polsko-białoruskiej.

Do tej pory nie wprowadzono jednak stanu klęski żywiołowej, nawet w czasie epidemii Covid-19 ani poprzednich powodzi w 1997 i 2010 roku.

Zgodnie z ustawą o stanie klęski żywiołowej może być on wprowadzony, aby zapobiec skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia może wprowadzić stan klęski żywiołowej z własnej inicjatywy lub na wniosek wojewody, jednak na czas nie dłuższy niż 30 dni. Przedłużenie stanu klęski żywiołowej może nastąpić jedynie za zgodą Sejmu. Rozporządzenie ogłasza się w Dzienniku Ustaw, a także podaje do wiadomości przez obwieszczenia wojewody na plakatach. Media mają obowiązek informować o wprowadzonym stanie.

Na czym polega stan klęski żywiołowej?

W czasie stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu zapobiegania i usuwania skutków kierują – w zależności od terenu, jaki został objęty tym stanem – wójt burmistrz, prezydent miasta, starosta, wojewoda szef MSWiA lub inny minister. Minister jest zobowiązany do informowania na bieżąco prezydenta i premiera o skutkach klęski żywiołowej i działaniach podejmowanych w celu zapobiegania tym skutkom lub ich usunięcia.

Zniesienie stanu klęski żywiołowej również odbywa się w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, którym znosi ona ten stan na całym obszarze jego obowiązywania lub na części tego obszaru przed upływem czasu, na który został wprowadzony, jeżeli ustaną przyczyny jego wprowadzenia.

Ustawa o stanie klęski żywiołowej określa możliwe ograniczenia wolności oraz praw człowieka i obywatela stosowane wobec osób zamieszkałych lub czasowo przebywających na obszarze, na którym stan klęski żywiołowej został wprowadzony. Ograniczenia mogą dotyczyć również osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na danym obszarze.

Ograniczenia mogą polegać m.in. na zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców, nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju, nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji właściwego organu, reglamentacji zaopatrzenia, zakazie okresowego podwyższania cen na określone towary lub usługi czy nakazie stosowania ustalonych cen.

Nałożony może zostać obowiązek opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń, dokonania przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych obiektów budowlanych.

Władze mogą wprowadzić nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów, a także nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach.

Zakazane może być organizowanie imprez masowych, przemieszczanie się w określony sposób oraz prowadzenie strajku. Bez zgody właściciela mogą być wykorzystane zarówno jego nieruchomości, jak również ruchomości.

Możliwe jest również ograniczenie lub odstąpienie od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, o ile nie powoduje to bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika.

Ustawa przewiduje możliwość obowiązkowego wykonywania świadczeń osobistych i rzeczowych polegających na udzielaniu pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym wypadkom, czynnym udziale w działaniu ratowniczym, wykonywaniu określonych prac, udostępnieniu pomieszczeń osobom ewakuowanym, przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia osób poszkodowanych lub ewakuowanych, opiece nad zwierzętami.

Zarówno osoba prawna, jak i fizyczna może zostać również zobowiązana do udostępnienia żywności i źródła wody pitnej na potrzeby osób ewakuowanych lub poszkodowanych.

Przygotowanie pomocy i wsparcie z Ukrainy

„Zleciłem ministrowi finansów przygotowanie środków na pomoc doraźną i usuwanie skutków powodzi. Minister ds Unii Europejskiej wystąpi o pomoc europejską. Nie zostawimy nikogo samemu sobie. Ministra obrony poprosiłem o skierowanie na tereny zagrożone dodatkowych sił” – napisał. Tusk poinformował też, że premier Ukrainy Denys Szmyhal przekazał w niedzielę wyrazy solidarności z Polską i gotowość natychmiastowego wysłania stu ratowników wyposażonych w specjalistyczny sprzęt do walki z powodzią.

O pomocy finansowej dla powodzian premier mówił już w sobotę w Nysie. Informował wówczas, że uruchomiona zostaje szybka pomoc finansowa dla osób najbardziej poszkodowanych w związku z sytuacją pogodową. Tusk zapowiedział, że będzie to pomoc podobna do tej, jaką jego rząd uruchomił po raz pierwszy wobec poszkodowanych po przejściu serii trąb powietrznych w sierpniu 2008 r. Wówczas, w 2008 r. rząd zdecydował, że poszkodowani przez trąbę powietrzną otrzymają odszkodowania, które w pełni pokryją ich straty, a oprócz tego będą im wypłacane szybkie, jednorazowe zasiłki w wysokości do 10 tys. zł.

Wtedy rząd Tuska zadeklarował wypłatę odszkodowań w wysokości 100 proc. poniesionych strat, niezależnie od ubezpieczenia. Przeznaczył 25 mln zł z rezerwy celowej na szybką wypłatę zasiłków. Na indywidualne zapomogi dla ludzi, którzy stracili majątek, przeznaczono 5 mln zł.

Zgodnie z procedurą ogólną pomoc finansowa dla poszkodowanych przez klęski żywiołowe jest udzielana w formie zasiłków celowych – wynika z zasad udzielania pomocy finansowej ze środków budżetu państwa zatwierdzonych przez MSWiA. Pomoc jest przeznaczona dla osób, które poniosły szkodę w wyniku powodzi, podtopień, intensywnych opadów atmosferycznych, silnych wiatrów, wyładowań atmosferycznych lub osunięć ziemi.

Pomoc doraźna (dla rodziny albo osoby samotnie gospodarującej) może wynieść do 6 tys. zł. Z kolei kwota na remont, odbudowę domu lub mieszkania może sięgnąć 200 tys. zł. Zasiłek do 100 tys. zł może być przyznany w związku ze szkodami w budynkach gospodarczych. Te środki będą wypłacane po tym, jak komisje oceną szkody.

Zasiłki wypłacają miejscowe ośrodki pomocy społecznej. Pomoc może być przyznawana niezależnie od kryterium dochodowego. Wypłatą zasiłków będą zajmować się wojewodowie.

„Jeszcze wczoraj zostali zobowiązani przeze mnie, by jak najszybciej i w maksymalnie uproszczony sposób doprowadzić do wypłaty zasiłków” – powiedział w niedzielę w Katowicach minister spraw wewnętrznych i administracji Tomasz Siemoniak.

Rzecznik MSWiA Jacek Dobrzyński przekazał w niedzielę PAP, że na informacje na temat szczegółowych zasad wypłaty zasiłków trzeba jeszcze poczekać. Podobnej odpowiedzi udzielił rzecznik wojewody dolnośląskiego Bartosz Wojciechowski.

Wojewoda śląski Marek Wójcik przypomniał na niedzielnej konferencji, że poszkodowani w pierwszej kolejności mogą liczyć na zasiłki w kwocie do 6 tys. zł. Osoby, które ucierpiały po ulewach powinny zwracać się do gmin, które następnie będą występowały do Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego o przelanie środków na ten cel. Wójcik spodziewa się, że takie wnioski będą wpływały do Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego już od poniedziałku, zapewnił że będą rozpatrywane bezzwłocznie.