Jak wyglądają obchody Triduum Paschalnego w Kościele greckokatolickim?

W Wielki Piątek w Kościele greckokatolickim nie ma adoracji Krzyża tylko procesja z całunem przedstawiającym Chrystusa złożonego do grobu. W Wielką Sobotę raz w roku nie śpiewa się „Alleluja”, podczas gdy na Zachodzie wybrzmiewa ono pierwszy raz po Wielkim Poście – powiedział PAP dr hab. Marek Blaza SJ.

Profesor Akademii Katolickiej w Warszawie o. Blaza jest kapłanem-birytualistą – oprócz sprawowania sakramentów i nabożeństw w rycie łacińskim może je także sprawować w rycie bizantyjsko-ukraińskim i bizantyjsko-rumuńskim.

Obchody Triduum Paschalne w Kościele greckokatolickim rozpoczynają się w Wielki Czwartek w godzinach przedpołudniowych nieszporami z Liturgią św. Bazylego Wielkiego. „Jest to odpowiednik w Kościele katolickim mszy Wieczerzy Pańskiej, która celebrowana jest w wieczorem” – powiedział birytualista. Wyjaśnił, że do lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia, czyli do reformy papieża Piusa XII, w Kościele katolickim liturgie Triduum Paschalnego również odbywały się w godzinach przedpołudniowych.

Powiedział, że „w tradycji bizantyjskiej są zasadniczo dwie formy eucharystii – Liturgia św. Jana Chryzostoma i Liturgia św. Bazylego Wielkiego, z czego ta ostatnia sprawowana jest tylko dziesięć razy w roku: w pierwsze pięć niedziel Wielkiego Postu, w Wigilię Narodzenia Pańskiego, Wigilię Objawienia Pańskiego, Wielki Czwartek i Wielką Sobotę oraz 1 stycznia, kiedy przypada święto św. Bazylego”.

Liturgia sprawowana w Wielki Czwartek przed południem należy już liturgicznie do Wielkiego Piątku, bo zgodnie z przepisami nieszpory rozpoczynają nowy dzień liturgiczny. „Podczas eucharystii czytana jest najdłuższa Ewangelia w ciągu roku (tzw. Tetra-ewangelia), która opisuje wszystkie wydarzenia począwszy od przygotowania Ostatniej Wieczerzy aż do wydania o poranku Jezusa Piłatowi. Jest ona kompilacją fragmentów Ewangelii według św. Mateusza, Łukasza i Jana” – powiedział o. Blaza. Przyznał, że w Kościele Zachodnim nie ma zwyczaju łączenia fragmentów kilku Ewangelii w jedną całość. Natomiast wieczorem w cerkwiach sprawowana jest jutrznia Wielkiego Piątku.

W Wielki Czwartek wiernych obowiązuje post zwykły. Z kolei w Wielki Piątek – post ścisły. „Wiele osób tego dnia jest tylko o chlebie i wodzie. Trzeba bowiem pamiętać, że na Wschodzie chrześcijanie przywiązują znacznie większą wagę do postu niż na Zachodzie. W związku z tym, na przykład w Wielkim Poście niektórzy nie spożywają nie tylko mięsa, ale również nabiału” – zwrócił uwagę jezuita.

Zaznaczył, że w tradycji bizantyjskiej w Wielki Piątek nie ma tak jak w Kościele rzymskim – uroczystej adoracji Krzyża. „W tradycji bizantyjskiej panuje zwyczaj syryjski, a konkretnie antiocheński – w którym adoracja Krzyża związana jest przede wszystkim z trzecią niedzielą Wielkiego Postu nazywaną niedzielą adoracji Krzyża” – powiedział birytualista. Zastrzegł, że wyjątkiem jest prawosławny patriarchat Jerozolimy, gdzie adoracja ma miejsce również w Wielki Piątek.

W tradycji bizantyjsko-ukraińskiej we godzinach przedpołudniowych lub wczesnych popołudniowych w Wielki Piątek podczas nieszporów ma miejsce procesja z płaszczanicą, czyli całunem przedstawiającym Chrystusa złożonego do grobu. „W Polsce, ze względu na to, że ludzie w tym czasie pracują, liturgia w cerkwiach sprawowana jest wieczorem. Podczas niej czyta się fragmenty Pisma Świętego o śmierci i pogrzebie Chrystusa. Następnie spróbowana jest Jutrznia Jerozolimska, która pierwotnie była ona sprawowana przy Grobie Pańskim w Jerozolimie” – powiedział o. Blaza.

W Wielką Sobotę przed południem sprawuje się Nieszpory z Liturgią św. Bazylego Wielkiego. „Czytanych jest wówczas 15 fragmentów ze Starego Testamentu, które ukazują całą historię zbawienia, a nie jedynie siedem, tak jak to jest w tradycji rzymskiej. Wśród nich jest, np. czytana cała księga proroka Jonasza. Czyta się także fragment z listu św. Pawła Apostoła do Rzymian o chrzcie zanurzającym w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa oraz 28. rozdział Ewangelii według Mateusza o Zmartwychwstaniu oraz nakazie misyjnym i udzielaniu chrztu w imię Trójcy Świętej” – powiedział o. Blaza.

Zwrócił uwagę, że podczas tej liturgii jedyny raz w roku w tradycji bizantyjskiej nie śpiewa się „Alleluja”, podczas gdy na Zachodzie wtedy właśnie wybrzmiewa ono po raz pierwszy po Wielkim Poście. Dodał, że ta liturgia w świadomości wiernych nie ma jeszcze charakteru wielkanocnego”.

Podkreślił, że w Kościele bizantyjskim najważniejsza jest Jutrznia Paschalna, która jest sprawowana o godz. 24 w nocy z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę bądź o świcie. „Podczas niej śpiewa się hymny paschalne autorstwa św. Jana Damasceńskiego (ojca Kościoła z VIII wieku). Po niej celebrowana jest dopiero eucharystia wielkanocna (Liturgia św. Jana Chryzostoma), podczas której czyta się Dzieje Apostolskie oraz +Prolog+ z Ewangelii według św. Jana. Tego dnia rozpoczyna się bowiem w tradycji bizantyjskiej nowy cykl czytań roku liturgicznego. (W Kościele rzymskim rozpoczyna się wraz z pierwszą niedzielę Adwentu).

O. Blaza powiedział, że w tradycji ukraińskiej Jutrznię Wielkanocną rozpoczyna procesja wokół świątyni. „Wejściu do cerkwi towarzyszy hymn: +Chrystus powstał z martwych, śmiercią podeptał śmierć, i będącym w grobach życie dał+, który będzie śpiewany podczas wszystkich nabożeństw aż do Wniebowstąpienia” – powiedział.

Zgodnie z tradycją wschodnią pokarmy na stół wielkanocny święci się po Liturgii Paschalnej. Ze względu na tych, którzy przyjdą na późniejsze liturgie, aby mogli zjeść świąteczne śniadanie, święcenie pokarmów w Polsce odbywa się także w sobotę. W koszyczku wielkanocnym grekokatolicy poza tradycyjnymi jajkami, chrzanem, solą, masłem, wędliną, mają także tzw. paskę, czyli okrągłą bułkę pszenną z rodzynkami.

Zobacz także