Łódź: 80. Rocznica Likwidacji Litzmannstadt Ghetto

W Łodzi obchodzono 80. rocznicę likwidacji Litzmannstadt Ghetto, jednego z najdłużej istniejących gett na terenie okupowanej przez Niemców Polski. To szczególna chwila refleksji i pamięci o ofiarach Holokaustu oraz o tragicznych wydarzeniach, które miały miejsce w czasie II wojny światowej.

Historia Litzmannstadt Ghetto

Litzmannstadt Ghetto, utworzone przez nazistowskie Niemcy w lutym 1940 roku, było drugim co do wielkości gettem w Polsce, po warszawskim. Nazwa „Litzmannstadt” pochodziła od nazwiska niemieckiego generała Karla Litzmanna, który miał zająć Łódź podczas I wojny światowej, i została narzucona przez okupantów na miasto Łódź. W getcie zamknięto około 200 tysięcy Żydów, a także Romów z całej Europy.

Getto funkcjonowało jako ogromny obóz pracy przymusowej, gdzie Żydzi byli zmuszani do pracy w skrajnie trudnych warunkach. Produkowano tam na potrzeby niemieckiej armii odzież, obuwie, meble, a także broń. Codzienne życie w getcie było naznaczone głodem, chorobami i ciągłą groźbą deportacji do obozów zagłady.

Litzmannstadt Ghetto było jednym z ostatnich gett, które przetrwały do momentu, gdy wojska radzieckie zaczęły wyzwalać tereny okupowane przez Niemców. Jego likwidacja rozpoczęła się w czerwcu 1944 roku, a ostatnie transporty do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau miały miejsce w sierpniu tego samego roku.

Pamięć i upamiętnienie

W roku 2024, z okazji 80. rocznicy tych tragicznych wydarzeń, w Łodzi odbywają się liczne uroczystości i wydarzenia upamiętniające. Władze miasta, organizacje pozarządowe oraz mieszkańcy wspólnie oddają hołd ofiarom Holokaustu oraz wszystkim, którzy przeszli przez piekło getta. W ramach obchodów organizowane są marsze pamięci, wystawy, wykłady oraz projekcje filmów dokumentalnych.

Trzeba wspominać te wszystkie momenty, bo inaczej nie będziemy pamiętać, do czego człowiek jest zdolny – mówił metropolita łódzki kard. Grzegorz Ryś.

Kolejnym punktem była ceremonia złożenia kwiatów na Stacji Radegast, która jest zabytkowym budynkiem kolejowym z 1941 roku. To stamtąd w czasie II wojny światowej wywożono żydowską ludność do obozów koncentracyjnych. Obecnie budynek jest elementem Pomnika Zagłady Litzmannstadt Getto, stanowiącym upamiętnienie tamtych wydarzeń.

Po ceremonii uczestnicy wyruszyli z Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi – Oddział Stacja Radegast w Marszu Życia na Stary Rynek.

– Chcemy pokazać tym marszem, że wybieramy życie, a nie śmierć, wspólnotę, a nie segregację. Będziemy szli przez najważniejsze miejsca łódzkiego getta, bo ono pod wieloma względami było szczególne, działało najdłużej i było wielkim zakładem pracy niewolniczej. Niemcy wykorzystywali Żydów do pracy zwłaszcza na rzecz armii. Były też momenty wstrząsające jak Wielka Szpera-wymordowanie 15 tysięcy dzieci do 15. roku życia. Trzeba wspominać te wszystkie momenty, bo inaczej nie będziemy pamiętać, do czego człowiek jest zdolny – powiedział kard. Grzegorz Ryś. – Tu nie chodziło tylko o odebranie życia czy zmuszenia do niewolniczej pracy. Za tym wszystkim kryło się odebranie człowiekowi godności – dodał metropolita łódzki.

W czasie drogi uczestnicy zatrzymali się przy Pomniku Martyrologii Dzieci poświęconemu zmarłym i zamordowanym polskim dzieciom, Kuźni Romów, czyli dawnym obozie dla Romów i Sinti w getcie łódzkim, Pomniku Polaków Ratujących Żydów w Parku Ocalałych oraz Pomniku Dekalogu, który upamiętnia Żydów mieszkających niegdyś w Łodzi. Przy każdym przystanku odmówiono modlitwę, którą poprowadził poszczególny przedstawiciel wyznania lub mniejszości: kard. Grzegorz Ryś, metropolita łódzki, Michael Schudrich, naczelny rabin Polski oraz Roman Kwiatkowski, prezes Stowarzyszenia Romów w Polsce.

Organizatorem dzisiejszego wydarzenia była Archidiecezja Łódzka, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi i Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce.

Obchody rozpoczęły się 21 sierpnia i potrwają do 31 sierpnia. W trakcie odbywają się wykłady, wystawy, spacery historyczne, ceremonie, a także wiele innych wydarzeń przybliżających historię Żydów i getta w Łodzi.

Pierwsze plany odizolowania Żydów w Łodzi pojawiły się pod koniec 1939 roku. Przesiedlenia do „dzielnicy zamieszkania dla Żydów” trwały do marca 1940 roku, a ich punktem kulminacyjnym był „krwawy czwartek”, w czasie którego Niemcy zamordowali kilkaset osób stawiających opór przymusowym przesiedleniom. Z powodu zmieniającej się sytuacji na frontach zarządzono likwidację getta. Od 5 do 28 sierpnia 1944 roku wywieziono niemal wszystkich, których później w większości zamordowano w komorach gazowych.

Edukacja i refleksja

Rocznica likwidacji Litzmannstadt Ghetto to także czas refleksji nad współczesnym znaczeniem pamięci historycznej. Wielu uczestników tych wydarzeń zwraca uwagę na konieczność podtrzymywania pamięci o Holokauście, aby podobne tragedie nigdy więcej się nie powtórzyły. W Łodzi, mieście o bogatej i wielokulturowej historii, rocznica ta jest także okazją do przypomnienia o wkładzie społeczności żydowskiej w rozwój miasta oraz o wspólnym dziedzictwie, które łączy wszystkie narodowości zamieszkujące te tereny.

Obchody 80. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto to nie tylko hołd dla ofiar, ale także wyraz solidarności i wspólnej odpowiedzialności za zachowanie pamięci o przeszłości. W tym szczególnym czasie, Łódź staje się miejscem refleksji nad tragiczną historią, a jednocześnie symbolem nadziei na lepszą przyszłość, w której pamięć o ofiarach Holokaustu będzie wiecznie żywa.