Dzień Dziecka – skąd się wziął i dlaczego w Polsce obchodzony jest 1 czerwca?

Postrzeganie dzieci i dzieciństwa zmieniało się znacząco na przestrzeni dziejów. Dopiero w czasach nowożytnych zaczęto przywiązywać większą wagę do tej sfery życia społecznego. Mimo to musiało minąć jeszcze sporo czasu, zanim dzieci doczekały się swojego święta – dnia, w którym szczególnie podkreśla się ich prawa, potrzeby i godność.

„Dlaczego Dzień Dziecka obchodzimy 1 czerwca, a nie 20 listopada, jak w wielu krajach zachodnich, albo 22 września, jak w przedwojennej Polsce? Który kraj wprowadził święto poświęcone najmłodszym jako pierwszy? I co wspólnego z Dniem Dziecka ma sowiecka kampania propagandowa przeciw produkcji broni atomowej?” – pisze Tomasz Horsztyński w tekście polskieradio24.pl.

Kiedy i gdzie po raz pierwszy obchodzono Dzień Dziecka?

Tomasz Horoszyński pisze, że już w XIX wieku pojawiały się oddolne inicjatywy mające na celu wyróżnienie najmłodszych. Jedną z najczęściej przywoływanych jest nabożeństwo odprawione w drugą niedzielę czerwca 1857 roku (według niektórych źródeł – w 1856) przez pastora Charlesa Leonarda w Chelsea, w stanie Massachusetts.

Początkowo wydarzenie to nosiło nazwę Dzień Róży, później przemianowano je na Niedzielę Kwiatową, a ostatecznie zaczęto mówić o Dniu Dziecka. Z czasem tradycja ta przyjęła się również w innych wspólnotach protestanckich na terenie USA.

Co ciekawe, Stany Zjednoczone nie były pierwszym państwem, które oficjalnie wpisało Dzień Dziecka do kalendarza świąt państwowych. Pierwszeństwo w tym zakresie przypada Turcji – a ustanowienie tego święta wiązało się z głębokimi przemianami politycznymi, jakie przechodził wówczas ten kraj.

Historia Dnia Dziecka – od Atatürka po Zimną Wojnę

Autor tekstu w polskieradio24 przypomina historię tego dnia.

Tureckie początki

23 kwietnia 1920 roku w Ankarze utworzono Wielkie Zgromadzenie Narodowe Turcji – wydarzenie to zapoczątkowało przekształcenie Imperium Osmańskiego w Republikę Turcji. Dzień ten szybko stał się świętem narodowym. Już w latach 20. XX wieku pierwszy prezydent nowej republiki, Mustafa Kemal Atatürk, nadał temu dniu również charakter święta dzieci. W ten sposób 23 kwietnia stał się w Turcji podwójnym świętem – Dniem Niepodległości i Dniem Dziecka – i jest tak obchodzony do dziś.

Dzień Dziecka w II Rzeczypospolitej

W przedwojennej Polsce Dzień Dziecka przypadał 22 września. Pierwsze wzmianki na ten temat pochodzą z 1929 roku. Obchody rozpoczynała uroczysta Msza Święta, po której w szkołach odbywały się akademie, wycieczki lub inne zajęcia o swobodniejszym charakterze.

Międzynarodowe inicjatywy

Już w latach 20. XX wieku o uhonorowanie dzieci przez ustanowienie ich święta zabiegały organizacje międzynarodowe. W 1924 roku Liga Narodów, obradująca w szwajcarskiej Genewie, przyjęła pierwszą Deklarację Praw Dziecka, w której zapisano m.in., że „ludzkość powinna dać dziecku wszystko, co posiada najlepszego”.

Rok później, również w Genewie, odbyła się Światowa Konferencja na Rzecz Dobra Dzieci. Zaproponowano na niej ustanowienie Międzynarodowego Dnia Dziecka z datą 1 czerwca. Pomysł ten nie został jednak od razu zrealizowany – stało się to dopiero po II wojnie światowej.

W 1946 roku, z inicjatywy polskiego lekarza Ludwika Rajchmana, powstał UNICEF – agenda ONZ niosąca pomoc dzieciom. Osiem lat później, w 1954 roku, Zgromadzenie Ogólne ONZ ogłosiło ustanowienie Międzynarodowego Dnia Dziecka, pozostawiając jednak krajom swobodę w wyborze daty i formy obchodów.

Współcześnie ONZ obchodzi Dzień Dziecka 20 listopada – na pamiątkę przyjęcia Deklaracji Praw Dziecka (1959) oraz Konwencji o Prawach Dziecka (1989).

>>> Dzieci są największym skarbem narodu – uczył Prymas Tysiąclecia

Dlaczego w Polsce Dzień Dziecka obchodzimy 1 czerwca?

Tomasz Horoszyński wyjaśnia także, że choć data 1 czerwca pojawiła się już w międzywojennych planach organizacji międzynarodowych, jej realizacja miała miejsce dopiero w czasach zimnowojennych. W 1949 roku w Moskwie odbył się zjazd Światowej Demokratycznej Federacji Kobiet – organizacji powstałej z inicjatywy środowisk lewicowych i komunistycznych. To właśnie tam zaproponowano, by 1 czerwca był obchodzony jako Międzynarodowy Dzień Dziecka.

Niestety, za szlachetną ideą stały motywy propagandowe Związku Sowieckiego. Hasła ochrony dzieci zostały wykorzystane w antyzachodniej retoryce – przede wszystkim w kampanii przeciwko broni atomowej. ZSRR, świadomy swojej militarnej słabości wobec USA, sięgał po pacyfistyczne środki oddziaływania. W tym kontekście dzieci stały się narzędziem propagandy.

Po raz pierwszy Dzień Dziecka obchodzono w krajach bloku wschodniego – w tym w Polsce – w 1950 roku. Archiwalne zdjęcia z tamtego okresu pokazują dzieci z transparentami głoszącymi hasła pokojowe, np. „Żądamy zakazu broni atomowej” czy „Rząd, który pierwszy użyje broni atomowej, będzie potępiony przez ludzkość jako zbrodniarz wojenny”.

Zobacz także