Kard. Christoph Schönborn: unifikacja zawsze prowadzi do utraty wolności

Dla kard. Christopha Schönborna idea tworzenia jedności państwowej poprzez brutalną unifikację jest jedną z największych przyczyn cierpienia w najnowszej historii. Na przestrzeni dziejów ideologia zjednoczenia państwa zawsze prowadziła do wypędzenia mniejszości, ostrzegł arcybiskup Wiednia w swoim przemówieniu podczas ceremonii nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu w Czechach. „Kard. Schönborn otrzymał tytuł doktora honoris causa za swój znaczący wkład w rozwój teologii w Czechach po komunizmie”, czytamy w oświadczeniu Wydziału Teologicznego uniwersytetu.

– Pożądana jedność państwa za cenę unifikacji zawsze prowadziła do utraty wolności, ponieważ nie ma wolności bez prawdziwego „tak” dla różnorodności – zaznaczył kard. Schönborn. Jako przykład przytoczył fundamentalną gotowość do tolerancji, która wyłoniła się z pokoju westfalskiego (1648 r.) zgodnie z „fatalną zasadą” „cuius regio eius religio” (łac. czyje terytorium, tego religia), która uprawniała władcę kraju do narzucania religii jego mieszkańcom.

>>> Kard. Christoph Schönborn: szanujmy prawa człowieka!

Zdaniem metropolity Wiednia obecnie zasada ta jest „ponownie tragicznie aktualna”. Wspomniał na przykład o wysiłkach hinduskich nacjonalistów zmierzających do przekształcenia Indii w państwo hinduskie, o buddystach w Birmie, którzy uznali wszystkich nie-buddystów za obcokrajowców, czy o „państwach islamskich, które odmawiają jakiejkolwiek wolności religijnej”. „Ideologia unifikacji etnicznej doprowadziła również do nierozwiązywalnego i niemożliwego do przezwyciężenia problemu dzisiejszej Bośni, gdzie de facto praktykowana jest forma czystki etnicznej”, powiedział kardynał.

Na koniec kard. Schönborn odniósł się również do „degermanizacji” Republiki Czeskiej w trakcie przejmowania władzy przez komunistów. Kardynał urodził się w Czechach, w powiecie Litomierzyce, a jego rodzina musiała opuścić swoją ojczyznę w wyniku „dekretów Benesza”. – Zjednoczenie stało się „ołowianą rzeczywistością” wraz z przejęciem władzy przez komunistów. Jedna partia decyduje o wszystkim. Znormalizowana gospodarka, znormalizowana kultura, media, które mogą znać tylko jedną „prawdę”, tę partyjną – przypomniał kard. Schönborn.

Kard. Schönborn, fot. flickr/ Ottovonhabsburg.org /CC BY-NC 2.0

Dodał do tego masowe prześladowanie religii przez ateistyczne państwo unitarne. „Wcześnie zadałem sobie pytanie: kto wylosował lepszy los: my, wypędzeni, czy ci, którzy zostali? Tak więc krewni, którzy zostali, również stracili wszystko, a do tego jeszcze wolność” – zaznaczył metropolita Wiednia.

Przypomniał wystąpienie swojej matki, Eleonore Schönborn, która zmarła w 2022 r. Swoimi słowami poruszyła wiele osób w 2015 r., kiedy wielka fala uchodźców przybyła do Austrii i Niemiec, w wywiadzie telewizyjnym ze stwierdzeniem: „nikt nie opuszcza swojego domu dobrowolnie”. W tamtym czasie, gdy rodzina Schönbornów musiała uciekać ze swojej ojczyzny, podobnie jak dziś, kwestia uchodźców była „szokująco aktualna na całym świecie”. „Świadczy o tym chociażby los milionów uchodźców z Ukrainy”, podkreślił arcybiskup Wiednia.

Również papież Franciszek niestrudzenie zwraca uwagę na los uchodźców. „Tęsknota za wolnością jest tak wielka, że niezliczeni uchodźcy ryzykują życie, aby uciec przed wojną, głodem, dyktaturą i brakiem przyszłości. Napływ uchodźców mówi wiele o tej tęsknocie, która żyje w każdym człowieku” – powiedział arcybiskup Wiednia. Kraje docelowe uchodźców dokładnie wskazują, co większość ludzi rozumie przez wolność: „bezpieczeństwo, normalne warunki życia, przyszłość dla własnej rodziny, nieskrępowane praktykowanie własnej religii, kształtowanie własnego życia”.

>>> Kard. Christoph Schönborn modli się o pokój z Ukraińcami

Powód, dla którego Europa jest dziś celem ucieczki dla wielu uchodźców, nie różni się zatem od powodu, dla którego jego matka uciekła do Austrii z dwójką dzieci w 1945 roku. „Jestem wdzięczny Bogu z całego serca, że nikt dzisiaj nie musi uciekać ze zjednoczonej Europy z tych samych powodów” – powiedział kard. Schönborn. Na zakończenie arcybiskup Wiednia wyraził nadzieję, że „wszyscy będziemy o tym pamiętać z wdzięcznością, ponieważ sytuacja Europy wcale nie jest tak oczywista”.

Arcybiskup, który od wielu lat jest związany z czeskim uniwersytetem poprzez oficjalne i osobiste kontakty, określił nagrodę jako osobiście „bardzo wzruszający znak”. Jest to również znak dotyczący Republiki Czeskiej i Austrii, a także więzi Kościoła katolickiego w obu krajach.

W kręgach akademickich w Czechach wielokrotnie wspomina się o wsparciu kard. Schönborna w odrodzeniu nauczania teologii w tym kraju po upadku komunizmu w Czechosłowacji. Arcybiskup Wiednia wygłosił między innymi wykłady na różnych uniwersytetach w ówczesnej Czechosłowacji wkrótce po aksamitnej rewolucji 1989 roku.

W swojej laudacji dziekan Wydziału Teologicznego Vít Hušek pochwalił kard. Schönborna jako osobę, w której „odnajdujemy również część naszej historii”. „Honorując go, honorując członka rodziny, która została wypędzona z naszego kraju pod koniec II wojny światowej, możemy być może przyczynić się do procesu pojednania z naszą przeszłością”, powiedział Hušek. Byłoby więc „wielkim zaszczytem dla naszej ołomunieckiej alma mater, która w tym roku obchodzi 450-lecie istnienia, móc wkrótce zaliczyć Was do swoich”.

Uniwersytet, nazwany na cześć historyka Frantiska Palacky’ego, jest najstarszym na Morawach i drugim najstarszym w Czechach po Uniwersytecie Karola w Pradze. Od 1990 r. uniwersytet przyznał około 50 doktoratów honoris causa osobistościom z kraju i zagranicy, które wniosły znaczący wkład w rozwój nauki i kultury na poziomie międzynarodowym.

Kard. Schönborn urodził się w 1945 r. w zamku Skalka w czeskim Vlastislavie, niedaleko miasta Litomierzyce, ale dorastał w Vorarlbergu w Austrii po ucieczce jego rodziny. Od połowy lat 70. jako dominikanin wykładał dogmatykę i teologię chrześcijańskiego Wschodu na szwajcarskim uniwersytecie we Fryburgu. W 1980 r. kard. Schönborn został członkiem watykańskiej Międzynarodowej Komisji Teologicznej. Później był m.in. sekretarzem redakcji „Katechizmu Kościoła Katolickiego”, opublikowanego w 1992 roku. Po nominacji na biskupa pomocniczego w 1991 roku, Schönborn został arcybiskupem Wiednia w 1995 roku. Od 1998 r. jest członkiem Kolegium Kardynalskiego.