Katowice: stulecie pierwszego powstania śląskiego

Historia poświadcza, że Górny Śląsk nie szczędził dla ojczyzny krwi, potu, ofiarnej pracy; od powstańców śląskich uczymy się troski o zachowanie osobistej godności i ojczyzny – powiedział w niedzielę w Katowicach abp Wiktor Skworc.

Metropolita katowicki przewodniczył w archikatedrze pw. Chrystusa Króla mszy świętej w intencji powstańców – w ogromnej części rekrutujących się spośród górników – zorganizowanej w przededniu setnej rocznicy wybuchu I powstania śląskiego przez Polską Grupę Górniczą.

– Jak poświadcza historia, Górny Śląsk nie szczędził dla ojczyzny krwi, potu, ofiarnej pracy. I istnień ludzkich, zwęglanych na kopalnianych ołtarzach, co było i jest wyrazem patriotyzmu – nie łatwych słów, lecz heroicznych czynów, a więc patriotyzmu najwyższej próby – powiedział abp Skworc podczas homilii.

– Trzeba o tym pamiętać w każdym czasie. Ta ziemia – nieraz bezwzględnie eksploatowana – i jej mieszkańcy zasługują na dobre słowo, uznanie i sprawiedliwą pomoc. Dlatego za każdy gest uznania i wdzięczności dziękujemy. I dziękujemy za nowe perspektywy dla tej ziemi i jej mieszkańców – dodał.

Jak mówił abp Skworc, powstańcy i wszyscy cierpiący prześladowania dla sprawiedliwości przekazują nam swoisty testament, wzywając „do pielęgnowania tego, co polskie, narodowe i do pielęgnowania nadziei, która nigdy nie umiera, bo przekracza próg śmierci i jest nadzieją życia wiecznego”. Metropolita wskazał, że nadzieja domaga się wierności, a na górnośląskiej ziemi, która widziała tyle różnych nieszczęść, wierność ta wymaga wyjątkowo mocnej wiary i szczególnego hartu ducha, niekiedy wręcz heroizmu. 

Odprawiona w południe msza święta rozpoczęła zorganizowane przez Polską Grupę Górniczą obchody setnej rocznicy wybuchu I powstania śląskiego. Ich kolejnym punktem jest piknik w ogrodach Kurii Metropolitalnej w Katowicach, a zakończy je wieczorne widowisko historyczno-muzyczne pt. w „W dziewiętnastym roczku, w tym wielkim powstaniu…”. Przedstawienie, którego tytuł nawiązuje do znanej powstańczej piosenki, reżyseruje Ingmar Villqist, a za aranżację muzyczną odpowiada Jan Stokłosa. Wystąpią związani ze Śląskiem artyści: Sonia Bohosiewicz, Anna Guzik, Kasia Moś, Stanisław Sojka, Sambor Czarnota, Olgierd Łukaszewicz, Arkadio, Chór Filharmonii Śląskiej, Orkiestra Kameralna Miasta Tychy Aukso pod dyrekcją Marka Mosia, Górnicza Orkiestra Dęta Kopalni Mysłowice-Wesoła i Żeńska Orkiestra Salonowa Polskiej Grupy Górniczej.

I powstanie śląskie było spontanicznym zrywem polskiej ludności, którego celem miało być przyłączenie Górnego Śląska do Polski. W maju 1919 r. na konferencji w Wersalu zadecydowano, że o przynależności atrakcyjnych gospodarczo terenów Śląska przesądzi plebiscyt. Wobec trudności gospodarczych w regionie pracę przerwało 40 kopalń. Górnicy nie otrzymywali pensji, zdecydowali się na strajk generalny. 15 sierpnia 1919 r. przed bramą kopalni Mysłowice zgromadziło się około 3 tys. górników wraz z rodzinami, żądając wypłaty zaległych wynagrodzeń. Niemcy otworzyli ogień, zabijając siedmiu górników, dwie kobiety oraz trzynastoletniego chłopca, który – jak wspominał w niedzielę abp Wiktor Skworc – przyszedł po wypłatę dla chorego ojca.

Wiadomość o masakrze zbulwersowała ludzi i zradykalizowała nastroje społeczne. Powstanie wybuchło 17 sierpnia 1919 r. Walki powstańcze w krótkim czasie objęły powiaty pszczyński, rybnicki, katowicki oraz te, w których mieszkał znaczny odsetek ludności polskojęzycznej. Po początkowych sukcesach oddziałów powstańczych, niemiecki Grenzschutz sprowadził posiłki. Powstańcy dysponujący bronią ręczną nie byli w stanie przeciwstawić się broni maszynowej, artylerii, samochodom opancerzonym i pociągom pancernym. 24 sierpnia 1919 r., ze względu na beznadziejnie położenie oddziałów powstańczych oraz wzrastające represje ze strony władz niemieckich, dowódca Alfons Zgrzebniok wydał rozkaz zaprzestania walk.

Zobacz także