Czym jest Arka Przymierza?

To przed nią tańczył król Dawid, sprowadziwszy ją uroczyście do Jerozolimy. To ją zdobiły cherubiny, na których zasiadał, tronując, Jahwe. To w niej znajdowały się tablice z Dekalogiem, różdżka Aarona i miarka manny. Mowa o Arce Przymierza wykonanej zgodnie z wytycznymi samego Boga.

Arka (czyli skrzynia) Przymierza znajdowała się w Świętym Świętych, na otaczanym czcią kamieniu. Skrzynię tę, sporządzoną z drewna akacjowego, nakrywała „przebłagalnia” (złota płyta), a zdobiły ją postaci cherubinów. Mozaika z IX w. z apsydy kaplicy w Germigny-des-Prés (Francja) ukazuje Arkę Przymierza z unoszącymi się nad nią aniołami, natomiast wschodnią ścianę kościoła pw. Św. Prokulusa (z około 750 r.) w Naturns (Włochy) zdobią po obu stronach łuku triumfalnego dwaj aniołowie ze skrzydłami rozłożonymi w taki sposób, iż niejako rozpościerają się one nad widocznym poniżej ołtarzem, co jest wyraźnym nawiązaniem do cherubinów strzegących Arki Przymierza.

Arka Przymierza ma bogatą symbolikę. Oznacza ona m.in. łaskawość oraz wszechobecność Boga, przymierze Boga z Izraelem, Jezusa Chrystusa (Boga Wcielonego), Maryję, a także Kościół. W odniesieniu do Nowego Testamentu uzyskuje wypełnienie w Jezusie Chrystusie jako zbawiającym Słowie Bożym, stanowiącym prawdziwą „przebłagalnię”. Odpowiednikiem starotestamentowej Arki Przymierza wydaje się tabernakulum, gdyż to w Nim znajduje się prawdziwa Manna, Chleb Życia, Słowo Boże; niekiedy też tabernakulum ozdobione jest trójkątem z imieniem Jahwe (YHWH), a niewielka zasłona nawiązuje do namiotu na pustyni i do zasłony kryjącej Święte Świętych. Kościół założony przez Zbawiciela także jawi się jako Arka, ale Arka Nowego Przymierza. Starotestamentowa Arka Przymierza symbolizuje też Maryję. Analogię między ową Arką a Matką Bożą prezentuje w swoim kazaniu z 4 czerwca 1495 r. Girolamo Savonarola: „Arka pozłocona była najczystszym złotem z zewnątrz i wewnątrz. Otóż złoto oznacza mądrość. Maryja bowiem pełna jest w swoim wnętrzu mądrości Bożej (…). Korona, która wieńczyła arkę, oznacza wzniosłość Maryi, ponieważ jest Ona matką wiecznego Króla, a ponadto Królową całego wszechświata. Cztery pierścienie arki to cztery cnoty kardynalne, jakie posiada Dziewica. (…) Nad arką umieszczona była przebłagalnia, a była ona miejscem obecności Bożej. Miała ona dwa i pół łokcia długości, na oznaczenie chwały Dziewicy. Jeden łokieć oznaczał chwałę od Boga, która jest wieczna i doskonała, drugi łokieć – chwałę od świętych, zaś pół łokcia – chwałę od ludzi. Dwa cheruby umieszczone obok arki wskazują na naturę anielską Maryi. Jest ich dwa, ażeby wyrazić, że miała Ona wiedzę oraz miłość aniołów. (…) Laska, jaka była w arce, oznacza władzę, jakiej Bóg udzielił Dziewicy. (…) Ona wie, czego potrzebujecie, a wskazują na to znajdujące się w arce tablice Prawa, które zawierały wiedzę. Ona ponadto chce wam pomagać – wskazuje na to znajdująca się w arce manna, która jest czymś słodkim i dobrym i dlatego oznacza dobroć. Tą właśnie dobrocią chce ci Ona świadczyć wszelkie dobro. (…) Czytamy o arce, że się nachyliła. To Maryja się pochyla nad wami i was obejmuje”.

 

W Starym Testamencie Arka Przymierza postrzegana jest jako tron bądź podnóżek Jahwe. Za pośrednictwem owej Arki Bóg manifestuje swoją – także opiekuńczą – obecność wśród swego ludu. Arka Przymierza, której przenoszeniu towarzyszy wojenna pieśń, stanowi emblemat świętej wojny, chociażby przy zdobyciu Jerycha. Arka ta jest także mocą Boga, Jego obecnością, „chwałą Izraela”, pomieszczeniem słowa Bożego (Dekalog), Arką świadectwa. Bóg przemawia ponad Arką Przymierza do Mojżesza w namiocie, gdy ten pragnie zasięgnąć u Niego rady lub zyskać dobro dla ludu. Amos prezentuje pochodzące z Arki Przymierza pouczenia, a Izajasz zostaje powołany na proroka, kiedy modli się przed ową Arką. Kolejny prorok, Ezechiel, posługuje się obrazem Arki Przymierza jako ruchomej siedziby Boga, ukazując „Chwałę” opuszczającą zbrukaną świątynię i przyłączającą się do izraelskich wygnańców. Jeremiasz natomiast nie nakazuje żałować Arki Przymierza jako zaginionej, ponieważ to Jerozolima, a nie Arka, jako przyszły ośrodek wszystkich narodów, będzie tronem Jahwe; ponadto w Nowym Przymierzu prawo zostanie wypisane w sercach, a nie na kamiennych tablicach. Judaizm żywił nadzieję na pojawienie się Arki u kresu dziejów, dlatego np. pochodzące z I wieku po Chr. „Żywoty Proroków” (zbiór żydowskich legend o prorokach) zapowiadają, że „przy zmartwychwstaniu Arka powstanie jako pierwsza, zostanie zabrana ze skały i umieszczona na górze Synaj, a wszyscy święci zgromadzą się przy niej (…)”.

Arkę Przymierza najpierw przechowywano pod namiotem. Była ona ruchomym sanktuarium, towarzyszącym Izraelitom od momentu wyruszenia spod góry Synaj aż do umieszczenia jej przez króla Salomona w jerozolimskiej świątyni. Odtąd na pierwszym planie znajdowała się świątynia.

Zobacz także