Jutro uroczystość Objawienia Pańskiego – co świętujemy?

6 stycznia Kościół obchodzi uroczystość Objawienia Pańskiego – jedno z najstarszych świąt chrześcijańskich. Tego dnia w świątyniach święci się kadzidło oraz kredę, którą następnie oznacza się drzwi domów. W Polsce odbywają się też coraz bardziej popularne Orszaki Trzech Króli. Ofiary składane na tacę w polskich Kościołach przekazywane są na wsparcie misjonarzy z naszego kraju na całym świecie.

Tradycja

Uroczystość Objawienia Pańskiego obok Wielkanocy należy do najstarszych świąt chrześcijańskich. Na Wschodzie znane już było w czasach apostolskich. Około sto lat później zaczęto obchodzić je również w Kościele zachodnim, już jako święto Trzech Króli.

Kościół wspomina trzy wydarzenia: pokłon mędrców, chrzest Jezusa w Jordanie i pierwszy cud w Kanie Galilejskiej. Odwołania do tych wydarzeń są szczególnie widoczne w antyfonie do benedictus w Jutrzni: „Dzisiaj się Kościół złączył z Chrystusem, swoim Oblubieńcem, który go z grzechów obmył w Jordanie; biegną mędrcy z darami na królewskie gody, a woda przemieniona w wino cieszy biesiadników”, a także w antyfonie do Magnificat w Nieszporach: „W tym dniu tak świętym trzy cuda wysławiamy: dziś gwiazda przywiodła mędrców do żłóbka; dziś podczas godów woda stała się winem; dziś Chrystus dla naszego zbawienia przyjął od Jana chrzest w Jordanie”.

>>> 800 Orszaków Trzech Króli na 800 – lecie pierwszych jasełek!

Do IV wieku Boże Narodzenie oraz Epifania – czyli Objawienie – obchodzone były tego samego dnia, w związku z czym liturgiczna celebracja Wigilii Epifanii jest analogiczna do Wigilii Bożego Narodzenia.

W Kościołach greckokatolickich w Polsce i na całym świecie obowiązuje ten sam kalendarz, co w Kościele rzymskokatolickim, w związku z czym uroczystość Objawienia Pańskiego odbywa się tego samego dnia. – Zgodnie z decyzją patriarchy Światosława oraz biskupów naszego Kościoła w Polsce, świętujemy wszystkie święta stałe według kalendarza gregoriańskiego – mówi w rozmowie z KAI proboszcz greckokatolickiej parafii św. Mikołaja na Żuławach, ks. Paweł Potoczny.

– W Kościele rzymskokatolickim mówimy o przyjściu trzech króli do Dzieciątka Jezus, natomiast w tradycji Kościoła greckokatolickiego o Jezusie, który przychodzi do Jana Chrzciciela nad rzekę Jordan, aby przyjąć chrzest. Nad nim pojawia się Duch Święty pod postacią gołębicy i rozlega się głos: „Ten jest mój syn umiłowany, w którym mam upodobanie”. Jest to objawienie Jezusa w Trójcy Świętej – wyjaśnia duszpasterz.

Ze względu na trwanie przy kalendarzu juliańskim, 6 stycznia w niektórych Kościołach prawosławnych obchodzone jest Boże Narodzenie, natomiast Objawienie zwane „Świętem Jordanu” dwa tygodnie później (19 stycznia).

– Jest to jedno z dwunastu wielkich świąt Kościoła prawosławnego i jest tak samo ważne dla wiernych Kościoła prawosławnego, jak Święto Trzech Króli w Kościele rzymskokatolickim – mówi KAI ks. Marcin Gościk, wikariusz prawosławnej parafii pw. świętych równych Apostołom Braci Cyryla i Metodego w Białej Podlaskiej. – Często w dzień święta wierni Kościoła prawosławnego ruszają do pobliskich zbiorników wodnych, studni, jezior, rzek, aby tam poświęcić wodę na pamiątkę chrztu Pana Jezusa – dodaje.

>>> Orszaki Trzech Króli przejdą także w Niemczech, Francji, USA i Afryce

Także luteranie wspominają chrzest Jezusa w Jordanie dokonany przez Jana Chrzciciela. W okresie reformacji ks. dr Marcin Luter próbował zmienić nazwę święta Epifanii na święto Chrztu Pańskiego, jednak ostatecznie nie przyjęło się to.

Dawniej w Polsce obchodom święta towarzyszyło wiele zwyczajów, które rzadko wciąż są kultywowane. W domach pod koniec obiadu świątecznego roznoszono ciasto – jeśli ktoś otrzymał ciasto migdałowe, był królem migdałowym. Dzieci chodziły po domach z gwiazdą i śpiewały kolędy o trzech królach, otrzymując od gospodyni tzw. szczodraki, czyli rogale. Śpiewało się kolędy o trzech królach. Współcześnie oprócz tradycyjnej Mszy świętej organizowane są także Orszaki Trzech Króli.

Jezus dla każdego

Święto Epifanii przypomina o objawieniu się Boga, który staje się człowiekiem. Przychodzi do całego świata, co symbolizuje pokłon Trzech Mędrców ze Wschodu, którym tradycja nadała imiona Kacpra, Melchiora i Baltazara.

– Jezus nie rodzi się tylko dla Żydów, jest powołany także dla pogan. Jego przesłanie jest uniwersalne. Nikt nie ma specjalnych biletów, żeby dostać się do Betlejem. Uwierzyć w Chrystusa może każdy – podkreśla w rozmowie z KAI biblista, wikariusz warszawskiej katedry, ks. Maciej Jaszczołt. Jego komentarz do Ewangelii na święto Trzech Króli wysłuchać można na kanale Jaskinia Słowa na YouTubie.

Ewangelia św. Mateusza mówi o Magach lub Mędrcach ze Wschodu, którzy idąc za gwiazdą, przybyli do Betlejem, szukając nowo narodzonego króla żydowskiego. Ks. Jaszczołt zwraca uwagę, że święto Objawienia Pańskiego ma dwa poziomy – jeden teologiczny, a drugi ludowy.

– Uroczystość Objawienia Pańskiego jest uzupełnieniem wydarzeń z Betlejem, po to, aby człowiek nie zatrzymał się tylko na narodzinach Dzieciątka Jezus, ale zwrócił uwagę, kim jest Ten, który się narodził. To święto pokazuje, że łatwo jest pójść za Jezusem z Betlejem, ale trzeba też pójść za Jezusem, który oddał swoje życie za nas na krzyżu – mówi.

Symbolika

Dary przyniesione przez mędrców to złoto, kadzidło i mirra, które kolejno symbolizują godność królewską, kapłańską, natomiast mirra służąca do namaszczania ciał oznacza zapowiedź śmierci Zbawiciela i wypełnienie proroctw mesjańskich. – Kadzidło jest symbolem boskości. Ziarenka pachnącej żywicy, rzuca się na węgiel w świątyni jerozolimskiej oddając cześć Bogu – zauważa ks. Jaszczołt.

Zapalone w domach kadzidło ma być znakiem modlitwy. Z kolei poświęconą kredą wypisuje się na drzwiach mieszkań litery K+M+B, jako inicjały imion trzech króli, bądź litery C+M+B oznaczające „Christus mansionem benedicat”, co tłumaczy się „Niech Chrystus błogosławi ten dom!”, lub „Christus multorum benefactor” – co oznacza „Chrystus dobroczyńcą wielu”. – To nie są tylko litery, to słowa błogosławieństwa domu, to nie są też plusy, to są symbole krzyża. Jest to znak wiary, że właśnie w tym domu mieszka chrześcijanin i tu oddawana jest Bogu cześć – wyjaśnia biblista.

Dzień wolny od pracy

W powojennej Polsce uroczystość Objawienia Pańskiego była dniem wolnym od pracy do 16 listopada 1960 roku, kiedy to święto zostało zniesione.

– Okres PRL-u to czas laicyzacji. To był ideologiczny program, który komuniści próbowali inkorporować na wzór związku sowieckiego, aby deprawować życie publiczne. Marzeniem dla nich byłoby, gdyby na portretach w kościołach znalazły się portrety Stalina – ocenia historyk z Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego, prof. Wiesław Wysocki. Dopiero 50 lat później dzień wolny od pracy został przywrócony. 6 stycznia jest dniem wolnym od obowiązku pracy także we Włoszech, Niemczech, Grecji, Hiszpanii, Austrii, Szwecji, Słowacji czy Finlandii.

Misjonarze

Święto Trzech Króli jest również Dniem Modlitwy i Pomocy Misjom. Obecnie na świecie pracuje 1690 polskich misjonarzy w 99 krajach świata, a ich liczba maleje. Jest to okazja do modlitwy o nowe powołania misyjne.

Uroczystość Objawienia Pańskiego jest również Misyjnym Dniem Dzieci. Od 30 lat co roku grupy Papieskiego Dzieła Misyjnego Dzieci wyruszają na ulice miast i kolędują. W tym roku dzieci idą, aby głosić ewangelię i zbierać datki na pomoc swoim rówieśnikom na terenach misyjnych w Kolumbii.