Proces adopcyjny w Polsce. Dwa lata czekania i brak ujednoliconych procedur

Dwa lata – tyle średnio trwa procedura adopcyjna w Polsce, a liczba adopcji od lat utrzymuje się na stałym poziomie. Natomiast liczba potencjalnych rodziców znacznie przewyższa liczbę dzieci z uregulowaną sytuacją prawną, umożliwiającą ich adopcję. 

Od 2015 r. do pierwszego półrocza 2017 r. ośrodki adopcyjne rocznie kwalifikowały do przysposobienia krajowego ok. 2,5 tys. dzieci, a dodatkowo ok. 300 dzieci kierowano do adopcji zagranicznej. 

W 2012 r. miała miejsce reforma publicznych i niepublicznych ośrodków adopcyjnych. Wówczas ich liczba zmniejszyła się o ponad 30%. Obecnie jest ich 65, a 40 z nich to jednostki niepubliczne.  

Brak jednolitych przepisów 

Obowiązujące ramy prawne nie są wystarczające, aby zapewnić spójne funkcjonowanie systemu adopcyjnego w Polsce. W skali państwa nie określono bowiem jednolitych wymogów ani kryteriów stosowanych podczas adopcji, skutkiem czego znacząco różnią się one w poszczególnych ośrodkach. Nie ma również ogólnie ustalonych zasad kojarzenia dzieci z kandydatami na rodziców. 

Ośrodki często ustalają więc własne zasady, nawet wykraczające poza uregulowania ustawowe. 

>>> Duchowa adopcja dziecka zagrożonego aborcją

Niektóre z nich biorą chociażby pod uwagę różnicę wieku między dziećmi a potencjalnymi rodzicami lub ich staż małżeński, a nawet zaświadczenia lekarskie o przyczynach bezpłodności. 

fot. unsplash

Bariery 

Według danych opublikowanych na stronie Najwyżej Izby Kontroli główną barierą występującą w procesie adopcyjnym w Polsce jest brak uregulowanej sytuacji prawnej dzieci oraz długotrwała procedura przygotowawcza. Zarówno jednej, jak i drugiej z powyższych kwestii poświęciła jeden z wpisów na swoim blogu Monika, która adoptowała dziewczynkę z zespołem Downa.  

Jak pisze – najważniejsze, by oboje rodziców chciało adoptować dziecko. Należy także pamiętać, że 99% dzieci oddanych do adopcji pochodzi z rodzin dysfunkcyjnych oraz, co najważniejsze, że to rodzice są dla dziecka, a nie dziecko dla rodziców. O tym Monika przekonała się po kursie, który odbyła w ośrodku adopcyjnym. Wcześniej jednak wraz z mężem musiała odbyć rozmowę indywidualną z osobami, które w nim pracują. Weryfikacją kandydatów na rodziców zajmują się najczęściej komisje kwalifikacyjne, w skład których wchodzą wyłącznie pracownicy ośrodków.  

>>> „Niezastąpieni”: dzieci w rodzinie mają największą szansę uczyć się życia [ROZMOWA]

Co istotne, przepisy nie określają również czasu oczekiwania kandydatów na odbycie szkolenia. Natomiast przeciętny czas trwania procesu adopcyjnego od momentu zarejestrowania kandydata na rodzica do orzeczenia przez sąd adopcji dziecka wynosi dwa lata. W 2017 r. było to jednak średnio 221 dni. Mimo to po odbyciu kursu można czekać na dziecko jeszcze nawet kilka lat, przy jednoczesnym braku jakiegokolwiek kontaktu i informacji ze strony ośrodka adopcyjnego. Warto również wspomnieć, że nie istnieją procedury odwoławcze powalające na zweryfikowanie niekorzystnych rozstrzygnięć wobec starających się o adopcję dzieci. 

fot. unsplash

Ponadto, jak zauważa NIK, adopcje są obszarem zagrożonym korupcją i wciąż częsty jest brak przejrzystości w funkcjonowaniu ośrodków, a kandydaci na rodziców nie mają nawet jak dowiedzieć się, ile dzieci czeka na adopcję w danym miejscu. Wciąż nie został także uruchomiony system teleinformatyczny do procedury adopcyjnej. 

Chcę, ale nie mogę 

Chciałabym być adoptowana, ale nie mogę. Chcielibyśmy adoptować dziecko, ale ze względu na jego nieuregulowaną sytuację prawną nie możemy. Niestety, to słowa, które padają zbyt często. W Polsce średnio 30 tysięcy dzieci czeka na kochającą rodzinę. Jednak rodzice tych dzieci bardzo rzadko zostają pozbawieni praw rodzicielskich i równie rzadko się ich zrzekają. Wolą je odwiedzać nawet raz na kilka lat w ośrodkach adopcyjnych – zamiast pozwolić na ich adopcję. W takiej sytuacji nie ma możliwości adopcji tych dzieci, uznaje się je za sieroty społeczne, gdyż rodzice posiadają do nich tylko ograniczone prawa rodzicielskie.  

Jeżeli bowiem istnieje możliwość, że dziecko ma szanse wychować się w rodzinie biologicznej, wówczas polskie sądy podzielają stanowisko, że należy o nią zawalczyć. W takim przypadku rodzice, którym ograniczono prawa do dzieci mogą starać się o nie ponownie. Muszą jednak udowodnić, że ich życie zmieniło się diametralnie i zależy im na dobru dzieci. Najczęściej przejawia się to w pójściu na terapię lub też w podjęciu pracy. 

Natomiast sama procedura odebrania praw rodzicielskich może trwać nawet 2 lata. Niestety, dzieje się to z dużą szkodą dla dziecka, gdyż największą szansę na adopcję mają dzieci, które nie przekroczyły 3. roku życia Co istotne jednak, bardzo rzadko ludzie decydują się także na adopcję niemowlaków, ponieważ jeszcze wtedy nie można dokładnie określić, jakie wady wrodzone ma dziecko. Często jest to chociażby alkoholowy zespół płodowy (FAS). 

Rodzina zastępcza 

Alternatywą dla adopcji jest rodzina zastępcza. To forma rodzinnej pieczy zastępczej dla dziecka pozbawionego całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej. Do rodziny zastępczej mogą trafić dzieci z nieuregulowaną sytuacją prawną. Najczęściej są to dzieci poniżej 10. roku życia. 

Aby zostać rodziną zastępczą należy dostarczyć do organizatora pieczy zastępczej kopie dokumentów osobistych oraz kopie skróconego aktu małżeństwa, zaświadczenia od lekarza POZ, potwierdzenie braku choroby natury psychicznej, PIT, zaświadczenie o niekaralności oraz dokumenty dotyczące sytuacji mieszkaniowej. Następnie pracownik placówki składa wizytę rodzinie, aby ocenić jej warunki mieszkaniowe. Później ma miejsce spotkanie z psychologiem oraz, podobnie jak w przypadku adopcji, specjalne szkolenie. Po przejściu każdej z tych procedur kandydaci otrzymują zaświadczenie uprawniające do przyjęcia dzieci. 

>>> Czy właśnie „tacy jesteśmy”?

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej odbywa się na skutek orzeczenia sądu i po uzyskaniu zgody rodziców zastępczych. Co istotne, pierwszeństwo w tym przypadku mają osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem. Rodzina zastępcza nie posiada w pełni praw rodzicielskich, ale w wyjątkowych przypadkach może zostać ustanowiona przez sąd opiekunem prawnym dziecka. 

fot. unsplash

Rodziną zastępczą w Polsce mogą być małżonkowie lub osoba samotna. Nie mogą być oni pozbawieni władzy rodzicielskiej nad własnymi dziećmi, muszą wypełniać obowiązek alimentacyjny (jeżeli taki wobec nich istnieje), nie mogą być ograniczeni w zdolności do czynności prawnych, muszą być zdolni do sprawowania opieki nad dzieckiem, a także przebywać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zapewniać odpowiednie warunki dzieciom. Ponadto przynajmniej jedna osoba (jeśli rodziną zastępczą jest małżeństwo) musi posiadać stałe źródło dochodu.  

Proces adopcyjny 

Podobnie jak w przypadku starania się o rodzinę zastępczą, aby adoptować dziecko, małżonkowie muszą mieć pełną zdolność do czynności prawnych, posiadać kwalifikacje osobiste oraz uzyskać opinię kwalifikacyjną ośrodka adopcyjnego. Również w tym przypadku pierwszeństwo do adopcji mają osoby spowinowacone lub spokrewnione z dzieckiem. 

Kandydaci na rodziców adopcyjnych mogą zgłosić się do dowolnego ośrodka adopcyjnego w kraju. Nie jest konieczne, by ośrodek ten znajdował się blisko miejsca ich zamieszkania. Następnie składają wspomniane wcześniej dokumenty, po czym odbywają obowiązkowe szkolenie. Po uzyskaniu pozytywnej opinii kwalifikacyjnej rozpoczyna się okres oczekiwania na dziecko. Wówczas ośrodek adopcyjny przedstawia rodzicom sytuacje prawną, rodzinną i zdrowotną danego dziecka i dopiero po akceptacji tej propozycji może odbyć się pierwsze spotkanie potencjalnych rodziców z dzieckiem. Spotkań tych musi być jednak więcej, aby zbudować wzajemną więź oraz lepiej się poznać. Jeśli to się uda – pracownicy ośrodka pomagają przygotować rodzicom wniosek do sądu o przysposobienie. Jeszcze przed jego rozpatrzeniem sąd może wydać postanowienie o styczności, które określa sposób kontaktu przyszłych rodziców z dzieckiem, co umożliwia już zabranie dziecka do domu. W tym czasie ośrodek adopcyjny wspiera utworzoną właśnie rodzinę. Do ośrodka można też zgłosić się po pomoc już po adopcji. 

Karolina Binek

Absolwentka dziennikarstwa i komunikacji społecznej oraz nowych mediów (UAM). Czyta, pisze, recenzuje książki i prowadzi naszego TikToka. Jej pasją są ludzie z pasją.

[email protected]

Rodzicielstwo jest jak misja kosmiczna [FELIETON]

Jak dziecko. Na filmowo [WARTO ZOBACZYĆ]

Powołaniowe wyzwanie od biskupa Stanisława Jamrozka [WIDEO]

Pan Józef ma 85 lat i właśnie podszedł do matury

Zagraj na spokojnie w kółko i krzyżyk. „Perfect days” [RECENZJA] 

Mała Armia Janosika zagrała w Watykanie „Barkę” w 104. rocznicę urodzin Jana Pawła II [WIDEO]