Papież ostrzega Kościół syromalabarski przed schizmą: zachowajcie jedność

„Strzeżcie jedności”, pamiętając, że „gdzie jest posłuszeństwo, tam jest eklezja; gdzie jest nieposłuszeństwo, tam jest schizma” – przypomniał Franciszek wiernym Kościoła syromalabarskiego. Papież wskazał na to co jest „obowiązkiem”, a nie „pobożnym napomnieniem”, zwłaszcza dla kapłanów, na których ludzie patrzą jako na przykład. Dziś rano, papież przyjął na audiencji w Watykanie przedstawicieli starożytnego Kościoła sui iuris – zrodzonego z inspiracji św. Tomasza Apostoła i obecnie największego w Indiach, który w archieparchii Ernakulam-Angamaly od lat doświadcza sprzeciwu i rozłamów, czasem nawet skutkujących aktami przemocy, z powodu wewnętrznego sporu o kierunek, w którym kapłani odprawiają Mszę św., czy stoją twarzą do wspólnoty, czy do ołtarza.

Strzeżcie jedności

„Strzeżcie jedności”, pamiętając, że „gdzie jest posłuszeństwo, tam jest eklezja; gdzie jest nieposłuszeństwo, tam jest schizma” – powiedział stanowczo Franciszek w swoim przemówieniu, w którym wspomniał o listach i przesłaniu wideo skierowanych w ostatnich miesiącach do wiernych z archieparchii Ernakulam-Angamaly. Przede wszystkim w filmie wideo, o którym mowa, opublikowanym 7 grudnia 2023 r., papież Bergoglio użył stanowczych określeń, aby ostrzec przed ryzykiem stania się „sektą”, a także ostrzegł przed możliwymi „sankcjami”, jeśli podziały stojące za tym sporem, podsycanym przez tych, którzy odrzucają celebrację Świętej Qurbany (Mszy lokalnej tradycji) zgodnie z formą ustaloną przez Synod Syromalabarski, będą kontynuowane. U podstaw tego wszystkiego – powiedział papież w nagraniu wideo – leżą „światowe” powody, które „nie mają nic wspólnego z celebracją Eucharystii i Liturgii”. „Jak może być odprawiana Eucharystia, jeśli łamie się komunię, jeśli nie szanuje się Najświętszego Sakramentu, pośród walk i kłótni? – pytał papież.

>>> Indie: pogłębia się konflikt w katolickim Kościele syromalabarskim

Posłuszeństwo

Podczas audiencji papież mówił o światowości, „która prowadzi do usztywnienia i podziałów”, a także o nieposłuszeństwie. „Jesteście posłuszni i to jest wasza chwała”, powiedział, odstępując od napisanego tekstu, odnosząc się również do wierności Kościoła syromalabarskiego wobec Następcy św. Piotra, zachowanej pomimo prześladowań i „niegodziwych czynów” doznanych w przeszłości. „Posłuszeństwo, nawet z cierpieniem, ale idące naprzód” – podkreślił Franciszek.

Papież przestrzegł następnie przed „niebezpieczną pokusą skupiania się na szczegółach, z których nie chce się zrezygnować, ze szkodą dla dobra wspólnego Kościoła”. Jest to „dryf autoreferencyjności”, jak zaznaczył, który „prowadzi do tego, że nie słyszy się innych racji niż własne”. „Po hiszpańsku mówimy: 'Ja, mój, ze mną, dla mnie; ja, ja, ze mną, wszystko dla mnie’” – powiedział Ojciec Święty.

Fot. Achayan, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=100065526

Diabeł wkrada się, strzegąc komunii

„To właśnie tutaj”, ostrzegł Franciszek, „wkrada się diabeł, rozdzielający”, udaremniając pragnienie samego Chrystusa, abyśmy jako Jego uczniowie byli „jednym”, „bez dzielenia nas, bez zrywania komunii”. „Zachowanie jedności nie jest zatem pobożnym napomnieniem, ale obowiązkiem, a szczególnie w przypadku kapłanów, którzy obiecali posłuszeństwo i od których wierzący oczekują przykładu miłości i łagodności” – powiedział Franciszek. Zalecił zatem, aby „z determinacją” pracować nad „zachowaniem komunii”, a także modlić się „bez zmęczenia”, aby nasi bracia „zdali sobie sprawę, że są częścią większej rodziny, która ich kocha i na nich czeka”.

Papież: promować jedność

Grupie wiernych, którzy przybyli z Indii lub są przedstawicielami wspólnoty syromalabarskiej w Rzymie, towarzyszył arcybiskup większy Raphael Thattil, wybrany w styczniu ubiegłego roku przez miejscowy Synod Biskupów (a następnie zatwierdzony przez papieża, zgodnie z wymogami Kodeksu Kościołów Wschodnich), po prawie trzynastu latach rządów kard. George’a Alencherry’ego, który znalazł się w centrum wewnętrznych napięć. A ustąpił w sierpniu ub.r. w celu złagodzenia napięć po wysłaniu do Kerali abp. Cyrila Vasila jako delegata papieskiego dla archieparchii Ernakulam-Angamaly.

Franciszek zwrócił się bezpośrednio do arcybiskupa większego Thattila powierzając mu misję „działań i modlitwy”, mającą na celu zachowanie jedności i „dobre kultywowanie poczucia przynależności do Kościoła sui iuris, aby jego wielkie dziedzictwo liturgiczne, teologiczne, duchowe i kulturowe mogło świecić jeszcze jaśniej”. Papież wezwał arcybiskupa, aby poprosił o jurysdykcję dla wszystkich migrantów syromalabarskich w tak wielu częściach Bliskiego Wschodu. „Powiedziałem, że muszą poprosić o jurysdykcję dla diaspory, ale już dziś udzieliłem jurysdykcji i mogą z tym działać; ale musisz także działać jako pośrednik, ale od dziś możesz” – powiedział Franciszek.

Papież wyraził wolę pomocy, ale „nie zastępując was, właśnie dlatego, że natura waszego Kościoła sui iuris upoważnia was nie tylko do uważnego zbadania różnych sytuacji, ale także do podjęcia odpowiednich środków, aby stawić czoła próbom, przez które przechodzicie z odpowiedzialnością i ewangeliczną odwagą, wierni wskazaniom Arcybiskupa Większego i Synodu”.

>>> Indie: Synod katolickiego Kościoła syromalabarskiego prosi papieża o pomoc w rozwiązaniu konfliktu

Brak szacunku dla Eucharystii niezgodny z wiarą chrześcijańską

„Tego chce Kościół: poza Piotrem, poza arcybiskupem większym nie ma eklezji” – dodał papież. „Podobnie jak Ojciec wobec syna marnotrawnego”, prosi również o pozostawienie „otwartych drzwi” i „otwartego serca” dla tych, którzy dziś przeciwstawiają się, „aby po nawróceniu nie mieli trudności z powrotem”. „Niech będzie konfrontacja i dyskusja bez strachu, ale przede wszystkim niech będzie modlitwa, aby w świetle Ducha Świętego, który harmonizuje różnice i przywraca napięcia do jedności, konflikty mogły zostać rozwiązane” – podkreślił Franciszek. Dodał, że „pycha, żale i zazdrość nie pochodzą od Pana i nigdy nie prowadzą do zgody i pokoju”.

„Kryterium przewodnim” jest „komunia”, podkreślił papież, co oznacza „sprawdzanie przestrzegania jedności, wiernego i pokornego, pełnego szacunku i posłuszeństwa przechowywania otrzymanych darów”.

Nie gasić nadziei

Następnie Franciszek skierował do wiernych syromalabarskich słowa otuchy: „W chwilach trudności i kryzysu nie pozwólcie, by ogarnęło was zniechęcenie lub poczucie bezsilności w obliczu problemów”. „Nie gaśmy nadziei, nie męczmy się cierpliwością, nie zamykajmy się w uprzedzeniach, które prowadzą do wrogości. Podejmując każdą decyzję, myślmy o ubogich i odległych, o peryferiach, o tych w Indiach i w diasporze, o tych egzystencjalnych. Pomyślmy o tych, którzy cierpią i czekają na znaki nadziei i pocieszenia” – zachęcił Franciszek.

Zwrócił uwagę, że życie wielu chrześcijan w wielu miejscach jest trudne, ale chrześcijańska odmienność polega na odpowiadaniu dobrem na zło, na niestrudzonej pracy ze wszystkimi wierzącymi dla dobra wszystkich ludzi.

Dotykanie ran odrzuconych braci i sióstr

Papież wyraził wdzięczność za zaangażowanie Kościoła w dziedzinie formacji rodzinnej i katechezy, a także za pracę duszpasterską skierowaną do młodych ludzi i powołań. „Podobnie jak apostoł Tomasz, patrzymy na jego rany: są one nadal widoczne w ciałach tak wielu głodnych, spragnionych i odrzuconych ludzi, w więzieniach, szpitalach i na ulicach; dotykając tych braci i sióstr z czułością, przyjmujemy żywego Boga pośród nas” – powiedział Franciszek.

Zadanie dla syromalabarów w Rzymie

Na koniec papież skierował słowa do wiernych wspólnoty syromalabarskiej w Rzymie, „potomków apostoła Tomasza w mieście Piotra i Pawła”. „Macie szczególną rolę w tym Kościele, który przewodniczy powszechnej komunii miłości, jesteście wezwani do modlitwy i szczególnej współpracy na rzecz jedności w waszym Kościele, nie tylko w Kerali, ale w całych Indiach i na całym świecie” – powiedział papież i dodał: „Kerala jest kopalnią powołań: módlmy się, aby nadal tak było”.

Kościół syromalabarski jest jednym z dwóch starożytnych Kościołów wschodnich (drugim jest Kościół syromalankarski), obecnych w południowych Indiach (głównie w dzisiejszym stanie Kerala). Jego początki sięgają już I wieku po Chrystusie i wiążą się z działalnością św. Tomasza Apostoła („Niewiernego”), który – jak głosi prastara tradycji – po Zmartwychwstaniu Pana Jezusa i rozproszeniu się Jego uczniów po świecie miał trafić na południe dzisiejszych Indii. Stąd tamtejszych wyznawców Chrystusa nazywa się często „chrześcijanami św. Tomasza”. Należy on do chaldejskiej tradycji liturgicznej (jednej z pięciu, istniejących w Kościele katolickim, nie licząc łacińskiej).

W ciągu wieków przeżywali oni różne koleje losu, m.in. część z nich pod koniec XVI wieku, pod wpływem misjonarzy portugalskich, którzy wtedy zaczęli tam docierać, uznała zwierzchność papieża. Unia ta była kilkakrotnie zrywana i odnawiana, ale od 1662 trwa bez przerwy do dzisiaj, a od 1896 istnieją własne struktury katolickiego Kościoła syromalabarskiego, który od 16 grudnia 1992 ma rangę arcybiskupstwa większego Ernakulam-Angamaly. Od 24 maja 2011 do 7 grudnia 2023 na jego czele stał abp George Alencherry, którego 18 lutego 2012 Benedykt XVI mianował kardynałem.

Kościół dzieli się na 5 metropolii, w których skład wchodzi 35 archieparchii (archidiecezji) i eparchii (diecezji), w tym 21 w Kerali, 10 w innych stanach Indii (poza Keralą) oraz 4 eparchie poza Indiami: w Australii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Episkopat syromalabarski składa się z 67 członków, z których 20 jest już emerytowanych. Liczbę wiernych ocenia się na ok. 3,8 mln w Indiach i w diasporze.

Od końca XX wieku w Kościele tym trwają gwałtowne spory między częścią wiernych i duchownych wokół sprawowania Eucharystii, które bardzo się zaostrzyły w sierpniu 2021, gdy miejscowi biskupi uzgodnili jednolity sposób sprawowania Santa Qurbana, czyli Mszy w miejscowej tradycji. Głównym przedmiotem rozbieżności jest postawa kapłana w czasie liturgii: czy ma on stać twarzą do wiernych czy zwrócony w stronę ołtarza i tyłem do nich. W przeszłości istniały pod tym względem dowolności w różnych diecezjach, co wywoływało nieraz nawet kłótnie między duchownymi i wiernymi, gdy liturgię odprawiano w innej diecezji.

Po kilkuletnich gorących dyskusjach biskupi syromalabarscy uzgodnili rozwiązanie kompromisowe, polegające na tym, że kapłan w pierwszej części celebry i w czasie Liturgii Słowa będzie stał zwrócony twarzą do ludzi, po czym na konsekrację i modlitwy eucharystyczne odwróci się w stronę ołtarza, a następnie na zakończenie, po komunii, znów będzie zwrócony ku wiernym. Przepisy te, wypracowane po kilkuletnich intensywnych, nierzadko ostrych, dyskusjach, oficjalnie weszły w życie w I Niedzielę Adwentu 2021.

Okazało się jednak, że osiągnięty kompromis nie zadowolił wielu wiernych, przede wszystkim w prymasowskiej archidiecezji Ernakulam-Angamaly. Duża część duchowieństwa, wspierana przez świeckich, odrzuciła to rozwiązanie i do dzisiaj odprawiają liturgię po staremu, czyli przodem do wiernych.