Markowa: na miesiąc przed beatyfikacją spotkanie poświęcone rodzinie Ulmów

„Markowa miesiąc przed beatyfikacją” – pod takim hasłem odbyło się w Markowej (woj. podkarpackie) spotkanie poświęcone Józefowi i Wiktorii Ulmom i ich dzieciom, a także innym Polakom, którzy podzielili ich los ginąc za pomaganie Żydom podczas okupacji. Beatyfikacja odbędzie się 10 września w Markowej.

Podczas spotkania szefowa Kancelarii Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej oraz sekretarz Komitetu Prezydenta RP ds. Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów Grażyna Ignaczak-Bandych podkreśliła, że działalność Komitetu nie wchodzi w sferę sakralną, ale zajmuje się działaniami, które towarzyszą uroczystości beatyfikacji. „Nasza działalność ma inicjować, zachęcać oraz inspirować i pomagać w organizowaniu działań, które mają służyć w przekazywaniu wiedzy o rodzinie Ulmów oraz o Polakach, którzy ratowali Żydów, a także o roli rodziny w ogóle. Te działania mają wymiar narodowy i obywatelski” – podkreśliła.

>>> Beatyfikacji rodziny Ulmów towarzyszyć będą działania o zasięgu krajowym i międzynarodowym

Inicjatywy

Ignaczak-Bandych przekazała, że działania są planowane do 24 marca 2024 roku – do 80. rocznicy zamordowania rodziny Ulmów. Poinformowała również, że przed Pałacem Prezydenckim zostanie niebawem otwarta nowoczesna wystawa poświęcona rodzinie Ulmów, która została przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej, a 7 września w Belwederze odbędzie się konferencja popularno-naukowa. Przekazała także, że o rodzinie Ulmów powstają ponadto filmy w kilku wersjach językowych, aby w ten sposób dotrzeć także do zagranicznych odbiorców.

Marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl zaznaczył, beatyfikacja rodziny Ulmów jest niezwykle ważnym wydarzeniem. Przypomniał, że zarząd województwa podkarpackiego wyszedł z inicjatywą organizacji i wsparcia wielu inicjatyw mających pokazać bohaterstwo rodziny Ulmów. Kulminacją działań o charakterze kulturalnym będzie misterium „Przerwane dzieciństwo”, które odbędzie się w przeddzień mszy beatyfikacyjnej – 9 września w Filharmonii Podkarpackiej. 20 sierpnia w Łańcucie odbędzie się ogólnopolska premiera filmu dokumentalnego „Ulmowie” w reż. Dariusza Walusiaka, zaś 27 sierpnia w Kolbuszowej – koncert „Sprawiedliwi z Markowej – Psalmy Pokoju i Dziękczynienia”.

We wrześniu w ośmiu miastach Podkarpacia odbędzie prezentacja spektaklu „Sprawiedliwi. Historia rodziny Ulmów” przygotowany przez rzeszowski Teatr im. Wandy Siemaszkowej. Wśród inicjatyw znalazły się także nadanie imienia Rodziny Ulmów Portowi Lotniczemu Rzeszów-Jasionka, które zaplanowano na koniec roku. Podjęto także działania o charakterze międzynarodowym – w grudniu w Komitecie Regionów w Brukseli zostanie zaprezentowana wystawa ukazująca historię rodziny Ulmów oraz polskich Sprawiedliwych. Ojcu Świętemu zostanie przekazana Szopka Bożonarodzeniowa wykonana przez lokalnych artystów z Markowej.

Inspirujący przykład

Podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny i Polityki Społecznej Barbara Socha zaznaczyła, że „zazwyczaj znamy historię męczeństwa i śmierci rodziny Ulmów. Jako ministerstwo rodziny chcemy natomiast pokazywać całą historię tej rodziny – jakimi ludzi i rodzicami, a także obywatelami oraz mieszkańcami Markowej byli Wiktoria i Józef Ulmowie. Ich życie jest niezwykle bogate” – powiedziała.

„Przykazanie miłości prowadzi do otwartości serca, która była udziałem rodziny Ulmów. Jest to świętość rozciągnięta w normalności. Odczytuję ich życie jako znak czasu” – powiedział metropolita przemyski abp Adam Szal.

Wskazał także, że Ulmowie ujmują tym, że prowadzili życie rodzinne pełne miłości, radości, cierpliwości, dobroci i opanowania.

„Ta rodzina żyła normalnie, ale w sposób piękny. Dla dzisiejszej rodziny jest to inspirujący przykład” – podkreślił, dodając, że „to zwyczajna rodzina żyjąca niezwyczajny sposób”.

Wicewojewoda podkarpacki Jolanta Sawicka podkreśliła, że „dzięki beatyfikacji, cały świat dowie się o historii Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci. Przekaz płynący z historii tej rodziny to to, że dobro zawsze zwycięża” – powiedziała. Zaznaczyła także, że podczas uroczystości beatyfikacyjnych spodziewanych jest 25 tysięcy pielgrzymów z kraju i zagranicy, a także hierarchowie kościelni, przedstawiciele różnych organizacji oraz zagraniczne media. 9 września odbędzie się spotkanie modlitewne młodych, które poprzedzi uroczystości beatyfikacyjne.

Wyjątkowość procesu beatyfikacyjnego rodziny Ulmów

Dyrektor rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej Dariusz Iwaneczko zaznaczył, że w centrum narracji działań IPN o Polakach ratujących Żydów jest rodzina Ulmów. Z okazji beatyfikacji IPN przygotował wystawę planszową, która będzie prezentowana najpierw pod Pałacem Prezydenckim w Warszawie, a następnie w Markowej i innych miejscach, z kolei 9 września w Markowej zostanie zaprezentowana wystawa artefaktów związanych z rodziną, którą przygotowało Archiwum IPN. Tego też dnia pod rzeszowskim oddziale IPN będzie przygotowana instalacja multimedialna, a na początek października zaplanowano panel dyskusyjny.

Starosta łańcucki Adam Krzysztoń i wójt Markowej Mirosław Mac podczas spotkania zwrócili uwagę na wyzwania związane z bezpieczeństwem oraz logistyką podczas przygotowań do beatyfikacji. Adam Krzysztoń przekazał także, że w tym roku Rajd Powiatowy odbędzie się właśnie szlakiem miejsc, z którymi byli związani Ulmowie.

Podczas spotkania postulator procesu beatyfikacyjnego ks. dr Witold Burda przypomniał historię rodzinę Ulmów oraz procesu beatyfikacyjnego, podkreślając wyjątkowość samego procesu, jak i sytuacji. Wskazał, że Ulmowie są traktowani jako męczennicy, którzy zginęli „z racji nienawiści do wiary”. Wspomnienie liturgiczne Ulmów będzie przypadać 7 lipca – w rocznicę ślubu Józefa i Wiktorii. „Kobieta imieniem Wiktoria robi niesamowitą furorę” – powiedziała z kolei Maria Szulikowska, autorka książki „Wiktoria Ulma. Opowieść o Miłości”. „Historia rodziny Ulmów jest niezwykle wzruszająca i intrygująca” – podkreśliła.

Uczestnicy spotkania zwiedzili również Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej oraz Zagrodę-Muzeum Wsi Markowa, a także złożyli wizytę na grobie rodziny Ulmów oraz w kościele pw. św. Doroty w Markowej.

Komitet ds. Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów

Wydarzenia towarzyszące beatyfikacji rodziny Ulmów Patronatem Honorowym objął prezydent Andrzej Duda. W celu koordynacji tych działań oraz upowszechnieniu wiedzy o dziedzictwie rodziny Ulmów, jak również wszystkich Polakach ratujących osoby narodowości żydowskiej pod okupacją niemiecką w czasie II wojny światowej, prezydent Andrzej Duda powołał międzyinstytucjonalny Komitet ds. Obchodów Towarzyszących Beatyfikacji Rodziny Ulmów. Działalność Komitetu została zainaugurowana 24 marca w Markowej podczas obchodów Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, a inauguracyjne posiedzenie odbyło się 30 marca w Belwederze.

Głównymi celami komitetu są upowszechnienie wiedzy o dziedzictwie rodziny Ulmów, kultywowanie pamięci o postawie Polaków ratujących osoby narodowości żydowskiej pod okupacją niemiecką podczas II wojny światowej, a także budowanie wspólnoty narodowej wokół rodziny i wartości, które niesie rodzina. Z myślą o identyfikacji działań zwianych z pracami Komitetu powstał okolicznościowy znak graficzny.

Historia procesu beatyfikacyjnego rodziny Ulmów

Proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów trwał w sumie 20 lat. Rozpoczął się 17 września 2003 r. w ramach procesu beatyfikacyjnego drugiej grupy męczenników II wojny światowej (łącznie 122 osób). W trakcie dochodzenia, z racji braku potrzebnego materiału dowodowego, grupa domniemanych męczenników II wojny światowej zmniejszyła się do 89 osób. W celu zebrania zeznań świadków oraz dokumentacji dotyczącej domniemanego męczeństwa rodziny Ulmów, w Archidiecezji przemyskiej odbył się proces rogatoryjny, który zakończył się 25 kwietnia 2008 r.

Metropolita przemyski abp Adam Szal 31 stycznia 2017 r. zwrócił się do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych (obecnie Dykasterii) o wyłączenie procesu „sług Bożych Józefa i Wiktorii Ulmów i ich siedmiorga Dzieci” z procesu 89 męczenników II wojny światowej. Po przychylnej decyzji kongregacji w archidiecezji przemyskiej otwarto nowy, niezależny proces beatyfikacyjny „o męczeństwie Sług Bożych – Józefa Ulmy i Wiktorii Ulmy, małżonków i 7 towarzyszy, ich dzieci, zabitych, jak się utrzymuje, z powodu nienawiści do wiary w 1944 roku”. W czasie etapu diecezjalnego zostało przesłuchanych 11 świadków. W większości byli to bliscy krewni Józefa i Wiktorii Ulmów, z których do dzisiaj żyją 2 osoby.

Rodzina Ulmów, fot. wikimediacommons/Józef Ulma ([1]) – Mateusz Szpytma, Jarosław Szarek: Rodzina Ulmów. Kraków: Dom Wydawniczy RAFAEL

W lipcu 2020 r. ukończono prace nad liczącą 500 stron Positio o męczeństwie Rodziny Ulmów. Następnie było ono przedmiotem oceny siedmiu historyków oraz biskupów i kardynałów, członków zwyczajnych watykańskiej Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych. Positio to opracowanie naukowe, którego celem w przypadku Rodziny Ulmów było udowodnienie, że ponieśli oni śmierć męczeńską za wiarę w Chrystusa. Jej najważniejszą część stanowią 3 aspekty konstytutywne teologii męczeństwa; tzn.: aspekt materialny (w jaki sposób umarł sługa Boży), aspekt formalny ex victimae (motywy ofiary – czym kierowali się Józef i Wiktoria, przyjmując pod dach swojego domu ośmioro Żydów) oraz aspekt formalny ex persecutoris (motywy prześladowcy – dlaczego pozbawili życia rodzinę Ulmów).

Papież Franciszek 17 grudnia 2022 r. podjął decyzję o beatyfikacji rodziny Ulmów, która została zabita przez Niemców za ukrywanie żydowskich rodzin 24 marca 1944 r.

Rodzina Ulmów

Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali we wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, obecnie podkarpackim. Wiosną 1944 r. Ulmowie zostali zadenuncjowani, prawdopodobnie przez granatowego policjanta, że ukrywają Żydów. Niemieccy żandarmi z posterunku w Łańcucie 24 marca 1944 r. dokonali masakry w domu Ulmów. Najpierw zginęli Żydzi. Wśród nich dwie córki sąsiadów Ulmów – Goldmanów: Golda (Genia) Gruenfeld oraz Lea Didner wraz ze swoim małym dzieckiem. Zamordowano także trzej braci Szallów, ich 70-letniego ojca Saula Szalla oraz kolejnego mężczyznę z rodziny Szallów. Następnie na oczach dzieci Ulmów rozstrzelano Józefa i jego żonę Wiktorię, która byłą w siódmym miesiącu ciąży. Na końcu zabito dzieci – ośmioletnią Stanisławę, sześcioletnią Barbarę, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtoraroczną Marię. W masakrze zginęło 16 osób, w tym kobieta w zaawansowanej ciąży.

W 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani przez Yad Vashem pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata a w 2010 r. przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2016 r. otwarto w Markowej Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów a od 2018 roku na wniosek prezydenta RP Andrzeja Dudy obchodzony jest ustawiony przez Sejm i Senat RP Narodowy Dzień Pamięci Polaków Ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.