Co Kościół w Polsce mówi o migrantach?

„Otwartość i solidarność względem migrantów nie są dla chrześcijanina wyłącznie odruchem humanitarnym, lecz nade wszystko praktykowaniem religijnych nakazów i moralną powinnością” – przypomnieli biskupi w marcu tego roku.

W ostatnich latach Episkopat Polski – jako całość, poprzez działającą przy KEP Radę ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek lub głosami poszczególnych biskupów – przypominał zasadach, którymi wobec migrantów powinni kierować się katolicy. Jutro, 24 września, pod hasłem „Wolni by wyjechać, wolni by pozostać” Kościół obchodzić będzie 109. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy. Fala migrantów i uchodźców, która zaczęła napływać do Europy w XXI wieku, stanowiła wcześniej w Polsce raczej problem teoretyczny, a konieczność solidarności krajów Unii Europejskiej w przyjmowaniu migrantów, traktowano jako kwestię polityczną do rozwiązania na poziomie negocjacji rządu z przedstawicielami Brukseli. Sytuacja zmieniła się radykalnie latem 2021 roku, kiedy to przy zaangażowaniu reżimu Łukaszenki, dążącego do destabilizacji Unii, przez granicę polsko-białoruską zaczęli przedzierać się uchodźcy, głównie z państw Bliskiego Wschodu i Afryki. Dramatyczne wydarzenia na granicy spolaryzowały społeczeństwo. Na sytuację szybko zareagował Kościół katolicki w Polsce. Już 22 sierpnia 2021 r. przewodniczący Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek bp Krzysztof Zadarko wydał komunikat „W sprawie uchodźców docierających do Polski”.

>>> Papież na dzień migranta: niech decyzja o migracji będzie dobrowolna

2021 rok: Obojętność nie jest postawą autentycznie chrześcijańską

Na początku tego komunikatu przywołano kilka wypowiedzi ostatnich papieży, zwłaszcza św. Jana Pawła II „Nakaz zawarty w słowach Jezusa: «byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie», pozostaje całkowicie w mocy w każdych okolicznościach i jest wyzwaniem dla sumienia wszystkich, którzy chcą iść Jego śladami” (1997) oraz słowa papieża Franciszka na 104 Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy: „Każdy cudzoziemiec, który puka do naszych drzwi jest okazją do spotkania z Jezusem Chrystusem, utożsamiającym się z cudzoziemcem przyjętym lub odrzuconym każdej epoki” (2018 r.). Przewodniczący Rady ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek w komunikacie zawarł konkretne wskazówki postępowania:

„Zdajemy sobie sprawę ze złożoności uwarunkowań geopolitycznych, wywołujących aktualne procesy migracyjne. Żywimy przekonanie, że odpowiedzialni za przestrzeganie prawa będą w pełni respektować międzynarodowe zobowiązania wobec osób poszukujących ochrony, w tym również prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Funkcjonariuszom Straży Granicznej – stojącym wobec trudnego wyzwania ochrony granic państwa – należy zapewnić możliwość kierowania osób przekraczających granicę do środków dla cudzoziemców. Wsparcia ze strony państwa domaga się też aktywność organizacji wspierających uchodźców, która w ostatnich latach została ograniczona”.

Wiernym Kościoła katolickiego przypomniano:

„W świadomości katolików musi wybrzmieć nauka, aktualna od początku Kościoła, że zadaniem chrześcijanina jest rozpoznać i przyjąć Chrystusa w przybyszu. Obojętność nie jest postawą autentycznie chrześcijańską”.

Zwracając się do „przedstawicieli wszystkich sił politycznych” przewodniczący Rady apelował, aby „kierowali się nade wszystko postawami gościnności, szacunku wobec przybyszów i dobra wspólnego Polaków. Zrozumiała troska o własnych obywateli nie może być wystarczającą przesłanką uzasadniająca zamykanie granic przed poszukującymi schronienia”.

W komunikacie znalazło się upomnienie dla mediów: „Żaden przekaz medialny, relacjonujący nawet najtrudniejsze sprawy, nie może prowadzić do pogardy dla migranta”, a „dramaty ludzkie nie mogą stać się instrumentem do budzenia ksenofobicznych nastrojów, zwłaszcza budzonych w imię fałszywie rozumianego patriotyzmu, który poniża ludzi przybywających z innego regionu świata, innej kultury lub religii. Wywoływanie strachu przed drugim człowiekiem jest nieludzkie i niechrześcijańskie”.

Przypomniano fakty z historii Polski, które także powinny zobowiązywać Polaków do gościnności i otwarcia granic przed uchodźcami:

„Nasi przodkowie byli emigrantami i uchodźcami podczas zaborów, w czasie II Wojny Światowej i w latach komunizmu. Doświadczali pomocy ludzi innych kultur i religii. Odmawianie przybyszom ich fundamentalnych praw jest odwracaniem się od własnej historii i zaprzeczeniem naszego chrześcijańskiego dziedzictwa”.

2022 rok: Żebrak Łazarz ma dzisiaj twarz migranta i uchodźcy

„Żebrak Łazarz ma dzisiaj twarz migranta i uchodźcy, ma twarz matki z dzieckiem uciekającej z Ukrainy, przerażonej Kurdyjki z dziećmi leżącej w lesie na granicy polsko-białoruskiej” – mówił bp Krzysztof Zadarko w koszalińskiej katedrze rok temu, 25 września, w Światowym Dniu Migranta i Uchodźcy. Wspomniał „przemoczonych, głodnych i płaczących ludzi z Somalii, Nigerii, Syrii, Afganistanu. Zastanawiamy się, skąd oni się tutaj znaleźli. Gdy posłuchamy ich życiorysów, ich tragedii, wtedy człowiek okazuje się bezradny – zaczyna płakać tak jak oni” – podsumował.

Na fakt, iż „migranci stali się częścią naszej codzienności także w Polsce” zwrócił uwagę abp Stanisław Gądecki.

„Wszyscy należymy do jednej rodziny, tak migranci, jak i społeczności lokalne i wszyscy mamy prawo do korzystania z dóbr tej ziemi” – mówił Przewodniczący Episkopatu podczas wieczornej modlitwy za uchodźców.

Nabożeństwo „Umrzeć z nadziei” odbyło się 4 października 2022 roku w poznańskim sanktuarium św. Józefa. Metropolita poznański zwrócił uwagę, że rządy mają prawo do podjęcia działań przeciwko nielegalnej imigracji przy poszanowaniu praw człowieka.

„Istnieje jednak różnica między imigrantami, którzy uciekają z kraju z przyczyn politycznych, religijnych, etnicznych, wojen, a osobami, które poszukują nielegalnego wejścia do kraju lub wjeżdżają tylko po to, by polepszyć swoją sytuację materialną” – wskazywał abp Gądecki.

Nie ma różnych kategorii uchodźców i migrantów

Wkrótce potem, także w październiku 2022 r., podczas obrad Konferencji Episkopatu Polski w Kamieniu Śląskim omawiano ponownie sprawę kryzysu uchodźczego. Padły wtedy ważne słowa, że „nie ma różnych kategorii uchodźców i migrantów, bo wszyscy mają tę samą godność osobową i wartość w oczach Boga”.

W komentarzach po obradach bp Krzysztof Zadarko doceniając postawę społeczeństwa wobec uchodźców z Ukrainy, ocenił, „że jesteśmy świadkami wielkiego cudu rozmnożenia chleba”, ale po raz kolejny przestrzegł też przed niebezpieczeństwem wykorzystywania problemu uchodźców do celów politycznych czy ideologicznych. Wyraził niepokój, iż w polskiej przestrzeni publicznej pojawiają się też takie hasła, jak: „Stop ukrainizacji Polski”.

2023 rok: Otwartość względem migrantów jest praktykowaniem religijnych nakazów

29 marca 2023 r. odbyło się w Warszawie kolejne posiedzenie Rady. W komunikacie po spotkaniu znalazł się apel „o zalegalizowanie humanitarnej pomocy niesionej przez wolontariuszy wszystkim migrantom w strefie przygranicznej, niezależnie od ich statusu, narodowości czy miejsca przekraczania granicy, a którzy znaleźli się w sytuacji zagrożenia życia. Każda śmierć na polskiej granicy powinna być dla nas wstrząsem, przynaglającym do poszukiwania takich rozwiązań, w ramach których oczywista obrona granic nie będzie łączyła się z zawieszeniem humanitarnego podejścia do drugiego człowieka.”

W trakcie spotkania omówiono ideę tworzenia „korytarzy humanitarnych” jako metody bezpiecznego, kontrolowanego zarządzania migracjami przymusowymi.

„Otwartość i solidarność względem migrantów nie są dla chrześcijanina wyłącznie odruchem humanitarnym, lecz nade wszystko praktykowaniem religijnych nakazów i moralną powinnością” – czytamy w komunikacie.

W imię fałszywego patriotyzmu nie wolno wzbudzać niechęci wobec przybyszów

12 lipca 2023 r. Rada KEP wydała kolejny komunikat w sprawie toczącej się w Polsce debaty o migrantach i uchodźcach. Zaapelowano do wszystkich jej uczestników, polityków, publicystów i mediów o „rzetelne i odpowiedzialne, zgodne z faktami i wolne od ideologii prezentowanie sytuacji uchodźców i migrantów w Polsce i Unii Europejskiej”. Krytycznie oceniono rządowy pomysł, w którym znalazł się punkt dotyczący migrantów.

„Polskie bogate doświadczenia migracyjne, chrześcijańskie dziedzictwo, ale także niezwykłe, spontaniczne, godne najwyższego uznania zaangażowanie Polaków w niesienie pomocy uciekinierom wojennym z Ukrainy powinny nas szczególnie predysponować do propagowania idei mądrej gościnności i solidarności – konstytutywnych dla wiary chrześcijańskiej. Sposobów ich praktykowania nie ma potrzeby czynić przedmiotem referendalnych rozstrzygnięć”.

Zaapelowano:

„Prosimy, aby w poszukiwaniu rozwiązań skomplikowanych problemów migracyjnych, kierować się nade wszystko postawami otwartości, szacunku wobec migrantów i uchodźców oraz szeroko rozumianego dobra wspólnego. Wiąże się to z gotowością do wykraczania poza perspektywę tylko narodową, natomiast przybyszów zobowiązuje do szacunku do naszej kultury, religii, prawa i zasad bezpieczeństwa”.

Przestrzegano przed rozbudzaniem uczuć ksenofobii:

„Nie można ulegać pokusie, by w imię fałszywie rozumianego patriotyzmu czy politycznych kalkulacji rozbudzać lęk, wrogość czy niechęć w stosunku do przybyszów, zwłaszcza z powodu ich statusu, religii lub pochodzenia”.

W dokumencie wezwano władze państwowe do konkretnych rozwiązań:

„W Polsce powinny zostać podjęte próby wypracowania odpowiedzi na nowe, ale już poważnie obecne wyzwania, takie jak: zasady polityki migracyjnej, ochrona praw pracowniczych migrantów zarobkowych, wprowadzenie realnych mechanizmów integracji (również w celu uniknięcia zjawisk gettoizacji), objęcie wszystkich dzieci migrantów systemem oświaty, sfinansowanie programów nauki języka polskiego, zapewnienie godnej pomocy socjalnej przebywającym w Polsce osobom w postępowaniach o udzielenie ochrony międzynarodowej”.

W najbliższą niedzielę 24 września przypada 109. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy. Do modlitwy w intencji migrantów, zwłaszcza ofiar kryzysu humanitarnego na granicy polsko-białoruskiej, zachęca wspólnota St’Egidio organizując w tym dniu nabożeństwa ekumeniczne pod hasłem: „Umrzeć z nadziei”.

Tego samego dnia, tj. jutro 24 września, JRS Poland – Jezuicka Służba Uchodźcom w Warszawie – zaprasza na Festiwal Wielu Kultur. „Celebrujemy różnorodność naszych kultur poprzez szeroką gamę potraw z całego świata, muzykę i tańce, ale przede wszystkim przez rozmowy i wspólną modlitwę” – informują organizatorzy. Wydarzenie odbędzie się na terenie sanktuarium Andrzeja Boboli przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. O godzinie 13.00 odprawiona zostanie Msza św. pod przewodnictwem bp. Krzysztofa Zadarko, Delegata Komisji Episkopatu Polski ds. Imigracji.