Magdalena Rzym: Jan Paweł II był orędownikiem ekologii

To Jan Paweł II już na początku swego pontyfikatu ogłosił św. Franciszka patronem ekologów. Choć dziś mocno podkreślamy „zielony” charakter papieża Franciszka, to warto wiedzieć, że w nauczaniu Jana Pawła II też nie brakowało ekologicznych akcentów. 

Głos Kościoła w kwestii ochrony przyrody wybrzmiewa dziś dobitnie za sprawą papieża Franciszka. Jest on niekwestionowanym obrońcą stworzenia. Wykorzystuje każdą okazję, aby upominać się o środowisko naturalne. Franciszek nie jest jednak pierwszym papieżem, który podejmuje temat kryzysu ekologicznego i wzywa chrześcijan do zaangażowania w obronę świata stworzonego. Zagadnienia ekologiczne pojawiły się już w nauczaniu Pawła VI, natomiast prawdziwym orędownikiem ekologii w nauczaniu Kościoła stał się Jan Paweł II. 

>>> Tydzień Laudato si’. Ta encyklika uczy nas, że „wszystko jest połączone”

Nawrócenie ekologiczne 

Chcę zaprosić do refleksji nad wybranymi zdaniami Jana Pawła II, w których papież odnosi się do kryzysu środowiska i do odpowiedzialności wierzących za Ziemię. Najpierw jednak warto przypomnieć kilka faktów. Św. Franciszek z Asyżu jest powszechnie znany jako święty „od ekologii”. To właśnie Jan Paweł II ogłosił go patronem ekologów. Zrobił to w 1979 r. w liście apostolskim Inter sanctos. Dziś często możemy usłyszeć wezwanie do „nawrócenia ekologicznego”. Powtarza je konsekwentnie papież Franciszek, jednak nie on jest autorem tego określenia. Jako pierwszy o potrzebie nawrócenia ekologicznego napisał Jan Paweł II w 2001 r.  

>>> Franciszek: Jan Paweł II był człowiekiem modlitwy, bliskości oraz sprawiedliwości miłosiernej

Miłośnik przyrody 

Papież z Polski zachęcał do kontemplacji przyrody i określał ją jako pierwszą księgę objawienia Bożego. Zapewne odnosił się do osobistych doświadczeń. Znamy jego miłość do górskich wspinaczek, pieszych wędrówek, wypraw z młodzieżą na kajaki. Karol Wojtyła doskonale znał piękno ojczystej przyrody i nigdy nie przestawał jej podziwiać. Również jako papież, kiedy tylko mógł, wybierał odpoczynek blisko natury. Jan Paweł II nie miał również wątpliwości, że sposób, w jaki człowiek podchodzi do świata stworzonego jest konsekwencją grzechu pierworodnego i nie ma nic wspólnego z nakazem Boga, by czynić sobie ziemię poddaną. Podczas jednej z audiencji generalnych stwierdził ze smutkiem, iż kondycja naszej planety pokazuje, że ludzkość zawiodła Boże oczekiwanie. 

A co ma nam do powiedzenia? 

Stwórca chciał, aby człowiek obcował z przyrodą jako jej rozumny i szlachetny „pan” i „stróż”, a nie jako bezwzględny „eksploatator”. (Encyklika Redemptor hominis, nr 15) 

Dramatyczne w swoich rozmiarach zachwianie równowagi ekologicznej mówi nam o tym, jak bardzo ludzka zachłanność oraz indywidualny i zbiorowy egoizm sprzeciwiają się porządkowi stworzenia (…). Współczesne społeczeństwo nie znajdzie rozwiązania kwestii ekologicznej, jeśli poważnie nie zweryfikuje swojego stylu życia. W wielu stronach świata hołduje ono zasadom hedonizmu i konsumpcji. (Orędzie na XXIII Światowy Dzień Pokoju, 1.01.1990) 

Zaangażowanie człowieka wierzącego na rzecz zdrowego środowiska wypływa wprost z jego wiary w Boga Stwórcę, ze świadomości skutków grzechu pierworodnego i grzechów osobistych oraz z przekonania o tym, że został odkupiony przez Chrystusa. Szacunek dla życia i dla ludzkiej godności zakłada także poszanowanie dla stworzenia i troskę o nie, gdyż jest ono wezwane, by wspólnie z człowiekiem chwalić Boga. (Orędzie na XXIII Światowy Dzień Pokoju, 1.01.1990) 

>>> Kard. Dziwisz o św. Janie Pawle II: dzieło jego życia przynosi nadzieję w czasie pandemii

Nie jest to panowanie absolutne 

Człowiek [został] powołany, aby być płodnym i rozmnażać się, by czynić sobie ziemię poddaną i panować nad wszystkimi istotami niższymi od niego (…). Nie jest to jednak panowanie absolutne, ale służebne — rzeczywisty odblask jedynego i nieskończonego panowania Boga. Dlatego człowiek powinien je wypełniać z mądrością i miłością, uczestnicząc w niezmierzonej mądrości i miłości Boga. (Encyklika Evangelium vitae, nr 52) 

Kiedy wędruję po polskiej ziemi, od Bałtyku, przez Wielkopolskę, Mazowsze, Warmię i Mazury, kolejne ziemie wschodnie od białostockiej aż do zamojskiej, i kontempluję piękno tej ojczystej ziemi, uprzytamniam sobie ten szczególny wymiar zbawczej misji Syna Bożego. Tu z wyjątkową mocą zdaje się przemawiać błękit nieba, zieleń lasów i pól, srebro jezior i rzek. (…) A wszystko to świadczy o miłości Stwórcy, o ożywczej mocy Jego Ducha i o odkupieniu, którego Syn dokonał dla człowieka i dla świata. (Przemówienie w Zamościu, 12.06.1999) 

Dla pokoleń 

Piękno tej ziemi skłania mnie do wołania o jej zachowanie dla przyszłych pokoleń. Jeśli kochacie tę ojczystą ziemię, niech to wołanie nie pozostanie bez odpowiedzi! Zwracam się w szczególny sposób do tych, którym powierzona została odpowiedzialność za ten kraj i za jego rozwój, aby nie zapominali o obowiązku chronienia go przed ekologicznym zniszczeniem! (…) Niech ich wspierają organizacje, które stawiają sobie za cel obronę dóbr naturalnych! W rodzinie i w szkole nie może zabraknąć wychowania do szacunku dla życia, dla dobra i piękna. Wszyscy ludzie dobrej woli winni współdziałać w tym wielkim dziele. (Przemówienie w Zamościu, 12.06.1999) 

Obok Objawienia w ścisłym tego słowa znaczeniu, zawartego w Piśmie Świętym, Bożym objawieniem jest też dla nas blask słońca i zapadanie nocy. (Audiencja generalna, 2.08.2000) 

Jeżeli przyjrzymy się różnym regionom naszej planety, zdamy sobie sprawę, że ludzkość zawiodła Boże oczekiwanie. (…) Trzeba więc pobudzać i popierać „nawrócenie ekologiczne”, które w ostatnich dziesięcioleciach sprawiło, że ludzkość stała się bardziej wrażliwa na niebezpieczeństwo katastrofy, do jakiej zmierzaliśmy. (Audiencja generalna, 17.01.2001) 

>>> Kard. Reinhard Marx: Jan Paweł II inspiracją dla przyszłości Kościoła

Musimy wytrwale prosić Boga Stwórcę, by oświecił wszystkich ludzi i przekonał ich o obowiązku szanowania i strzeżenia z troską świata stworzonego. (O obowiązku szanowania świata stworzonego. Wspólna deklaracja papieża Jana Pawła II i patriarchy Bartłomieja I, 10.06.2002) 

W Księdze Rodzaju, a następnie w nowszej wizji proroków, w mądrościowej kontemplacji Hioba czy autora Księgi Mądrości, jak również w doświadczeniach wiary, o których świadectwo dają psalmy, piękno świata stworzonego jest znakiem objawiającym wielkość i dobroć Boga. Jezus w przypowieściach zachęca do kontemplowania otaczającej natury, abyśmy się nauczyli, że musimy mieć całkowite zaufanie do Ojca niebieskiego i wiarę stałą. (Orędzie na XXIII Światowy Dzień Turystyki, 27.09.2002)  

Zobacz także