Ks. prof. Jan Dziedzic: starość to nie obciążenie [ROZMOWA]

– Nie należy patrzeć na starość jak na obciążenie. Wiek senioralny to również wielka szansa na dalszy rozwój – mówi w rozmowie z KAI ks. prof. Jan Dziedzic, dziekan Wydziału Teologicznego i kierownik Uniwersytetu Trzeciego Wieku na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie (UPJPII). W okresie Dnia Babci i Dziadka wskazuje też, że odpowiednia aktywizacja seniorów na uniwersytetach trzeciego wieku może służyć zarówno im, jak i młodszym pokoleniom. Dziś 21 stycznia obchodzony jest Dzień Babci, a jutro – Dzień Dziadka.

Łukasz Kaczyński (KAI): Dlaczego aktywizacja seniorów jest tak istotna?

Ks. prof. Jan Dziedzic: – Człowiek rozwija się przez całe życie i nigdy nie osiąga pełni. Wiek senioralny jest jednym z etapów tego rozwoju, który trzeba wykorzystać w sposób twórczy. Św. Jan Paweł II wzywając seniorów do aktywnego życia mówił: „Starzenie się nie jest złem, któremu trzeba się podporządkować, ale powołaniem, na które trzeba umieć odpowiedzieć”. Papież Franciszek motywując osoby starsze podkreśla z kolei, że emerytura nie jest jeszcze tym czasem, aby „wyciągnąć wiosła na pokład”. Dlatego aktywizacja seniorów jest ważna ze względu indywidualny rozwój osoby starszej, który wpływa na poprawę jakości jej życia i jego bardziej pogłębiony sens. Dzięki aktywizacji seniorzy nie czują się społecznie wykluczeni, ale potrzebni, dzieląc się m.in. swoim doświadczeniem i kompetencjami.

>>> Anna i Joachim – święci dziadkowie Jezusa

Jaką rolę odgrywają w tym uniwersytety trzeciego wieku?

– W utrzymywaniu aktywności osób starszych mogą pomóc różne instytucje zajmujące się edukacją seniorów, w tym uniwersytety trzeciego wieku. Pomysł ich organizowania jest jedną z wielu inicjatyw, pomagających seniorom dbać o kondycję intelektualną i fizyczną. Aktywizacja jest jednym z trzech podstawowych zadań – obok edukacji i integracji – jakie realizują uniwersytety trzeciego wieku. Prowadzona przez takie placówki działalność edukacyjna, kulturalna, turystyczna czy sportowa powoduje, że ludzie starsi chcą korzystać z takiej formy spędzania wolnego czasu, gdyż mogą się ze sobą spotykać i nawiązywać kontakty, co zapobiega marginalizacji i jest lekarstwem na poczucie samotności, jaką odczuwa wiele osób starszych.

W ramach zajęć seniorzy korzystają z możliwości realizacji swoich zainteresowań i ujawniają swoje ukryte talenty. Poszerzają wiedzę, znajomość języków obcych czy uczą się korzystania z nowych wynalazków techniki i mediów, choćby poprzez naukę obsługi komputera. Ponadto wielu studentów w podeszłym wieku angażuje się też w wolontariat, co daje im poczucie satysfakcji i bycia użytecznym. A wiedza zdobyta podczas studiów na uniwersytetach trzeciego wieku niewątpliwie uzupełnia mądrość i doświadczenie życiowe osób starszych i może być przekazywana rodzinie, zwłaszcza młodszemu jej pokoleniu.

Czym na tle innych Uniwersytetów Trzeciego Wieku wyróżnia się uczelnia dla seniorów na UPJPII?

– Tym, że model kształcenia proponowany osobom starszym przez nasz Uniwersytet posiada profil teologiczno-pastoralny. Jest to inicjatywa edukacyjna opracowana, wdrożona i realizowana już 10 lat. Warto zwrócić uwagę, że jest to model działający w ramach uniwersytetu kościelnego, jakim jest papieska uczelnia w Krakowie. Zarówno ten fakt, jak i patron, którym jest św. Jan Paweł II zobowiązują, aby dbano tu nie tylko o poziom kształcenia ustawicznego, ale i rozwój religijny studentów.

Dlaczego formacja duchowa na UTW krakowskiej uczelni papieskiej jest tak ważna?

– Seniorzy mają tu możliwość zarówno rozwoju intelektualnego, jak i duchowego. Chęć studiowania wyrażają ci seniorzy, dla których interesującym jest łączenie zdobywania wiedzy ogólnej z pogłębieniem wiary. Nie bez znaczenia jest również fakt, że dla ludzi w podeszłym wieku problemy eschatologiczne stają się coraz bardziej istotne.

Otwierając w roku 2011 UTW o takim profilu nie było gwarancji, że ta propozycja spotka się z zainteresowaniem krakowskich seniorów. Jednak od początku istnienia tak skonstruowany program znajduje swoich zwolenników. Zarówno w rodzinie, społeczeństwie jak i w Kościele osoby starsze mają swoje zadania. Może to się realizować w parafii poprzez pomoc w liturgii, działalność charytatywną, pracę w grupach wsparcia czy parafialnych kołach seniora. Ludzie w starszym wieku mogą być też w rodzinie ewangelizatorami, gdyż mają więcej czasu, a często i cierpliwości dla swoich wnuków. Aby dobrze wypełniać te zadania muszą sami posiadać odpowiednią wiedzę i pogłębioną wiarę, a tego dostarczyć im mogą właśnie studia na UTW czy jeszcze w większym stopniu studia stacjonarne z teologii. Formacja religijna słuchaczy jest realizowana zarówno poprzez treści wykładów, zajęć seminaryjnych w postaci warsztatów biblijnych i liturgicznych, jak i przez program, którego podstawą są spotkania modlitewne.

Seniorzy na UPJPII to nie tylko UTW, ale również codzienne studia stacjonarne. Jak radzą sobie osoby starsze z takimi wyzwaniami?

– Dla osób chcących pogłębić wiedzę zdobytą na UTW proponuje się pięcioletnie stacjonarne studia z teologii systematycznej, kończące się obroną pracy magisterskiej. Studia te po raz pierwszy uruchomiono w roku akademickim 2017/2018, traktując je jako drugi etap modelu kształcenia seniorów. Naukę podjęło wówczas 45 seniorów – absolwentów UTW UPJPII. Aktualnie na studiach magisterskich edukację na dwóch rocznikach kontynuuje 40 seniorów. Starszy rocznik realizuje już swoje prace magisterskie. Studia podjęły osoby, które chciały pogłębić i usystematyzować wiedzę zdobytą na UTW z problematyki, która jest dla nich istotna.

>>> Moja babcia najsmutniejsza jest w niedzielę [REPORTAŻ]

Wśród studentów teologii systematycznej jest grupa seniorów, którzy podjęli trud studiowania po raz pierwszy, ale większość ukończyła już w przeszłości studia różnej specjalności. Myślę, że chcieli sprawdzić, jak sobie poradzą po latach z obowiązkami stacjonarnego studiowania. Jest to wyzwanie codziennego uczestniczenia w zajęciach po kilka godzin, zdobywania zaliczeń czy zdawania egzaminów.

Dostosowanie do wymogów studiów stacjonarnych nie jest łatwe ze względu trudne niekiedy sytuacje życiowe. Różna jest też reakcja rodziny i znajomych, którzy często zadają pytania dlaczego seniorzy chcą wziąć na siebie taki obowiązek. Niemniej jednak większość osób, kontynuuje studia, ponieważ podjęli je dla własnej satysfakcji. Jest to dla nich duże wyzwanie, ale i powód do zadowolenia, gdyż pomyślne zaliczanie kolejnych semestrów pokazuje im, że jeszcze wiele potrafią.

Uniwersytet Trzeciego Wieku działa już 10 lat – jak podsumowałby Ksiądz ten czas?

– UTW na UPJPII zainaugurował swoją działalność 1 października 2011 r. Przed pandemią studiowało 600 seniorów. Aktualnie tryb zdalny prowadzenia zajęć spowodował okresowe zmniejszenie liczby słuchaczy do 250. Propozycje dotyczące edukacji obejmują wykłady plenarne uzupełnione warsztatami o charakterze seminaryjnym oraz zajęcia dodatkowe – dotychczas było około 650 takich wykładów plenarnych.

W ofercie zajęć fakultatywnych znajdują się m.in. kursy komputerowe i językowe, oprowadzanie po Krakowie i okolicach – w sumie zorganizowano już 115 takich wyjść dla 2300 osób oraz turystyka religijna w kraju i zagranicą, w tym w Ziemi Świętej, Grecji czy Włoszech.

UTW podejmuje szereg różnych inicjatyw odpowiadając na codzienne potrzeby studentów. Są nimi np. warsztaty z relacji społecznych, mediów społecznościowych, z zakresu dietetyki, kosmetyki czy rehabilitacji. Dużą popularnością cieszą się warsztaty teatralne, techniczno-plastyczne, zajęcia sportowe, gimnastyka umysłu oraz chór. Do dalszego rozwoju UTW przyczyniły się środki z Unii Europejskiej uzyskane w ramach projektu „Aktywny senior z przyszłością!”. W roku akademickim 2017/2018 została poszerzona oferta dla seniorów o studia stacjonarne z teologii systematycznej. Uważamy to za duży sukces i równocześnie liczymy, że nasza działalność mimo trudności pandemicznych będzie się dalej dynamicznie rozwijać.

Jak Ksiądz zachęci seniorów do podjęcia uczestnictwa w UTW?

– Najpierw trzeba podkreślić, że nie należy patrzeć na starość jak na obciążenie. Wiek senioralny to również wielka szansa na dalszy rozwój. Pamiętajmy, że różne wielkie dzieła powstawały w starości. Sofokles w 90. roku życia napisał „Króla Edypa”. Michał Anioł mając 82 lata pracował nad konstrukcją bazyliki św. Piotra, a angielski matematyk Whitehead zajął się filozofią po sześćdziesiątce. Nasza najstarsza studentka, pani Barbara ma 104 lata i zapisała się na grekę. Uniwersytety trzeciego wieku dają wielkie możliwości dalszego rozwoju i dlatego będą one bardzo potrzebne. Wystarczy podać tylko jeden powód. Jest nim starzejące się polskie społeczeństwo.