Jak mówimy o Żydach?

Już po raz 28. w Kościele katolickim w Polsce obchodzony jest Dzień Judaizmu. „Sens tego Dnia jest taki, aby na nowo sobie uświadomić i doświadczyć wspólnoty chrześcijan i Żydów” – powiedział kard. Grzegorz Ryś, metropolita łódzki, przewodniczący Komitetu Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem.

Tematem XXVIII Dnia Judaizmu, obchodzonego 17 stycznia w Roku Jubileuszowym 2025, są słowa zaczerpnięte z Księgi Kapłańskiej: „Obwieścicie wyzwolenie w kraju dla wszystkich jego mieszkańców”. (Kpł 25,10a)

Kardynał Ryś: Łączy nas jubileusz

Taki temat pojawił się nie bez przyczyny. To właśnie w Księdze Kapłańskiej można znaleźć przepisy dotyczące obchodzenia jubileuszy. Jak mówi Vatican News kardynał Grzegorz Ryś, przewodniczący Komitetu Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem, nawiązanie do Jubileuszu ogłoszonego przez Papieża Franciszka jest jednym z dwóch głównych wątków tegorocznego Dnia Judaizmu w polskim Kościele.

„Jubileusz ma własne znaczenie w Kościele i jest przede wszystkim głoszeniem tajemnicy wcielenia Syna Bożego, ale ma również głębokie konotacje żydowskie. Rozważając temat Jubileuszu, możemy doświadczać tego, co czego nas zaprasza Kościół w relacjach z judaizmem, to znaczy, żebyśmy się uczyli od naszych ojców w wierze, jak mawiał Benedykt XVI, w jaki sposób jubileusz przeżywać, zwłaszcza w wymiarze sprawiedliwości społecznej. A ten wymiar jest również ważny, podobnie jak osobiste przeżywanie Jubileuszu” – zaznaczył hierarcha.

Zachęcił, by w Roku Świętym przeczytać przepisy z Księgi Kapłańskiej dotyczące jubileuszu. „A kiedy już przeczytamy, to warto spytać na przykład żyjącego w naszej miejscowości rabina, jak ten tekst tłumaczyć w jego pierwotnym kontekście. To nam tylko pomoże, a w niczym nie zaszkodzi” – dodał.

Jak Kościół naucza o Żydach?

Tegoroczne obchody Dnia Judaizmu to jednak przede wszystkim konferencja naukowa, która odbywa się w dniach 14-16 stycznia we Wrocławiu, zatytułowana: „Żydzi i judaizm w historii Kościoła, teologii i praktyce eklezjalnej”.

Jak wyjaśnia w rozmowie z Vatican News kard. Ryś, uczestnicy konferencji bodaj po raz pierwszy w Polsce chcą sobie odpowiedzieć na pytanie, co tak naprawdę o Żydach mówi się w katechezie, w liturgii, w homiliach, w podręcznikach, w jaki sposób judaizm i Żydzi są obecni w formacji do kapłaństwa.

„Chcemy się temu dokładnie przyjrzeć. Nie mamy żadnych tez początkowych, ale też nie chcemy ciągle pozostawać na poziomie domysłów, które summa summarum są stereotypami. Zamiast się domyślać, jak jest, po prostu chcemy poczytać” – dodaje metropolita łódzki.

I wyjaśnia, że już po pierwszych dyskusjach na konferencji widać było, jak ważna jest to kwestia, na przykład w kontekście modlitwy brewiarzowej. W ślad za modlitwą idzie bowiem konkretny model nauczania. „Tu są kwestie do poważnej refleksji, do korekty, jeśli chcemy, żeby modlitwa nadążała za tym, jak Kościół swoją wiarę wypowiada choćby od czasu II Soboru Watykańskiego i deklaracji «Nostra aetate»” – zauważa przewodniczący Komitetu Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem.

Stanisław Krajewski: to będzie kształtować przyszłą cywilizację

Wspomniana deklaracja, która była efektem prac Soboru Watykańskiego II i została opublikowana w 1965 roku, mówi o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich, w tym judaizmu. Deklaracja była przełomowym dokumentem w podejściu Kościoła do religii żydowskiej i Żydów, podkreślała trwałość przymierza Boga z Izraelem, stwierdzała m.in. że nie można obarczać wszystkich Żydów winą za śmierć Chrystusa, jednoznacznie potępiała również wszelkie ich prześladowania.

Właśnie do 60. rocznicy ogłoszenia „Nostra aetate” nawiązał Stanisław Krajewski, współprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów, komentując dla Vatican News wagę tegorocznego Dnia Judaizmu.

„Żyjemy w epoce po «Nostra aetate», co nie dla wszystkich jest oczywiste i nie wszyscy o tym wiedzą. Mam jednak nadzieję, że kiedy za kilkaset lat będą myśleć o naszych czasach, to «Nostra aetate» będzie jednym z wyznaczników określających te czasy. Obecnie to się wydaje mało prawdopodobne, bowiem istnieją ważniejsze sprawy i wyzwania. W długim okresie jednak ta przemiana w stosunku do Żydów i żydowskiej religii, która się dokonała w Kościele będzie współkształtować przyszłą cywilizację” – wyraził przekonanie Krajewski.

Abp Kupny: właściwie ukierunkować przyszłe relacje

Zadowolenie z organizacji konferencji z okazji Dnia Judaizmu wyraził w rozmowie z mediami watykańskimi gospodarz wydarzenia abp Józef Kupny, metropolita wrocławski i wiceprzewodniczący Konferencji Episkopatu Polski.

Hierarcha podkreślił, że organizacja konferencji wraz ze „starszymi braćmi w wierze” wpisuje się w stwierdzenie św. Jana Pawła II, który nazwał Wrocław miastem spotkań.

„Doświadczamy teraz prawdziwości tych słów – mówił abp Kupny – Pierwsze wystąpienia na konferencji, mające charakter historyczny pokazały, że w dalszym ciągu te tematy, dzisiaj dla młodego pokolenia historyczne, wzbudzają bardzo wiele emocji. Wiele rzeczy nie zostało jeszcze w pełni dopowiedzianych, nie została postawiona kropka. I dlatego myślę, że te dwa dni spotkań pomogą nam nie tylko w rozliczeniu, ale przede wszystkim w ukierunkowaniu się na przyszłość” – mówił wiceprzewodniczący KEP.

„Wystarczy już tych podziałów”

Metropolita wrocławski zwracał w swoim wystąpieniu uwagę na to, że historię można pisać w różny sposób: można z góry założyć, że będzie to historia skierowana przeciw Żydom, albo przeciw Polakom.

„W tym wszystkim jednak nie o to chodzi. Jeśli dzisiaj wiemy więcej na temat trudnych relacji między nami a Żydami na terenie Polski, to właśnie w tych nowych podręcznikach, które nie mają być pisane z określonych pozycji, powinien znaleźć się opis i możliwie prawdziwe wyjaśnienie faktów historycznych – mówi Vatican News abp Kupny – Natomiast wszystkie emocje, które temu towarzyszą, należy wyciszać. Myślę, że należy przede wszystkim zmieniać nasze myślenie po tym trudnym okresie naszej historii” – dodaje metropolita.

Zwracając się do uczestników konferencji na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu, abp Kupny podkreślił wartość dialogu pojednania chrześcijańsko-żydowskiego, ale też pojednania w szerszym kontekście społecznym, czyli takiego, które jest przeciwieństwem podziałów na tle politycznym i religijnym, w ojczyźnie, w rodzinach czy miejscach pracy. „Tych podziałów już wystarczy” – stwierdził arcybiskup.

Zobacz także