Eucharystia bez wina? O moszczu winnym 

Moszcz winny na Eucharystii? To rzadko stosowana, ale całkowicie zgodna z tradycją alternatywa dla klasycznego wina mszalnego. Jakie są jej zasady i dlaczego Kościół czasem sięga po sok z winogron przed procesem fermentacji? 

Moszcz winny to niesfermentowany sok z winogron, który jest produktem przejściowym w procesie tworzenia wina. Ma naturalnie słodki smak i zawiera cukry pochodzące z owoców, ale nie zawiera alkoholu, który powstaje dopiero w wyniku fermentacji. W kontekście liturgicznym moszcz jest uważany za wino w pierwotnym stadium, co w określonych przypadkach czyni go dopuszczalnym substytutem tradycyjnego wina mszalnego. 

>>> Malta: whisky zamiast wina mszalnego. Arcybiskup przerwał mszę świętą

Jak to wyglądało przez wieki? 

W starożytności użycie moszczu podczas Eucharystii nie było powszechne, ponieważ tradycja chrześcijańska kładła nacisk na wykorzystanie fermentowanego wina jako elementu konsekracji. Wino symbolizowało nie tylko krew Chrystusa, ale także radość i obfitość królestwa Bożego, jednakże w wyjątkowych sytuacjach, np. w miejscach, gdzie produkcja wina była niemożliwa lub jego spożycie było zakazane, stosowano moszcz. Tradycja ta była szczególnie widoczna w Kościołach wschodnich, gdzie klimat lub lokalne przepisy mogły uniemożliwiać produkcję alkoholu. 

W Kościołach wschodnich w trakcie liturgii eucharystycznej wino jest mieszane z wodą, co symbolizuje połączenie boskości i człowieczeństwa Chrystusa oraz Jego mękę. W Kościele łacińskim temat moszczu winnego został szczegółowo omówiony dopiero w XX w., wraz z rozwojem liturgiki i potrzebą dostosowania celebracji Eucharystii do wyjątkowych warunków, takich jak choroby alkoholowe celebransów. 

Kiedy stosuje się moszcz winny? 

Moszcz winny jest używany w liturgii w sytuacjach wyjątkowych, kiedy kapłan celebrujący Eucharystię nie może spożywać alkoholu, na przykład z powodu choroby alkoholowej, alergii lub innej medycznej przeszkody. Kościół dopuszcza takie rozwiązanie, dbając o dobro duchowe i fizyczne swoich duchownych, pod warunkiem spełnienia określonych warunków. 

Kodeks Prawa Kanonicznego (kan. 924 §3) i inne dokumenty liturgiczne, np. Instrukcja Redemptionis Sacramentum, poskreślają, że wino, jakiego używa się przy sprawowaniu Najświętszej Ofiary, powinno być naturalne, z winogron, czyste i nie zepsute, bez domieszki obcych substancji. Do konsekracji można używać moszczu winnego, jeśli został on odpowiednio przygotowany i zachowuje naturalną formę soku z winogron. 

Bezpośrednio o moszczu winnym mówi List okólny do Biskupów na temat chleba i wina do sprawowania Eucharystii skierowany doń przez Kongregację Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów: 

Kongregacja Nauki Wiary w Liście okólnym do Przewodniczących Konferencji Biskupów na temat użycia chleba z niewielką zawartością glutenu i moszczu jako materii eucharystycznej (…), przedstawiła normy dotyczące osób, które z rożnych, poważnych powodów nie mogą spożyć chleba i wina używanych zwyczajowo do Mszy Świętej. (…) Moszcz, to znaczy sok winny, tak świeży jak przechowywany, zatrzymując jego fermentację przez procesy, które nie zmieniają jego istoty (np. zamrożenie), jest materią eucharystyczną ważną. 

Jak pozyskuje się moszcz winny? 

Moszcz winny musi być wyprodukowany z winogron, zgodnie z przepisami dotyczącymi wina mszalnego. Najczęściej pozyskuje się go z winnic produkujących również tradycyjne wino liturgiczne. Proces przygotowania moszczu wymaga jednak specjalnych środków, aby zapobiec fermentacji i utrzymać jego naturalny stan. Jest przechowywany w chłodniach lub poddawany procesowi pasteryzacji, co gwarantować ma jego świeżość i zgodność z wymogami liturgicznymi. 

Kapłani, którzy chcą korzystać z moszczu winnego podczas liturgii, muszą uzyskać odpowiednie pozwolenie. Dokumentem regulującym to zagadnienie jest Indult Stolicy Apostolskiej, wydawany przez Kongregację ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Pozwolenie to jest udzielane na podstawie zaświadczenia lekarskiego, które potwierdza medyczne wskazania do używania moszczu zamiast fermentowanego wina. Kapłan zobowiązany jest również poinformować swojego biskupa o takiej potrzebie. 

Symbolika moszczu winnego 

Kodeks Prawa Kanonicznego (924) mówi, że wino mszalne winno być vinum de vite: 

Chleb winien być czysto pszenny i świeżo upieczony, aby nie było żadnego niebezpieczeństwa zepsucia. Wino powinno być naturalne z owocu winnego i nie zepsute. 

Moszcz, podobnie jak wino, staje się Krwią Chrystusa na mocy konsekracji. Moszcz zachowuje swoją symbolikę jako owoc winorośli i znak radości, co pozwala na jego użycie w szczególnych okolicznościach, bez naruszenia istoty sakramentu. Możliwość użycia moszczu winnego podczas liturgii w razie potrzeby jest dowodem troski Kościoła o duchowe i fizyczne dobro swoich wiernych, wyrażone w zgodzie z wymogami liturgicznymi. 

Zobacz także