Biblia Gutenberga z Pelplina: wystawa najdroższej książki świata w Warszawie

Dziś w Muzeum Narodowym w Warszawie rozpoczął się pokaz Biblii Gutenberga, najdroższej książki świata, przechowywanej na co dzień w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie.

„Czuję się zaszczycona, że swoją kadencję mogę rozpocząć tak wspaniałą wystawą” – powiedziała nowa dyrektor Muzeum Agnieszka Lajus”. Prezentacja niezwykłej Biblii stanowi okazję do przyjrzenia się także obiektom w Galerii Sztuki Średniowiecznej Muzeum Narodowego. Wystawa potrwa do 23 marca.

Biblia Gutenberga z Pelplina

Przechowywany na co dzień w Pelplinie dwutomowy egzemplarz Biblii jest kompletnym wydaniem Pisma Świętego. Został przygotowany do druku i wydrukowany w latach 1452-1455 w Moguncji przez Jana Gutenberga, który był również jej wydawcą. Biblia ma oryginalną XV-wieczną oprawę, wykonaną przez mistrza Henryka Costera z Lubeki. Całość obejmuje łącznie w dwóch tomach 641 kart zadrukowanych obustronnie w dwóch kolumnach o wymiarach 285 mm x 85 mm, zawierających 40-42 wierszy. 

Biblia wydrukowana została prawdopodobnie w ok. 200 egzemplarzach – 165 na papierze i 35 na pergaminie. Do naszych czasów przetrwało 48 egzemplarzy tej najcenniejszej książki świata, z czego tylko 20 kompletnych. Najwięcej w USA – 14.

Dyrektor Muzeum Narodowego powiedziała KAI, że czuje się dumna i zaszczycona, że rozpoczyna swoją kadencję od inauguracji pokazu tak obiektu tak ważnego dla kultury europejskiej i polskiego dziedzictwa kulturowego.

„Dla współczesnego widza, funkcjonującego w rzeczywistości wirtualnej cyfrowej, fake newsów – kontakt z autentycznym dziełem, wytworem pracy wielu rzemieślników i wynalazcy jakim był Johannes Gutenberg jest czymś wyjątkowym” – zaznaczyła dr hab. Agnieszka Lajus.

Badaczka zapewniła, że kierowana przez nią placówka jest otwarta na współpracę także z innymi muzeami diecezjalnymi w Polsce.

„Pracownicy Muzeum Narodowego chcą uczestniczyć w projektach badawczych i jest to rozwijające dla obu stron” – dodała Agnieszka Lajus.

Dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie ks. Krystian Feddek powiedział KAI, że należy wydobywać najcenniejsze obiekty prezentowane także w innych muzeach diecezjalnych i eksponować je czasowo w różnych muzeach państwowych. Poinformował też, że na forum Stowarzyszenia Muzeów i Skarbców Kościelnych „Ars Sacra” trwa dyskusja nad tym, jak pomóc różnym, małym muzeum diecezjalnym przebić się z ich zbiorami na szersze forum.

Ks. Feddek zaznaczył, że w muzeum w Pelplinie oprócz Biblii Gutenberga znajduje się szereg innych, znakomitych obiektów, na przykład dwie spośród siedmiu istniejących na świecie tzw. Madonn szafkowych posiada właśnie muzeum pelplińskie.

„Dzisiejsze wydarzenie dowodzi, że można zrobić coś ważnego ponad politycznym podziałami: spotykamy się i zachwycamy sztuką” – powiedział duchowny.

Pierwszy wielki tekst drukowany tą metodą

Biblia drukowana w Moguncji przez Johannesa Gutenberga, w latach 1452–1455, stanowi świadectwo, a zarazem symbol przełomu, jaki dokonał się w Europie dzięki zastosowaniu wynalazku ruchomej czcionki. Nowa technika umożliwiła szybszą produkcję książek, a co za tym idzie łatwiejszą wymianę informacji, przyczyniła się do upowszechnienia wiedzy i popularyzacji nowych idei. 

Dwutomowa Biblia jest pierwszym w Europie wielkim tekstem drukowanym tą metodą, a jej pojawienie zbiega się z rozwojem prądu, który nazywamy humanizmem. Technologia Gutenberga szybko rozprzestrzeniła się, na terenie Cesarstwa powstały liczne oficyny drukarskie sprzedające książki w całej Europie.

Marcin Bogusz, kurator wystawy, zwraca uwagę, że prezentowana Biblia zawiera niezwykłą mnogość inskrypcji.

– Chodzi np. o te umieszczone przy wizerunkach zmarłych, w których proszą one Boga o zmiłowanie czy też bardziej rozbudowane, zawierające fragmenty modlitw – tłumaczy Bogusz w rozmowie z KAI.  

W ostatnim stuleciu losy pelplińskiej Biblii Gutenberga splatały się z burzliwą historią Polski. W obliczu zagrożenia wojennego w 1939 księga została wywieziona przez Warszawę, Paryż i Wielką Brytanię do Kanady. Podczas drugiej wojny światowej znajdowała się w skarbcu Bank of Montreal w Ottawie. Do Polski wróciła w 1959, nim jednak trafiła do Pelplina, przez kilka dni była eksponowana w Muzeum Narodowym w Warszawie. Rozpoczęty dziś pokaz odbywa się w rocznicę wydarzenia.

Prezentacja Biblii Gutenberga stanowi też okazję do przyjrzenia się także obiektom w Galerii Sztuki Średniowiecznej Muzeum Narodowego. Specjalnie przygotowana ścieżka poświęcona średniowiecznej kulturze pisma poprowadzi zwiedzających śladem malarskich i rzeźbiarskich wyobrażeń ksiąg, osób czytających lub piszących, a także inskrypcji o rozmaitych formach i funkcjach. Podczas pokazu zostaną również zaprezentowane obiekty zazwyczaj niedostępne, przechowywane w Magazynie Studyjnym.

Zobacz także