Dawna liturgia św. Jakuba Apostoła w prawosławnej katedrze

W białostockiej katedrze prawosławnej była w sobotę sprawowana dawna liturgia św. Jakuba Apostoła, uznawana za jedną z najstarszych znanych w Kościele powszechnym. Celebrowana jest tylko raz do roku, w dzień pamięci apostoła Jakuba, pierwszego biskupa Jerozolimy.

W katedrze św. Mikołaja w Białymstoku przewodniczył jej ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej arcybiskup Jakub, który obchodzi też w tym dniu imieniny. Po uroczystości duchowieństwo, przedstawiciele władz i służb oraz wierni składali hierarsze życzenia.

Liturgia św. Jakuba odnosi się do tradycji jerozolimskiej Cerkwi. Współcześni liturgiści w większości przyjmują, że powstała ona w okresie między końcem IV i początkiem V w. Nie wykluczają jednak, że niektóre modlitwy i gesty sięgają czasów apostolskich.

Trudnością dla duchownych, którzy w latach 90. ubiegłego wieku doprowadzili do wznowienia odprawiania tej liturgii w Polsce, był przede wszystkim tekst. Udało się go zdobyć z zagranicy dopiero w latach 80. ubiegłego wieku. W Białymstoku po raz pierwszy została odprawiona w 1999 roku.

>>> W Kościele prawosławnym tradycyjna sobota wspominania i modlitwy za zmarłych

Jedną z głównych cech liturgii św. Jakuba jest jej prostota. Na czas nabożeństwa (trwa ono około dwóch godzin) biskup przywdziewa szaty liturgiczne należne zwykłemu kapłanowi, nie ma ponadto nakrycia głowy. Podczas kazania hierarcha i towarzyszący mu koncelebransi siedzą, wierni stoją. Wszystkie czytania, pochodzące zarówno ze Starego, jak i Nowego Testamentu, kapłan czyta, stojąc przodem do wiernych. Modlitwa Pańska nie jest śpiewana, lecz recytowana, wszystkie modlitwy są odczytywane na głos, by były też słyszane przez wiernych.

Przez Kościół prawosławny w Polsce ta liturgia sprawowana jest raz do roku i tylko w dwóch miejscach – katedrach w Białymstoku i Warszawie. W stołecznej katedrze metropolitalnej, gdzie przewodniczył jej arcybiskup wrocławsko-szczeciński Jerzy, rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej, była w tym roku sprawowana wyjątkowo 3 listopada; w sobotę 5 listopada przypada bowiem tzw. sobota rodzicielska (zwana też dymitriewską), w Cerkwi to tradycyjnie dzień wspominania zmarłych, odprawiane są w ich intencji liturgie i panichidy (modlitwy za zmarłych).

W białostockiej katedrze uroczystości związane z tzw. sobotą dymitriewską zostały przeniesione na 12 listopada.

Przedstawiciele polskiej Cerkwi liczbę wiernych w kraju szacują na 450-500 tys. osób. Według danych GUS – uznawanych jednak przez hierarchów za niemiarodajne – w poprzednim spisie powszechnym przynależność do Kościoła prawosławnego w Polsce zadeklarowało 156 tys. osób. Danych ze spisu z 2021 roku jeszcze nie ma.

Zobacz także