Chojnice: 2 września pogrzeb szczątków ponad 700 ofiar niemieckich zbrodni

Biskup pelpliński Ryszard Kasyna będzie przewodniczył 2 września Mszy św. pogrzebowej szczątków ponad 700 ofiar niemieckich zbrodni odnalezionych na terenie Doliny Śmierci w Chojnicach. Zostały one odnalezione podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych w ramach śledztwa prowadzonego przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku w latach 2021-2024. Uroczystość jest organizowana przez Instytut Pamięci Narodowej we współpracy z Urzędem Miasta w Chojnicach.

Po Mszy św. pogrzebowej o godz. 11.00 w Bazylice Mniejszej pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela (Plac Kościelny w Chojnicach) nastąpi odprowadzenie szczątków do grobu na cmentarzu ofiar zbrodni hitlerowskich przy ul. Gdańskiej w Chojnicach.

Prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku z udziałem interdyscyplinarnego zespołu biegłych z zakresu archeologii, antropologii fizycznej oraz broni palnej i amunicji z Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Rzeszowskiego w okresie od 2021 do 2024 r. prowadził czynności procesowe na północnych obrzeżach Chojnic, zwanych Doliną Śmierci. Prace zmierzały do odnalezienia zbiorowych mogił Polaków – ofiar masowych egzekucji dokonanych jesienią 1939 r. oraz w styczniu 1945 r. przez funkcjonariuszy niemieckich formacji.

>>> Bp Ryszard Kasyna do pielgrzymów: wiara i miłość sprawiają, że życie człowieka ma sens

Śledztwo w tej sprawie zostało zainicjowane wynikiem prac terenowych przeprowadzonych na tym terenie w 2020 r. przez zespół naukowców kierowanych przez dr. Dawida Kobiałkę, w czasie których zlokalizowano miejsce masowych egzekucji Polaków przeprowadzonych w styczniu 1945 przez Niemców.

Badania ujawnionych szczątków ludzkich dały podstawę do przyjęcia, że pochodzą one od blisko 500 osób. Z ustaleniami tymi koresponduje zarówno znaczna liczba łusek i wystrzelonych pocisków z broni palnej, które znaleziono w miejscu ekshumacji, jak też znaczna ilość znajdujących się przy ofiarach przedmiotów.

W śledztwie ustalono dotąd dane 120 osób, które zostały pozbawione życia w Chojnicach, w następstwie masowych egzekucji przeprowadzonych przez Niemców pod koniec stycznia 1945 r. Jesienią 2022 r. i latem 2023 r. przeprowadzono kolejne tury prac terenowych w celu ujawnienia innych miejsc masowych egzekucji dokonanych pod Chojnicami na obywatelach polskich.

Śledztwo zostało poprzedzone szeregiem kwerend archiwalnych, badaniem zdjęć lotniczych tego terenu, analizą pochodnych lotniczego skanowania laserowego, prospekcją geofizyczną i badaniami powierzchniowymi. Działania te zmierzały do ustalenia przebiegu polowych umocnień Wojska Polskiego, przygotowanych latem 1939 roku na wypadek wybuchu wojny. W śledztwie ustalono bowiem, że umocnienia te, po zajęciu Pomorza przez wojska niemieckie, jesienią 1939 roku zostały wykorzystane przez okupanta do realizacji zbrodniczego planu eksterminacji cywilnej ludności polskiej.

>>> Bp Ryszard Kasyna: pycha kruszy jedność Kościoła

W rowach strzeleckich oddziały Selbstschutzu i SS dokonały masowych zabójstw obywateli polskich – przedstawicieli lokalnej inteligencji, między innymi nauczycieli, duchownych, ziemian, urzędników państwowych, w tym policjantów, strażników granicznych, leśników, celników, listonoszy, ponadto kupców, rzemieślników, rolników, członków Polskiego Związku Zachodniego, a także 218 pensjonariuszy Krajowego Zakładu Opieki Społecznej w Chojnicach.

Czynności prokuratora i biegłych archeologów, przeprowadzone we wrześniu 2023 roku, doprowadziły do lokalizacji w terenie fragmentu polowych umocnień wojskowych. W wykonanym wówczas wykopie o wymiarach 5,5 m x 4 m znaleziono szczątki ludzkie pochodzące od co najmniej kilkunastu osób, a przy nich przedmioty należące do ofiar, między innymi ozdobne spinki do mankietów męskich koszul, szczoteczkę do zębów, guziki, brzytwę, fragmenty odzieży.

W maju 2024 r. podjęto zaś kompleksowe czynności procesowe zmierzające do odnalezienia wszystkich ofiar masowych zabójstw dokonanych jesienią 1939 roku na tym terenie przez jednostki niemieckie.

Prace poszukiwawcze objęły obszar kilku hektarów na którym wykonano łącznie kilkadziesiąt wykopów ziemnych. Przeprowadzone przez prokuratora i biegłych działania doprowadziły do odnalezienia czterech masowych mogił.

W pierwszej z nich znaleziono pozbawione anatomicznego układu szczątki ludzkie pochodzące od co najmniej 20 osób – kobiet i mężczyzn w wieku od 20 do 40 lat. Przy szczątkach ujawniono przedmioty należące do ofiar, w tym spinki do mankietów męskich koszul, metalowego orzełka pochodzącego najprawdopodobniej z czapki leśnika, różaniec, medalik z wizerunkiem Matki Boskiej, krzyżyki z wizerunkiem Jezusa Chrystusa, klucze od drzwi mieszkań, guziki, fragmenty odzieży, co potwierdza że pokrzywdzonymi były osoby cywilne.

W drugiej mogile odnaleziono ułożone warstwowo szczątki ludzkie pochodzące od co najmniej stu kilkudziesięciu osób – mężczyzn w wieku ok. 22 – 30 lat. Ofiary były ułożone w pozycji „na plecach”, „na brzuchu” i „na boku”.

Ustalenia śledztwa oraz wyniki oględzin miejsca, w którym ujawniono drugą zbiorową mogiłę pozwalają na przyjęcie, że stanowi ona miejsce skrytego pochówku pensjonariuszy Krajowego Zakładu Opieki Społecznej w Chojnicach, którzy pod koniec października 1939 roku w tym miejscu zostali rozstrzelani przez funkcjonariuszy niemieckich, a ich ciała sprawcy ukryli w byłych polowych umocnieniach wojskowych.

Aktualnie w śledztwie podjęto czynności zmierzające do identyfikacji odnalezionych szczątków ludzkich. 

W kolejnych dwóch mogiłach obejmujących wykop ziemny o długości ponad 50 metrów znaleziono szczątki ludzkie. Po ekshumacji zostały one poddane badaniom biegłych z zakresu antropologii i genetyki. Po przeprowadzeniu badań będzie można określić od ilu osób pochodzą.

Zabezpieczono także łuski i pociski kal. 7,62 mm i 9 mm, pochodzące od broni strzeleckiej typu Browning, Parabellum i Mauser, powszechnie używanej przez grupy operacyjne niemieckiej policji i służb bezpieczeństwa oraz jednostki paramilitarne Selbstschutzu.

Prokuratorzy Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku w ramach prowadzonego śledztwa planują przeprowadzenie czynności także w kilku innych wytypowanych już miejscach Pomorza Gdańskiego, gdzie mogą się znajdować zbiorowe mogiły ofiar „Zbrodni Pomorskiej 1939 roku”.

Zobacz także