Co w chrześcijańskiej tradycji symbolizuje labirynt?

Mowa o labiryncie najczęściej od razu przywodzi na myśl grecki mit o Tezeuszu, Ariadnie i Minotaurze. Niemniej jednak, w przeciwieństwie do mitycznego labiryntu zbudowanego pod kreteńskim pałacem w Knossos, istniały i nadal istnieją prawdziwe labirynty − dekorujące posadzki dawnych chrześcijańskich świątyń. 

Na labirynt w średniowiecznym kościele we Francji można natknąć się  na skrzyżowaniu nawy centralnej z transeptem, czyli z nawą poprzeczną, oraz, częściej, w pobliżu wejścia do sakralnego wnętrza. Wykonany z koncentrycznych ośmioboków, zdobi na przykład katedrę w Amiens. Bardziej jednak popularne stały się labirynty uformowane z serii koncentrycznych kół.  

Labirynt jako znak 

W centrum takiego labiryntu przecinały się dwie osie, tworząc pod meandrami linii krzyż. Niekiedy owo centrum wypełniała także scena figuralna, choćby taka jak, niegdyś w katedrze w Chartres, walka Tezeusza lub geometryczny motyw. Zupełnie inną formę miewał natomiast labirynt w Anglii. Posiadał on kształt niewielkiego pomnika, a umieszczony był na zewnątrz kościoła, blisko wejścia do niego. Mógł on stanowić specyficzny „egzorcyzm” przeciwko złym mocom. Takiego apologetyczno−magicznego znaczenia labiryntu należy upatrywać w odległym, przedchrześcijańskim antyku. Starożytni Grecy interpretowali labirynt jako znak chroniący domy i miasta przed urokami, dlatego ryto go na zewnętrznych murach. O tym zwyczaju świadczą odnalezione w Koryncie modele domów.  

>>> Małżeństwo: labirynt czy droga

Labirynty w chrześcijańskiej tradycji 

W chrześcijańskiej tradycji umieszczony na świątynnej posadzce labirynt obfitował w znaczenia. Symbolizował między innymi ludzkie  życie, jego wszelkie odmiany i etapy oraz zanurzenie w świecie. Przykładowo wejście do labiryntu oznaczało narodziny, a wyjście – śmierć. Figury, takie jak tworzące labirynt kwadrat i koło, wskazywały na łączność ziemi, symbolizowanej przez pierwszą figurę, z symbolizowanym przez drugą niebem. Tak było chociażby w Orléansville. W związku z tym faktem labirynt postrzegany był też jako symbol kosmiczny, mikrokosmos, specyficzny „obraz świata”, z umieszczonym w jego wnętrzu, porządkującym chaos Chrystusowym krzyżem. Co więcej, w kościele Saint−Foy w Saverne wzbogacono labirynt o cztery rzeki rajskie, widoczne w jego narożnikach. Sięgano także do mitu o Tezeuszu i Ariadnie, ale nadano mu chrześcijański wydźwięk. Nić Ariadny interpretowano jako ocalającą łaskę Bożą. Ponadto „chrześcijański labirynt” stanowił drogę do Świętego Miasta, rozumianą też jako droga do Kościoła i jako droga do Boga. Przebycie labiryntu, na przykład przez ubogiego chrześcijanina, któremu jako pokutę wyznaczono udanie się do Jerozolimy w Ziemi Świętej a której to pokuty z powodu swej biedy nie mógł odbyć, zastępowało rzeczywistą pielgrzymkę. Więcej, z przebyciem labiryntu jako z „zastępczą” pielgrzymką wiązały się też odpusty. 

Drogę ku Kościołowi symbolizował wyraźnie labirynt w Orléansville, zawierał na środku napis: Sancta Ecclesia. Kierował ku Bogu, ale sugerował również pracę duchową nad sobą. Centrum labiryntu oznaczało Niebiańską Jerozolimę, czyli cel doczesnej pielgrzymki przekraczającej granice ziemskiej kruchości.  

Zobacz także