Odpowiedzi Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów dot. „Traditionis custodes”

Dnia 16 lipca 2021 roku papież Franciszek ogłosił list apostolski w formie Motu proprio „Traditionis custodes”. Dokument określa nowe regulacje dotyczące sprawowania liturgii w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego, uchylając tym samym wszystkie wcześniejsze normy, zezwolenia i zwyczaje, nie będące w zgodzie z jej postanowieniami. Treść dokumentu zrodziła ożywioną dyskusję, pojawiło się wiele pytań i wątpliwości.

W odpowiedzi na zaistniałą sytuację, dnia 4 grudnia 2021 roku, w 58. rocznicę ogłoszenia soborowej Konstytucji o liturgii świętej „Sacrosanctum Concilium”, Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów ogłosiła dokument zawierający odpowiedzi na pojawiające się wątpliwości.

>>> Tradycyjna liturgia i duszpasterstwo w Polsce przed ogłoszeniem „Traditionis custodes”

***

1. Traditionis custodes

Art. 3. W diecezjach, w których dotychczas jest obecna jedna lub więcej grup celebrujących według Mszału sprzed reformy z 1970 r., biskup:

[…]

• 2. niech wskaże jedno lub więcej miejsc, w których wierni należący do tych grup mogą gromadzić się na sprawowanie Eucharystii (jednak nie w kościołach parafialnych i bez tworzenia nowych parafii personalnych);

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy tam, gdzie nie ma możliwości wskazania kościoła, kaplicy lub oratorium, które mogłyby przyjąć wiernych celebrujących według Missale Romanum (editio typica 1962), biskup diecezjalny może zwrócić się do Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów o dyspensę od rozporządzenia Motu proprio Traditionis custodes (art. 3 § 2), a zatem dopuścić celebrację w kościele parafialnym?

Odpowiada się: twierdząco. Uwaga wyjaśniająca: Motu proprio Traditionis custodes w art. 3 § 2 wskazuje, aby w diecezjach, w których do tej pory istnieje jedna lub więcej grup celebrujących według Mszału sprzed reformy z 1970 r., biskup wskazał „jedno lub więcej miejsc, w których wierni należący do tych grup mogą gromadzić się na sprawowanie Eucharystii (jednak nie w kościołach parafialnych i bez tworzenia nowych parafii personalnych)”. Wyłączenie kościoła parafialnego oznacza, że ​​sprawowanie Eucharystii według poprzedniego rytu, jako zezwolenie ograniczone do ww. grup, nie należy do zwykłego życia wspólnoty parafialnej.

Kongregacja ta, sprawując władzę Stolicy Apostolskiej w zakresie swoich kompetencji (por. Traditionis custodes, nr 7), może na prośbę biskupa diecezjalnego zezwolić na wykorzystanie kościoła parafialnego do celebracji zgodnie z Missale Romanum z 1962 r. tylko w przypadku stwierdzenia niemożności skorzystania z innego kościoła, oratorium lub kaplicy. Ocenę tej niemożliwości należy przeprowadzić ze skrupulatną uwagą.

Co więcej, nie jest stosowne, aby taką celebrację włączać do planu Mszy parafialnych, ponieważ uczestniczą w niej tylko wierni należący do grupy. Wreszcie należy unikać zbieżności z działalnością duszpasterską wspólnoty parafialnej. Rozumie się, że gdy inna lokalizacja stanie się dostępna, takie zezwolenie zostanie wycofane.

W przepisach tych nie ma intencji marginalizowania wiernych, którzy są zakorzenieni w poprzedniej formie celebracyjnej: mają one jedynie na celu przypomnienie, że mamy do czynienia tutaj z ustępstwem ze względu na troskę o ich dobro (ze względu na powszechne stosowanie jedynego lex orandi Rytu rzymskiego), a nie okazją do promowania poprzedniego rytu.

>>> Komentarze publicystów po opublikowaniu „Traditionis custodes”

2. Traditionis custodes

Art. 1. Księgi liturgiczne promulgowane przez świętych papieży Pawła VI i Jana Pawła II, zgodnie z dekretami Soboru Watykańskiego II, są jedynym wyrazem lex orandi Rytu rzymskiego.

Art. 8. Wcześniejsze normy, instrukcje, zezwolenia i zwyczaje, które nie są zgodne z postanowieniami niniejszego Motu proprio, zostają uchylone.

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy jest możliwe, zgodnie z postanowieniami Motu proprio Traditionis custodes, sprawowanie sakramentów z użyciem Rituale Romanum i Pontificale Romanum sprzed reformy liturgicznej Soboru Watykańskiego II?

Odpowiada się: przecząco. Jedynie w przypadku kanonicznie erygowanych parafii personalnych, które zgodnie z postanowieniami Motu proprio Traditionis custodes celebrują według Missale Romanum z 1962 r., biskup diecezjalny jest upoważniony do udzielenia zezwolenia na korzystanie wyłącznie z Rituale Romanum (ostatnia editio typica 1952), a nie Pontificale Romanum sprzed reformy liturgicznej Soboru Watykańskiego II.

Uwaga wyjaśniająca: Motu proprio Traditionis custodes pragnie przywrócić w całym Kościele Rytu rzymskiego jedną i identyczną modlitwę, która wyraża jego jedność, zgodnie z księgami liturgicznymi ogłoszonymi przez Świętych Papieży Pawła VI i Jana Pawła II, zgodnie z dekretami Soboru Watykańskiego II i zgodnie z tradycją Kościoła.

Biskup diecezjalny jako moderator, promotor i stróż całego życia liturgicznego, powinien starać się, aby w jego diecezji powrócono do jednolitej formy celebracyjnej (por. papież Franciszek, List do Biskupów całego świata towarzyszący tekstowi Motu proprio „Traditionis custodes”).

Kongregacja ta, sprawując władzę Stolicy Apostolskiej w sprawach należących do jej kompetencji (por. Traditionis custodes, nr 7), stoi na stanowisku, że celem podążania w kierunku wskazanym przez Motu proprio, nie należy zezwalać na używanie Rituale Romanum i Pontificale Romanum sprzed reformy liturgicznej, ksiąg liturgicznych, które podobnie jak wszystkie poprzednie normy, instrukcje, koncesje i zwyczaje, zostały uchylone (por. Traditionis custodes, nr 8).

Jedynie w przypadku kanonicznie erygowanych parafii personalnych, które zgodnie z postanowieniami Motu proprio Traditionis custodes celebrują z Missale Romanum z 1962 r., biskup diecezjalny jest upoważniony do udzielenia licencji na korzystanie wyłącznie z Rituale Romanum (ostatnia editio typica 1952), a nie Pontificale Romanum sprzed reformy liturgicznej Soboru Watykańskiego II. Należy pamiętać, że formuła sakramentu bierzmowania została zmieniona dla całego Kościoła łacińskiego przez św. Pawła VI Konstytucją Apostolską Divinae consortium naturae ( (15 sierpnia 1971).

Postanowienie to ma na celu podkreślenie potrzeby wyraźnego potwierdzenia kierunku wskazanego przez Motu proprio, które w księgach liturgicznych ogłoszonych przez Świętych Papieży Pawła VI i Jana Pawła II, zgodnie z dekretami Soboru Watykańskiego II, widzi jedyny wyraz lex orandi Rytu rzymskiego (por. Traditionis custodes, nr 1).

Realizując te postanowienia, należy zadbać o to, aby towarzyszyć tym, którzy są zakorzenieni w poprzedniej formie celebracyjnej, ku pełnemu zrozumieniu wartości celebracji w formie rytualnej, przekazanej nam przez reformę Soboru Watykańskiego II, poprzez odpowiednią formację, która pozwala odkryć, że ta forma jest świadectwem wiary niezmiennej, wyrazem odnowionej eklezjologii, podstawowym źródłem duchowości życia chrześcijańskiego.

>>> #18 Podkast misyjne.pl: spór o „Traditionis custodes”. Minidebata

3. Traditionis custodes

Art. 3. W diecezjach, w których dotychczas jest obecna jedna lub więcej grup celebrujących według Mszału sprzed reformy z 1970 r., biskup:

• 1. niech się upewni, że grupy te nie wykluczają ważności i prawowitości reformy liturgicznej, nakazów Soboru Watykańskiego II i Magisterium Papieży;

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy w przypadku, gdy prezbiter, któremu zezwolono na używanie Missale Romanum z 1962 r., nie uznaje ważności i prawowitości koncelebracji – odmawiając koncelebrowania, w szczególności podczas Mszy Krzyżma – może nadal korzystać z takiego pozwolenia?

Odpowiada się: przecząco. Jednak przed cofnięciem zezwolenia na korzystanie z Missale Romanum z 1962 r. biskup powinien zadbać o nawiązanie braterskiego spotkania z prezbiterem, aby upewnić się, że taka postawa nie wyklucza ważności i prawomocności reformy liturgicznej, nakazów Soboru Watykańskiego II i Urzędu Nauczycielskiego Papieży oraz aby podjąć się towarzyszenia mu w zrozumieniu wartości koncelebracji, w szczególności w Mszy Krzyżma.

Uwaga wyjaśniająca: Art. 3 § 1 Motu proprio Traditionis custodes zwraca się do biskupa diecezjalnego o upewnienie się, że grupy, które proszą o sprawowanie Mszy według Missale Romanum z 1962 r. „nie wykluczają ważności i prawomocności reformy liturgicznej, nakazów Soboru Watykańskiego II i Magisterium Papieży”.

Św. Paweł mocno przypomina wspólnocie Koryntu, aby żyła jednością jako koniecznym warunkiem uczestniczenia w uczcie eucharystycznej (por. 1 Kor 11, 17-34).

W liście wysłanym do Biskupów całego świata, towarzyszącym tekstowi Motu proprio Traditionis custodes, Ojciec Święty wyraża się w ten sposób: «Ponieważ „czynności liturgiczne nie są prywatnymi czynnościami, lecz uroczyście sprawowanymi obrzędami Kościoła, który jest «sakramentem jedności» (por. Konstytucja o liturgii świętej, nr 26), muszą być one sprawowane w jedności z Kościołem. Sobór Watykański II, potwierdzając zewnętrzne więzy włączenia do Kościoła – wyznanie wiary, sakramentów, wspólnoty – potwierdził za św. Augustynem, że warunkiem zbawienia jest trwanie w Kościele nie tylko „ciałem”, ale i „sercem” (por. Konstytucja dogmatyczna o Kościele, nr 14)».

Wyraźna wola nieuczestniczenia w koncelebracji, w szczególności we Mszy Krzyżma, wydaje się wyrażać brak akceptacji zarówno reformy liturgicznej, jak i komunii kościelnej z biskupem, co jest niezbędnym wymogiem do skorzystania z zezwolenia na sprawowanie Mszy według Missale Romanum z 1962 r.

Jednak przed cofnięciem zezwolenia na korzystanie z Missale Romanum z 1962 r. biskup powinien dać prezbiterowi czas potrzebny na szczerą konfrontację w kwestii najgłębszych powodów, które skłaniają go do nieuznania wartości koncelebracji, w szczególności we Mszy pod przewodnictwem biskupa, zapraszając go, aby w wymownym obrzędzie koncelebracji przeżywał tę komunię kościelną, która jest warunkiem potrzebnym do uczestniczenia w ofierze eucharystycznej.

>>> Paryż: wprowadzane są w życie przepisy „Traditionis custodes”

4. Traditionis custodes

Art. 3. W diecezjach, w których dotychczas jest obecna jedna lub więcej grup celebrujących według Mszału sprzed reformy z 1970 r., biskup:

§3. niech ustanowi we wskazanym miejscu dni, w których dozwolone są celebracje eucharystyczne z użyciem Mszału rzymskiego, promulgowanego przez św. Jana XXIII w 1962 r. W tych celebracjach czytania niech będą wygłaszane w językach narodowych, z wykorzystaniem przekładów Pisma Świętego do użytku liturgicznego, zatwierdzonych przez właściwe Konferencje Episkopatów;

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy w celebracji Eucharystii z użyciem Missale Romanum z 1962 r. można używać do czytań pełnego tekstu Biblii, wybierając perykopy wskazane w tym samym Mszale?

Odpowiada się: twierdząco.

Uwaga wyjaśniająca: Art. 3 § 3 Motu proprio Traditionis custodes stanowi, że czytania mają być proklamowane w języku ojczystym, przy użyciu przekładów Pisma Świętego zatwierdzonych do użytku liturgicznego przez odpowiednie Konferencje Episkopatów.

Ponieważ teksty czytań są zawarte w samym Mszale, a zatem nie istnieje księga Lekcjonarza, w celu zachowania postanowień Motu proprio należy koniecznie odwołać się do księgi Pisma Świętego w przekładzie zatwierdzonym przez poszczególne Konferencje Episkopatów do użytku liturgicznego, wybierając perykopy wskazane w Missale Romanum z 1962 r.

Nie będzie możliwe publikowanie Lekcjonarzy w języku ojczystym, podających cykl czytań poprzedniego rytu.

Należy pamiętać, że obecny Lekcjonarz jest jednym z najcenniejszych owoców reformy liturgicznej Soboru Watykańskiego II. Publikacja Lekcjonarza, oprócz przezwyciężenia „pełnej” formy Missale Romanum z 1962 r., celem powrócenia do starożytnej tradycji poszczególnych ksiąg odpowiadających poszczególnym posługom, urzeczywistnia nadzieje zawarte w Konstytucji o liturgii świętej, nr 51: „Aby tym obficiej zastawić wiernym stół słowa Bożego, należy szerzej otworzyć skarbiec biblijny, tak by w określonej liczbie lat odczytać ludowi ważniejsze części Pisma Świętego”.

>>> Ks. Mateusz Markiewicz: odpowiedzi kongregacji w sprawie starej liturgii potęgują niejasności [KOMENTARZ]

5. Traditionis custodes

Art. 4. Prezbiterzy wyświęceni po opublikowaniu niniejszego Motu proprio, którzy chcą celebrować według Missale Romanum z 1962 r., muszą zwrócić się z formalną prośbą do biskupa diecezjalnego, który przed udzieleniem zezwolenia skonsultuje się ze Stolicą Apostolską.

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy biskup diecezjalny musi być upoważniony przez Stolicę Apostolską, aby mógł zezwalać na sprawowanie Mszy według Missale Romanum z 1962 r. prezbiterom wyświęconym po opublikowaniu Motu proprio Traditionis custodes (por. Traditionis custodes nr 4)?

Odpowiada się: twierdząco.

Uwaga wyjaśniająca: tekst łaciński (oficjalny tekst, do którego należy się odnieść) w art. 4 brzmi następująco: „Presbyteri ordinati post has Litteras Apostolicas Motu proprio datas promulgatas, celebrare volentes iuxta Missale Romanum anno 1962 editum, petitionem formalem Episcopo dioecesano mittere debent, qui, ante concessionem, a Sede Apostolica licentiam rogabit”.

Nie jest to zwykła konsultacja, ale potrzebne upoważnienie udzielone biskupowi diecezjalnemu przez Kongregację ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, która sprawuje władzę Stolicy Apostolskiej w sprawach należących do jej kompetencji (por. Traditionis custodes, n. 7).

Dopiero po otrzymaniu takiego upoważnienia biskup diecezjalny będzie mógł zezwolić prezbiterom wyświęconym po opublikowaniu Motu proprio (16 lipca 2021) do sprawowania Mszy według Missale Romanum z 1962 roku.

Norma ta ma na celu pomoc biskupowi diecezjalnemu w ocenie tej prośby: jego rozeznanie zostanie należycie uwzględnione przez Kongregację ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów.

Motu proprio jasno wyraża wolę, aby za jedyny wyraz lex orandi Rytu rzymskiego uznawano prawo modlitwy zawarte w księgach liturgicznych promulgowanych przez świętych Papieży Pawła VI i Jana Pawła II, zgodnie z dekretami Soboru Watykańskiego II: jest zatem absolutnie pożądane, aby prezbiterzy wyświęceni po opublikowaniu Motu proprio podzielali to pragnienie Ojca Świętego.

Pragnąc z pieczołowitością podążać w kierunku wskazanym przez Papieża Franciszka, zachęca się wszystkich formatorów seminaryjnych do towarzyszenia przyszłym diakonom i prezbiterom w zrozumieniu i doświadczeniu bogactwa reformy liturgicznej, której pragnął Sobór Watykański II: ona umiejętnie doceniła każdy element Rytu rzymskiego i uprzywilejowała – jak życzyli sobie Ojcowie soborowi – pełne, świadome i czynne uczestnictwo całego Ludu Bożego w liturgii (por. Konstytucja o liturgii świętej, nr 14), głównym źródle autentycznej duchowości chrześcijańskiej.

>>> Kard. Sarah: celem papieża Franciszka nie jest wyparcie dawnej liturgii

6. Traditionis custodes

Art. 5. Prezbiterzy, którzy już celebrują według Missale Romanum z 1962 r., poproszą biskupa diecezjalnego o pozwolenie na dalsze korzystanie z tego uprawnienia.

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy prawo do celebracji z użyciem Missale Romanum z 1962 r. może być przyznane czas określony (ad tempus)?

Odpowiada się: twierdząco.

Uwaga wyjaśniająca: Decyzja o umożliwieniu korzystania z Missale Romanum z 1962 r. na określony czas – taki, jaki biskup diecezjalny uzna za stosowny – jest nie tylko możliwy, ale także zalecany: koniec wyznaczonego okresu daje możliwość sprawdzenia, czy wszystko jest w harmonii z kierunkiem wyznaczonym przez Motu proprio. Wynik tej weryfikacji może stanowić podstawę do przedłużenia lub zawieszenia zezwolenia.

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy przyznane przez biskupa diecezjalnego uprawnienie do celebracji z użyciem Missale Romanum z 1962 r. obowiązuje tylko na terenie jego diecezji?

Odpowiada się: twierdząco.

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy w przypadku nieobecności lub niemożności upoważnionego prezbitera, osoba go zastępująca musi mieć również formalne upoważnienie?

Odpowiada się: twierdząco.

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy diakoni i ustanowieni do posługi, uczestniczący w celebracji z użyciem Missale Romanum z 1962 r. muszą być upoważnieni przez biskupa diecezjalnego?

Odpowiada się: twierdząco.

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy prezbiter upoważniony do sprawowania Mszy według Missale Romanum z 1962 r., który ze względu na swój urząd (proboszcz, kapelan, …) celebruje w dni powszednie również z Missale Romanum reformy Soboru Watykańskiego II, może binować z użyciem Missale Romanum z 1962 roku?

Odpowiada się: przecząco.

Uwaga wyjaśniająca: proboszcz lub kapelan, który pełniąc swój urząd celebruje w dni powszednie z użyciem aktualnego Missale Romanum, który jest jedynym wyrazem lex orandi Rytu rzymskiego, nie może binować z użyciem Missale Romanum z 1962 r., ani w grupie, ani indywidualnie.

Nie jest możliwe zezwolenie na binację, ponieważ nie zachodzi przypadek „słusznej przyczyny” lub „konieczności duszpasterskiej” wymagany przez kan. 905 § 2: prawo wiernych do sprawowania Eucharystii nie jest w żaden sposób odmawiane, ponieważ istnieje możliwość uczestniczenia w Eucharystii w aktualnej formie obrzędowej.

Odnośnie do postawionej kwestii:

Czy prezbiter upoważniony do sprawowania Mszy według Missale Romanum z 1962 r. może celebrować z tego samego Mszału w tym samym dniu dla innej grupy wiernych, która otrzymała upoważnienie?

Odpowiada się: przecząco.

Uwaga wyjaśniająca: nie jest możliwe zezwolenie na binację, ponieważ nie zachodzi przypadek „słusznej przyczyny” lub „konieczności duszpasterskiej” wymagany przez kan. 905 § 2: prawo wiernych do sprawowania Eucharystii nie jest w żaden sposób odmawiane, ponieważ istnieje możliwość uczestniczenia w Eucharystii w aktualnej formie obrzędowej.

Zobacz także