Kościoły stacyjne – wielkopostna pielgrzymka do początków chrześcijaństwa

W Rzymie Wielki Post to czas duchowej pielgrzymki po najstarszych i najważniejszych świątyniach Wiecznego Miasta: kościołach stacyjnych. Ich lista została ostatecznie ustalona przez Grzegorza Wielkiego. Każdemu dniowi Wielkiego Postu odpowiada jeden kościół, począwszy od Bazyliki św. Sabiny na Awentynie, gdzie Papież zwykł sprawować liturgię Środy Popielcowej, aż po Bazylikę św. Jana na Lateranie w Wielką Sobotę.

Starożytna geografia wiary

Znaczenie wielkopostnych liturgii stacyjnych w zwięzły sposób wyjaśnił Benedykt XVI w Środę Popielcową 2007 r.: „Starożytna liturgia rzymska poprzez stacje wielkopostne wyznaczyła szczególną geografię wiary; przyświecała temu myśl, że w związku z przybyciem Piotra i Pawła oraz zniszczeniem Świątyni Jerozolima jakoby przeniosła się do Rzymu; Rzym chrześcijański postrzegano jako rekonstrukcję Jerozolimy z czasów Jezusa, w obrębie murów miasta. Ta nowa wewnętrzna duchowa geografia, wpisana w tradycję kościołów stacyjnych Wielkiego Postu, nie jest zwykłym rozpamiętywaniem przeszłości ani pozbawioną treści antycypacją przyszłości. Przeciwnie, ma ona pomagać wiernym przejść wewnętrzną drogę – drogę nawrócenia i pojednania, by dotrzeć do chwały niebieskiego Jeruzalem, gdzie mieszka Bóg”.

Ubi episcopus, ibi Ecclesia

Początki liturgii stacjonarnych sięgają wczesnych wieków chrześcijaństwa. W czasach, gdy wspólnoty chrześcijan gromadziły się w domach, a kształt przestrzeni liturgicznej dopiero się kształtował, miejsc i okazji do gromadzenia się wokół biskupa było niewiele. Św. Ignacy z Antiochii pisał pod koniec I wieku: Ubi episcopus, ibi Ecclesia (List do Smyrny VIII,2), czyli, gdzie jest biskup, tam jest Kościół. Ważne było również, aby tę komunię Kościoła wyrazić w sposób widzialny.

Najważniejsze świątynie antycznego Rzymu

W Rzymie dokonywało się to właśnie w liturgiach, którym przewodniczył miejscowy biskup, czyli papież. W IV i V wieku liturgie papieskie odprawiano w nowo wybudowanych bazylikach: św. Jana na Lateranie, św. Piotra na Watykanie, w świątyni nad grobem św. Pawła, w sanktuarium maryjnym na Eskwilinie, w bazylice Świętego Krzyża Jerozolimskiego na miejscu pałacu cesarzowej Heleny, matki Konstantyna, w bazylice zbudowanej nad grobem rzymskiego męczennika Wawrzyńca oraz w tak zwanej bazylice Apostolorum, jak nazywano wówczas świątynię nad katakumbami św. Sebastiana. Do tych głównych rzymskich bazylik dodano z czasem inne kościoły, często związane z ważnymi świadkami wiary. 

Liturgię poprzedzały procesje 

Kościoły nazywały się stacyjnymi, ponieważ stanowiły „statio”, czyli cel, miejsce, w którym zatrzymywały się dwie procesje, które danego dnia zmierzały do określonej świątyni. Jedną tworzyli rzymscy chrześcijanie, którzy wyruszali z uzgodnionego wcześniej miejsca, a drugą papież i jego duchowieństwo, którzy wychodzili z pałacu na Lateranie. Kościół stacyjny był więc prawdziwym miejscem spotkania obu procesji. Tradycja ta została zachowana po części do dziś w papieskiej liturgii Środy Popielcowej na Awentynie. Wierni gromadzą się w kościele św. Anzelma i udają się w procesji do bazyliki św. Sabiny, gdzie spotykają się z procesją papieską.

Tradycja nadal żywa

Szczególne zasługi w odrodzeniu Mszy stacyjnych w Wielkim Poście ma wspólnota Papieskiego Kolegium Północnoamerykańskiego, która od 1975 r. organizuje poranne liturgie w kościołach stacyjnych. Msze są odprawiane po angielsku o godz. 7 rano we wszystkie dni Wielkiego Postu z wyjątkiem niedziel i Tirduum Paschalnego. Niejednokrotnie przy tej okazji są też udostępniane miejsca i relikwie, które przenoszą wiernych do samych początków chrześcijaństwa. Na internetowej stronie kolegium można znaleźć szczegółowe informacje o przypadającym na dany dzień kościele stacyjnym.

Kościół

Europejscy biskupi wzywają do solidarności z Ukrainą

Kościół

Kard. Stanisław Dziwisz: Franciszek również się nie podda

Kościół

Prymas Polski zachęca do przeżycia Wielkiego Postu z nadzieją

Kościół

Kolejna noc papieża bez kryzysu oddechowego

Świat

Beatlesi i ich relacje z wiarą i z Bogiem

Kościół

Wielki Post: przejście od grzechu i zniewolenia do życia w prawdzie i miłości