Pomimo świeckości głoszonej przez azjatyckie rządy rosną wpływy islamu

Choć państwa Azji Centralnej oficjalnie są świeckie, a władze utrzymują, że mają organizacje religijne pod kontrolą, to jednak na poziomie społecznym obserwuje się w nich postępującą islamizację – informuje w swojej analizie portal Times of Central Asia.

Choć rządy państw Azji Centralnej starają się utrzymać świeckość swoich krajów, rola islamu w życiu społecznym rośnie. W mediach społecznościowych zwolennicy kalifatu w Azji Centralnej krytykują tradycje narodowe takie jak Nawruz (święto wiosny) czy lokalne stroje i instrumenty muzyczne, a także odrzucają dziedzictwo kulturowe sprzed czasów islamu – twierdzi portal.

W Uzbekistanie, rządzonym od 2016 r. przez prezydenta Szawkata Mirzijojewa, organizacje religijne podlegają ścisłej kontroli państwa, a każdy imam musi zostać zatwierdzony przez kontrolowaną przez władze organizację religijną. Kontrole meczetów są rutynowe, a państwo wspiera szkołę hanaficką jako „narodową formę islamu”. Sufizm nakszbandyjski uważa się za część dziedzictwa kulturowego, natomiast ruchy salafickie i inne uważane za „ekstremistyczne” są aktywnie zwalczane. Władze mają też pod kontrolą edukację religijną rozwijaną w medresach czy Islamskiej Akademii Uzbekistanu. Pojawiają się jednak doniesienia o nielegalnych ośrodkach nauczania odłamów islamu niezatwierdzonych przez państwo.

Tadżykistan prowadzi szeroko zakrojoną kampanię sekularyzacji życia publicznego. Islamska Partia Odrodzenia, niegdyś legalna i znacząca siła polityczna, od 2015 roku jest zakazana jako „ekstremistyczna”. Państwo zakazuje noszenia hidżabów w szkołach i instytucjach państwowych. Od 2011 roku zamknięto ponad 1500 meczetów. Portal przypomina, że w myśl ustawy od 2024 roku zakazane jest noszenie „odzieży niezgodnej z tradycjami tadżyckimi” — co sprowadza się do zakazu noszenia ubiorów religijnych, w tym hidżabów. Duchowni są ściśle monitorowani.

Za najbardziej tolerancyjny wobec rozmaitych odłamów islamu uchodzi Kirgistan. Oficjalnie działają tam na przykład salafici, a w społecznościach wiejskich i wśród młodzieży można zaobserwować rosnące znaczenie religii w życiu codziennym, choć rząd zaczął zaostrzać środki kontroli. W 2023 roku istniało tam 130 placówek edukacji islamskiej, w tym 34 medresy dla dziewcząt.

W Turkmenistanie — jednym z najbardziej zamkniętych państw świata — cała działalność religijna podlega bezwzględnej kontroli, a instytucje islamskie są ściśle powiązane z narodową i prezydencką retoryką kultu jednostki, określaną potocznie jako „turkmeński islam”. „Konkurencyjne ruchy islamskie zostały zakazane, a oficjalne meczety są rozsadnikiem państwowej propagandy. Nie ma doniesień o odstępstwach od państwowej normy.

Inaczej rzecz się ma w Kazachstanie, gdzie oficjalny islam jest nadzorowany przez Duchowy Zarząd Muzułmanów Kazachstanu (DUMK). Aktywność religijna jednak rośnie – najbardziej, jak twierdzi Times of Central Asia, w położonych na południu kraju obwodach turkiestańskim i żambylskim. Chociaż formalnie państwo jest świeckie, pojawiają się oznaki postępującej islamizacji. Analitycy wskazują na mianowanie na stanowiska państwowe osób powiązanych z religią, wykształconych w zagranicznych ośrodkach islamskich. Niektórzy sugerują, że istnieje nieoficjalny system „kwot”, by zaspokoić oczekiwania pobożnych wyborców.

Szerokim echem odbił się pod koniec marca incydent w obwodzie atyrauskim (zachodnia część kraju), gdzie grupa młodych kobiet sfotografowała się z flagą Kazachstanu przyozdobioną szahadą (muzułmańskim wyznaniem wiary – PAP) i opublikowała zdjęcie w internecie. Jedna z pełnoletnich kobiet pozujących do zdjęcia została skazana na 15 dób aresztu, natomiast druga oraz rodzice dwóch niepełnoletnich na kary grzywny.

Kwestia islamizacji struktur politycznych i społeczeństwa państw Azji Centralnej pozostaje otwarta – twierdzą redaktorzy portalu. Choć władze starają się utrzymywać wizerunek państwa jako ostoi sekularyzmu, rosnące wpływy religii — jawne i ukryte – stają się coraz bardziej zauważalne.

Zobacz także