Ks. Szyszka: Franciszek kontynuuje myśl misyjną swoich poprzedników

Druga połowa października obfituje w wydarzenia, podczas których pojawiają się motywy misyjne oraz misjologiczne. Do najważniejszych należy Światowa Niedziela Misyjna oraz Tydzień Misyjny.

Na ten okres przypada również 40. rocznica wyboru na papieża Jana Pawła II oraz kanonizacja papieża Pawła VI. Z pewnością nie zabraknie ciekawych sugestii ze strony papieża Franciszka, przypominającego o konieczności, aby wszyscy wierzący żyli świadomością współodpowiedzialności za dzieło misyjne Kościoła. W kontekście zasygnalizowanych wyżej wydarzeń można zadać pytanie, czy nauczanie Franciszka dotyczące misyjnej natury Kościoła oraz misyjnego zaangażowania wiernych jest zasadniczo nowatorskie, czy też należałoby je rozpatrywać jako kontynuację nauczania wyrażonego przez poprzednich papieży?

Sugestywne obrazy

Uwagę większości przyciągają głównie te wypowiedzi Franciszka, w których posługuje się bardzo sugestywnymi (częstokroć niezrozumiałymi) obrazami, jak np. szpital polowy, wstawanie z kanapy, robienie rabanu, wyjście na peryferie. Dla jednych są one przedmiotem zachwytu i prowokują wielorakie komentarze, zaś dla innych są tematem gwałtownych sporów interpretacyjnych, a nawet niewybrednej krytyki skierowanej wobec osoby papieża Franciszka. Wydaje się jednak, że przy odrobinie dobrej woli połączonej z wysiłkiem intelektualnym (np. znajomością dokumentów kościelnych), można owe liczne 'kontrowersyjne’ wypowiedzi zrozumieć wg zamysłu autora.

Prosty i ekspresywny język

Okazuje się bowiem, że papież Franciszek bardzo mocno bazuje na nauczaniu Soboru Watykańskiego II oraz często odwołuje się do nauczania poprzednich papieży. Przypomina właściwie to, co zostało już powiedziane o naturze misyjnej Kościoła w ostatnich pięciu dekadach od zakończenia Synodu. Nowością jest jedynie inna forma wyeksponowania znanych, aczkolwiek zapomnianych przez wielu, treści dotyczących misyjności Kościoła. Franciszek posługuje się bardzo prostym i ekspresywnym językiem, a tym samym formułuje swój przekaz nieco inaczej niż poprzedni papieże. To wszystko wzmaga wrażenie, jakoby nauczanie Franciszka było oderwane od dotychczasowego nauczania Kościoła i jakoby stanowiło bezsporne novum. Tymczasem nowa jest jedynie forma nauczania, a nie treść. Franciszek stara się bowiem przekazać bogactwo nauczania dotyczącego tematyki misyjności Kościoła w sposób dostosowany do współczesnych adresatów.

Misyjna natura Kościoła

Zatem, aby zrozumieć „obrazy” Franciszka dotyczące misyjnej natury Kościoła, należałoby zagłębić się w soborowe dokumenty: Konstytucję dogmatyczną o Kościele oraz Konstytucję duszpasterską o Kościele w świecie współczesnym. Nie sposób należycie ocenić nauczania Franciszka bez dobrej znajomości głównych motywów zawartych w adhortacji apostolskiej Pawła VI Evangelii Nuntiandi (1975) oraz w encyklice misyjnej Redemptoris missio Jana Pawła II (1990), a także pism Benedykta XVI. W encyklikach i adhortacjach Franciszka, napisanych w charakterystycznym stylu i formie, znajduje się wiele odniesień do spuścizny teologicznej poprzednich papieży. Zatem można określić papieża Franciszka raczej jako kontynuatora, a zarazem interpretatora dotychczasowego nauczania o misyjnej naturze Kościoła. Jednym z licznych przykładów reinterpretacji wcześniejszych kryteriów dotyczących działalności misyjnej jest stosunek Franciszka do środowisk określanych jako misyjne. Nie posługuje się podziałem dokonanym przez Jana Pawła II w Redemptoris missio, ale określa to własnymi terminami.

Wszyscy jesteśmy misjonarzami

Istotną rolę w nauczaniu Franciszka odgrywają dwie soborowe kategorie: „Kościół jako Lud Boży” i „Kościół jako wspólnota”. W tym właśnie kontekście należałoby rozważać wskazanie Franciszka na konieczność nawrócenia pastoralnego pod kierunkiem Ducha Świętego. Nadrzędnym zadaniem Kościoła jest bowiem głoszenie Ewangelii całemu światu, ponieważ taka jest wola boskiego Mistrza. Dlatego papież ciągle przypomina, że Kościół nie może powierzonych mu zadań wypełniać bezdusznie („nie potrzeba nam «zwyczajnego administrowania»”), ale musi to czynić w sposób wiarygodny i kreatywny, będąc zawsze posłusznym inspiracjom płynącym od Ducha Świętego. Innym wymiarem nauczania soborowego przypominanym wielokrotnie przez Franciszka jest to, że aspekt misyjnej natury Kościoła musi być realizowany przez wszystkich członków Kościoła, ponieważ wynika to z mocy przyjętych sakramentów chrztu św. i bierzmowania.

Jest tylko jedna misja

Franciszek naucza, że jest tylko jedna jedyna misja Kościoła, ale adresaci są bardzo różni. Dlatego misja ta wymaga zróżnicowanych metod i środków, w zależności od miejsca i czasu jej realizacji. Misyjność bowiem nie wyczerpuje się w jednej metodzie, jednym sposobie działania czy też jednym stylu i zawsze wymaga kreatywności i odwagi działania. Powyższa myśl jest zakorzeniona w nauczaniu soborowym, co powtórzyli na swój sposób Paweł VI i Jan Paweł II. Podobnie, kiedy Franciszek mówi o konieczność odejścia od nieaktualnych już form ewangelizacyjnych i wypracowania nowych (gotowość wyjścia ku ludziom; udania się na peryferie; pielęgnowanie kultury spotkania), w sposób pośredni cytuje swoich poprzedników. Na marginesie należałoby dodać, że ogłoszony przez Jana Pawła II program tzw. Nowej Ewangelizacji (nowej w zapale, metodach i ekspresji), nie od razu spotkał się pełną akceptacją i uznaniem wśród ówczesnych teologów.

Nawrócenie

Tematem często ponawianym przez Franciszka jest to, że nawrócenie nie jest możliwe bez autentycznego i radosnego przeżywania wiary w Jezusa Chrystusa. Dlatego papież sugeruje konieczność przyjęcia postawy ucznia, ponieważ tylko prawdziwy uczeń może stać się autentycznym misjonarzem, czyli świadkiem Bożego miłosierdzia w swoim środowisku. Ten sam motyw był już podejmowany wielokrotnie przez Jana Pawła II oraz innych papieży.

Przypatrując się zatem wielorakim aspektom nauczania Franciszka dotyczącego misyjnej natury Kościoła, należałoby wskazać, że nie należy tegoż nauczania traktować wyrywkowo i przyjmować emocjonalnie, ale całościowo w połączeniu z tradycją i nauczaniem Kościoła oraz wykładnią papieży z ostatniego półwiecza.

Zobacz także