Francja: 800-lecie katedry w Beauvais – niegdyś najwyższej budowli świata

800 lat temu, w 1225 roku, w Beauvais w północnej Francji, z inicjatywy miejscowego biskupa Milona de Nanteuil, położono kamień węgielny pod budowę w owym czasie najwyższej katedry na świecie – większej niż katedry w sąsiednich Amiens i Rouen.

W tamtych latach architektura gotycka stawała się coraz bardziej obiektem chęci osiągnięcia absolutnego maksimum – dążenia do nieba aż do granic możliwości. Okolicznościowe uroczystości w liczącym obecnie 56 tys. mieszkańców Beauvais rozpoczną się 6 lutego, a zapoczątkuje je “średniowieczne forum literackie”. 

Budowa świątyni trwała długo, napotykała na liczne przeszkody. Architektura gotycka dąży do absolutnej przejrzystości. Przestrzeń wewnątrz powinna być zalana światłem, kierującym wzrok i myśli ku górze, niemal rozpływającym ściany. Skomplikowane obliczenia statyczne wymagają zastosowania zewnętrznych podpór, które rozłożą ogromne obciążenia sklepienia na boki.  

>>> Francja liderem w aktach antychrześcijańskiej nienawiści w Europie

Ale w Beauvais stabilność była niewystarczająca; budowniczowie przecenili swój geniusz. W nocy 29 listopada 1284 roku mieszkańców wyrwał ze snu straszliwy huk. Zawaliły się części imponującego sklepienia chóru. Rekonstrukcja – z ulepszoną statyką – zajęła więcej czasu niż sama budowa. Kolejną przerwę, trwającą półtora wieku, spowodowała wojna stuletnia (1337-1453).  

W tym czasie era gotyckich katedr właściwie już dawno minęła; katedra w Orleanie została wysadzona w powietrze przez hugenotów podczas wojen religijnych w 1568 r. Ale w Beauvais po raz ostatni podjęto próbę dokonania odważnego wyczynu: po podniesieniu sklepienia chóru na niewiarygodną wysokość 48 metrów i dodaniu transeptu z jego portalami, na szczycie świątyni wzniesiono ogromną wieżę jako etap przejściowy przed planowaną dalszą budową. W końcu się to wszystko udało i w 1569 roku katedra w Beauvais była najwyższą budowlą na świecie. Mierzyła 153 metry i była wyższa niż jakikolwiek inny budynek na świecie. Historyczne doniesienia mówiące o tym, że kościół św. Olafa w Rewalu (obecnym Tallinnie), nad Morzem Bałtyckim miał wówczas 159 metrów wysokości, opierają się prawdopodobnie na błędzie obliczeniowym, gdyż nie osiągnęła ona wysokości większej niż 120 metrów.

Problemy ze statyką

Jednak „cud Beauvais” trwał tylko kilka lat.  W kilka tygodni po zamontowaniu dodatkowej konstrukcji całość  zniszczyły wiatry wiejące od morza przez równinę. Podczas święta Wniebowstąpienia Pańskiego w 1573 roku, gdy wierni w procesji wychodzili z katedry, zawaliły się dwa z filarów ją podtrzymujących. Drewniana wieża dosłownie zwaliła się na sklepienie chóru i transept. Zawalone sklepienia i dzwony zniszczyły niedawno ukończone lektorium. Jak mówi przekaz: “chwiejne resztki ruiny musiał usuwać z dachu człowiek skazany na śmierć na szubienicy w zamian za odzyskanie wolności i życia”.  

Do roku 1578 naprawa zniszczeń pochłonęła wszystkie fundusze, które miały zostać przeznaczone na kontynuację budowy nawy głównej. Obecny korpus świątyni przypomina średniowieczną Wieżę Babel: chór i transept, wielokrotnie zakotwiczone i zabezpieczone przed trzecią katastrofą, reprezentują maksimum, jakie gotycka katedra mogła osiągnąć w kategoriach czysto statycznych.

>>> Francja: czy papież pozwoli lefebrystom na wyświęcenie nowych biskupów?

A zamiast nawy głównej i wież  stoi tam nadal pierwotna budowla z czasów Karolingów z X wieku, skromna i pozornie niewielka, do budowy której użyto kamieni jeszcze z czasów rzymskich. Ten pozornie zaniedbany dom jest także miejscem kultu. Tutaj również przez stulecia odprawiano msze św., podczas gdy obok budowano największy budynek na świecie.

I tak w 2025 roku miasto Beauvais będzie mogło świętować, właściwie więcej niż 800. rocznicę powstania swojego kościoła biskupiego. Uroczystość rozpocznie tradycyjny Festiwal Świateł Zimowych (Festival Lumières D’hiver) w miejskiej bibliotece multimedialnej. Tam też jest zaplanowana dyskusja o literaturze średniowiecza i o średniowieczu. Wiosną i latem w centrum uwagi znajdzie się sama  budowla.

Zobacz także