Grać czy nie grać – instytucje kultury w dzień żałoby narodowej

Prezydent RP ogłosił żałobę narodową w sobotę, w dniu pogrzebu papieża Franciszka. Stołeczne teatry nie odwołują jednak spektakli. W niektórych widzowie uczczą zmarłego papieża minutą ciszy. Jak powiedział PAP medioznawca dr Jacek Dziekan, są różne oblicza żałoby narodowej.

Po śmierci papieża Jana Pawła II czy po katastrofie smoleńskiej ogłoszona została wielodniowa żałoba w Polsce. Najczęściej jednak w historii ogłaszano jednodniowe żałoby, jak przypomniał w rozmowie z PAP dr Jacek Dziekan, wykładowca z Instytutu Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

„Wszelkie imprezy kulturalne i sportowe o charakterze masowym, m.in. koncerty, spektakle, pikniki, mogą, ale nie muszą być podczas żałoby zawieszone” – wyjaśnił medioznawca.

Wskazał, że w polskiej kulturze i w życiu społecznym jest zwyczaj, by w czasie żałoby koncentrować się jej przeżywaniu, a nie na rozrywce.

>>> Nauczanie społeczne Franciszka

„Nie ma jednak jednoznacznych reguł, które by precyzyjnie definiowały, jakie wydarzenia mogą się odbywać, a jakie odbywać się nie powinny” – podsumował.

W poniedziałek szef KPRM Jan Grabiec potwierdził, że Kancelaria Prezydenta poinformowała rząd o zamiarze ogłoszenia żałoby narodowej. „Prezydent w tej sprawie podejmuje decyzję, kontrasygnaty udziela premier. Nie widzieliśmy powodu, żeby w jakikolwiek sposób kwestionować tę decyzję. Żałoba stała się faktem” – wyjaśnił. Dodał, że w sobotę 26 kwietnia, w dniu pogrzebu papieża Franciszka, do połowy zostaną opuszczone flagi państwowe przed urzędami państwowymi.

„Jeśli chodzi o inne formy aktywności kulturalnej czy sportowej, nie ma ścisłych zakazów prawnych. To jest kwestia wrażliwości, wyczucia poszczególnych organizatorów” – wyjaśnił. „Formalnie nie ma przeszkody, wydarzenia kulturalne mogą mieć miejsce” – dodał.

Do chwili publikacji tego tekstu nie było oficjalnego rozporządzenia o żałobie. W wielu instytucjach kultury nie podjęto więc jeszcze decyzji, czy sobotni repertuar ulegnie zmianie.

Na pewno wiadomo, że z soboty 26 kwietnia na niedzielę przełożono Tysiąclecie Korony Polskiej – ogólnopolskie, plenerowe wydarzenie z okazji 1000-lecia koronacji Bolesława Chrobrego na króla Polski. W programie przewidziane są rekonstrukcje historyczne i parada. Kulminacyjnym punktem będzie koncert na Błoniach PGE Narodowego, gdzie na jednej scenie wystąpią gwiazdy polskiej muzyki: Kayah, Organek, Król, Bovska, Vix.N, Grzegorz Hyży, Margaret, Zalia, Oskar Cyms, Stanisław Soyka i wielu innych.

Również Teatr Wielki – Opera Narodowa w Warszawie zdecydował na odwołanie sobotniego spektaklu. „W związku z ogłoszoną przez Prezydenta RP żałobą narodową zaplanowaną na 26 kwietnia 2025 roku, będącą wyrazem hołdu w dniu pogrzebu papieża Franciszka, informujemy, że zaplanowana na ten dzień premiera „Ducha Wojewody. Wersja Koncertowa” zostaje przełożona. O nowym terminie powiadomimy niebawem” – poinformował teatr.

>>> Franciszek był świadomy zbliżającej się śmierci

Natomiast reżyser teatralny i dyrektor Teatru Powszechnego im. Zygmunta Hübnera w Warszawie Paweł Łysak powiedział PAP, że planowany na sobotę spektakl „Metoda na serce. Śledztwo” w reżyserii Katarzyny Szyngiery się odbędzie. „To nie jest spektakl rozrywkowy, ale poważne i refleksyjne przedstawienie. Żadnej działalności rozrywkowej tego dnia nie będziemy prowadzić” – dodał Łysak.

Edyta Bach z działu marketingu i komunikacji stołecznego Teatru Polonia i Och-Teatru poinformowała PAP, że nie wprowadzają żadnych zmian w repertuarze.

W komunikacie wydanym przez dyrekcję Teatru Muzycznego „Roma” w Warszawie podano, że zaplanowane na sobotę przedstawienia „Wicked” oraz „Bajo-Bongo – historia Nataszy Zylskiej” odbędą się zgodnie z planem. „Każde z przedstawień zostanie poprzedzone prośbą o uczczenie pamięci papieża Franciszka minutą ciszy. Dziękujemy za zrozumienie” – czytamy.

Możliwość wprowadzenia żałoby narodowej reguluje „Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych”.

„Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może, w drodze rozporządzenia, wprowadzić żałobę narodową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Rozporządzenie w szczególności powinno określać przyczyny wprowadzenia oraz czas trwania żałoby narodowej, uwzględniając uwarunkowania kulturowe i historyczne oraz przyjęte w tym zakresie zwyczaje. W czasie trwania żałoby narodowej flagę państwową opuszcza się do połowy masztu” – informuje artykuł 11 ustawy.

Papież Franciszek (Jorge Mario Bergoglio) zmarł 21 kwietnia 2025 r. W związku z jego śmiercią trzydniową żałobę narodową wprowadziła Hiszpania, Argentyna zaś, z której pochodził papież – siedmiodniową. W Stolicy Apostolskiej żałoba potrwa dziewięć dni.

Władze państwowe ogłaszają żałobę narodową w przypadku śmierci wybitnej osobistości, np. papieża Jana Pawła II, tragicznych wydarzeń w kraju lub poza nim, dotyczących obywateli polskich, jak katastrofa lotnicza pod Smoleńskiem (2010), katastrofa kolejowa w Szczekocinach (2012) oraz w przypadku katastrof i zamachów poza granicami Polski. Wówczas żałoba narodowa ma na celu wyrażenie solidarności, jak np. złożenie hołdu ofiarom ataków terrorystycznych na World Trade Center (2001) lub zamachu w Madrycie (2004)