Przyszły papież, który zarządzał katakumbami

 Przy obecnej via Appia Antica znajduje się wejście do Katakumb Świętego Kaliksta. Jeszcze inne podziemne cmentarze sąsiadują z tą ulicą, przy której w starożytności chowano zarówno pogan, jak i chrześcijan, ale to właśnie Katakumby Świętego Kaliksta, powstałe w pierwszej połowie III stulecia, uchodzą za najstarsze. To właśnie do zarządzania tym cmentarzem wyznaczył papież Zefiryn Kaliksta.  

Kim był ów święty Kalikst, którego Kościół wspomina 14 października? Żył na przełomie II i III wieku. Był synem Domicjusza z Trastevere i wyzwolonym niewolnikiem Marka Aureliusza Karpofora, cesarskiego dygnitarza, który uczynił go odpowiedzialnym za pieniądze chrześcijan. Był też taki moment w życiu Kaliksta, że niesłusznie podejrzewano go o kradzież owych pieniędzy, a obawiając się oskarżenia, Kalikst postanowił uciec z Rzymu. Zatrzymano go, licząc na to, że przyzna się do winy i zwróci poszkodowanym pieniądze, lecz Kalikst poprzez nieudane operacje bankowe roztrwonił znaczne kwoty. Ów święty słynął też z krewkiego charakteru. Wdał się bowiem w bójkę, za co został aresztowany i wysłany do pracy w kopalni na Sardynii. Potem uwolniono go między innymi dzięki interwencji Karpofora.  

>>> Przyszły papież, który zarządzał katakumbami

Męczeńska śmierć 

Po powrocie Kalikst został archidiakonem, a na polecenie papieża Zefiryna objął zarząd nad katakumbami, które dziś noszą jego imię. W 217 r. wybrano Kaliksta papieżem, choć pewna grupa chrześcijan, stanowili mniejszość, opowiedziała się za Hipolitem na tronie Piotrowym, co doprowadziło do powołania pierwszego w historii Kościoła antypapieża. Jako papież Kalikst występował przeciw herezjom: sabelianizmowi i monarchizmowi, a także schizmie Hipolita. Miał również przyczynić się do złagodzenia pokut wyznaczanych apostatom, pozwalał na odpuszczanie grzechów ciężkich, przypominając, że Kościół otrzymał prawo przebaczania wszystkich grzechów i jednocześnie wskazując na Boże miłosierdzie. Stąd polecił ponownie przyjmować do Kościoła tych, którzy zostali z niego wykluczeni za czczenie innych bóstw (idolatrię), morderstwo lub nieczystość, sam natomiast wykluczał z Kościoła biskupów głoszących błędne nauki teologiczne i moralne. Jednakże ci, którzy odstąpili od wiary, mogli wrócić na łono Kościoła dopiero po odbyciu pokuty. Co więcej, papież Kalikst uznawał ważność małżeństwa zawartego przez osoby wolne z niewolnikami. Pontyfikat Kaliksta I trwał od 217 do 222 lub 223 r., kiedy to prawdopodobnie poniósł on śmierć męczeńską. Najpierw pochowano go w katakumbach Kalepodiusza przy via Aurelia, a potem, w VIII wieku, papież Grzegorz III przeniósł jego relikwie do wzniesionego przez siebie kościoła pod wezwaniem Matki Bożej na Zatybrzu. Kalikstowi I przypisano też ustanowienie tak zwanych suchych dni, czyli dwunastu dni pokuty i postu, po trzy w każdym kwartale, a także udzielenie sakramentu chrztu świętego kilku rzymskim senatorom umęczonym później za wiarę. Co więcej, w więzieniu Kalikst I miał uzdrowić i pozyskać dla Jezusa Chrystusa strażnika, świętego Prywata, i wraz z nim umrzeć jako męczennik. Ponadto przypisywano Kalikstowi I wyświęcenie ośmiu biskupów, szesnastu kapłanów i czterech diakonów. 

Święty Kalikst w sztuce 

Sztuka przedstawia świętego Kaliksta w papieskim stroju pontyfikalnym, przydawszy mu takie atrybuty jak: księgę, kajdany, łańcuchy, a także kamień na księdze, kamień młyński i studnię. Księga mówi o rozległej wiedzy teologicznej tego świętego. Kajdany przypominają o tym, że został pojmany i osadzony w więzieniu, a następnie zginął podczas zamieszek. Wrzucono go bowiem z kamieniem młyńskim u szyi do studni, na miejscu której wzniesiono później kościół Santa Maria in Trastevere. Jeszcze inny przekaz podaje, że Kalikst kazał wyłowić ze studni (bądź z wody) ciało kapłana męczennika, niejakiego Kalepodiusza. Z dzieł sztuki, na których widnieje święty Kalikst I wymieńmy tondo (okrągłe przedstawienie) z jego popiersiem ze słynnego fryzu „papieskiego” w rzymskim kościele pod wezwaniem świętego Pawła za Murami czy również czternastowieczną miniaturę z awiniońskiego Mszału Rzymskiego, na której ukazano go w tiarze, czerwonym płaszczu i z oznaczającym męczeństwo oraz chwałę liściem palmy w ręce. Jest też mozaika z rzymskiego kościoła Santa Maria in Trastevere, na której to święty ten widnieje z księgą i w geście błogosławieństwa. Bardzo interesująca jest natomiast miniatura z piętnastowiecznego Speculum historiale Wincentego de Beauvais, na której wyobrażono konsula Palmacjusza nie tylko jako składającego zwierzęcą ofiarę pogańskim bóstwom, ale też podczas przyjmowania przez niego sakramentu chrztu świętego z rąk papieża Kaliksta I. 

Zobacz także