Religia w szkole, Fundusz Kościelny – czy jest szansa na porozumienie rządu z episkopatem?

Minister spraw wewnętrznych i administracji Tomasz Siemoniak oraz wicepremier i minister obrony Władysław Kosiniak-Kamysz uczestniczyli w konferencji „Relacje państwo-Kościół. Podstawowe zasady państwa prawa”, która odbyła się w czwartek w Warszawie w siedzibie Sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski. Udział dwóch ministrów w tym wydarzeniu wskazuje na fakt, że strona rządowa tematy dotyczące relacji państwa i Kościoła traktuje poważnie. Gorzej jednak z dotarciem do ewentualnego kompromisu, co przebieg tej dyskusji dobitnie pokazał.

Obie strony próbują osiągnąć kompromis między innymi w kwestii ograniczenia liczby lekcji religii w szkołach oraz w sprawie zmian w Funduszu Kościelnym.

W konferencji (której organizatorami byli Sekretariat Episkopatu Polski, Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL oraz Katolicka Agencja Informacyjna) uczestniczył m.in. abp Józef Kupny oraz Prymas Polski abp Wojciech Polak.

Spór o Trybunał Konstytucyjny

Abp Józef Kupny (który jest zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski oraz wiceprzewodniczącym Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu i Episkopatu) stwierdził, że trwająca kampania prezydencka, różnice w koalicji rządzącej oraz kwestionowanie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego to najważniejsze powody utrudniające osiągnięcie porozumienia pomiędzy episkopatem a rządem.

Wiceprzewodniczący KEP dodał, że w sporze rządu i episkopatu obie strony odwołują się do konstytucji i w pewnych kwestiach różnie interpretują jej zapisy. – Jeśli jest spór czy różnica w interpretacji, to trzeba by się odwołać do czegoś. Ale do czego się można odwołać? Do Trybunału Konstytucyjnego? A przecież wiadomo, że Trybunał Konstytucyjny właściwie nie działa tak, jak powinien w takim sensie, że się kwestionuje jego orzeczenia, nie publikuje się jego orzeczeń. Więc mamy pewną trudność z powodu tego bałaganu prawnego – ocenił duchowny. Abp Kupny podkreślił jednocześnie, że ze strony Kościoła jest wola porozumienia i dialogu, pomimo powyższych trudności.

Prezes KAI Marcin Przeciszewski, minister Tomasz Siemoniak i abp Józef Kupny, fot. Maciej Kluczka/misyjne.pl

Już wcześniej strona kościelna odwołała się do Trybunału Konstytucyjnego ws. planów rządu na ograniczenie liczby lekcji religii w szkole. Zgodnie z rozporządzeniem podpisanym przez minister edukacji Barbarę Nowacką, religia lub etyka od 1 września 2025 roku będą się odbywać w wymiarze jednej godziny tygodniowo.

Spór o lekcję religii w szkole

W tym tygodniu prezydium Konferencji Episkopatu Polski wystosowało list do premiera Donalda Tuska z prośbą o udzielenie informacji publicznej w sprawie braku publikacji w Dzienniku Ustaw wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 listopada 2024 roku. Wyrok ten stwierdził nielegalność i niekonstytucyjność ze względów formalnych rozporządzenia ministra edukacji z 26 lipca 2024 r. w sprawie organizacji lekcji religii w publicznych przedszkolach i szkołach.

Biskupi pytają, dlaczego ten wyrok nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw. Odpowiedź jest jednak już znana. Rada Ministrów w grudniu ubiegłego roku przyjęła uchwałę dotyczącą publikacji wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Rząd stwierdził, że nie będzie publikować wyroków podjętych z wadą prawną, czyli z udziałem tak zwanych sędziów dublerów (sędziów wybranych na obsadzone już wcześniej miejsca). O to właśnie rozbija się cały spór prawny dotyczący Trybunału Konstytucyjnego.

Prymas Polski abp Wojciech Polak, fot. Maciej Kluczka/misyjne.pl

W rozmowie z Polską Agencją Prasową abp Józef Kupy zapowiedział, że w sprawie lekcji religii w szkole episkopat będzie odwoływać się do instytucji międzynarodowych. Duchowny dodał, że podjęcie kolejnych kroków strona kościelna uzależnia m.in. od odpowiedzi premiera Donalda Tuska na list prezydium KEP.

Przyszłość Funduszu Kościelnego

Konferencja „Relacje państwo-Kościół. Podstawowe zasady państwa prawa” dotyczyła też przyszłości Funduszu Kościelnego. Fundusz to system finansowania Kościoła katolickiego i innych związków wyznaniowych. Jego głównym zadaniem jest zabezpieczenie składek zdrowotnych i emerytalnych duchownych, którzy nie prowadzą działalności zarobkowej. Środki Funduszu przeznaczane są też na działalność kulturalną i charytatywną Kościoła.

Od roku w rządzie trwa dyskusja na temat reformy Funduszu. Wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz, który przewodniczący międzyresortowemu zespołowi ds. Funduszu – podczas dzisiejszej konferencji w Sekretariacie KEP – stwierdził, że jest zwolennikiem zamiany Funduszu Kościelnego na odpis podatkowy. – Uważam to za bardzo dobry sposób pokazujący zaangażowanie wiernych za sprawy Kościoła czy związku wyznaniowego – powiedział wicepremier. I dodał, że tego typu rozwiązania funkcjonują w wielu krajach w Europie, m.in. w Niemczech i we Włoszech.

Zdaniem wicepremiera do zmiany Funduszu Kościelnego na inną formę dojdzie wcześniej czy później. Jednocześnie zastrzegł, że taka zmiana nie dotyczyłaby tylko samego Funduszu Kościelnego, lecz byłaby to zmiana „całej filozofii funkcjonowania Kościoła w Polsce”. – Ale te zmiany muszą zabezpieczać także mniejsze związki wyznaniowe – zastrzegł. Zmiany w funkcjonowaniu Funduszu Kościelnego mogą zostać uzgodnione jedynie z Komisją Konkordatową.

Prymas Polski arcybiskup Wojciech Polak w swoim wystąpieniu podkreślił, że „nie ma żadnej likwidacji Funduszu Kościelnego”. – Mówimy o przekształceniu Funduszu Kościelnego – zastrzegł. Abp Polak przypomniał, że Fundusz Kościelny powstał na mocy ustawy z marca 1950 r., na mocy której Kościół utracił wiele dóbr. Wyjaśnił, że pieniądze zasilające Fundusz Kościelny pochodzą z dochodów z tych dóbr, które znajdują się wciąż w rękach państwa. Warunkiem przekształcenia Funduszu Kościelnego – według Prymasa – jest policzenie tego, jaki dochód przynoszą państwu te odebrane Kościołowi dobra. – Oczywiście jesteśmy otwarci na reformę, ale wiemy, że za tym stoi poważna i głęboka praca – stwierdził Prymas.

Premier Donald Tusk zapowiedział w 2024 r. zmiany dotyczące Funduszu Kościelnego. Mimo to w projekcie budżetu na 2025 r. zagwarantowano wydatki na Fundusz Kościelny w wysokości 275 mln 710 tys. zł.

Rozmowy episkopatu z rządem

W swoim wystąpieniu Tomasz Siemoniak podkreślił, że strona rządowa chce kontynuować dialog m.in. w ramach komisji wspólnej i w ramach komisji konkordatowej. Szef MSWiA stwierdził, że ma świadomość tego, że są różne zdania i podejście do tego, co jest materią relacji państwo-Kościół oraz co oznacza konstytucja i konkordat. A to właśnie te dwa akty prawne – zdaniem polityka – regulują relacje państwo-Kościół. Mamy w rządzie świadomość wielkiej wagi tego tematu dla opinii publicznej w Polsce- – powiedział. Przypomniał postacie papieża Jana Pawła II i kard. Stefana Wyszyńskiego i zaznaczył, że w ogromny sposób wpłynęły na relacje państwo-Kościół.

Zdaniem ministra Siemoniaka przyjęty model dialogu oparty o spotkania Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu jest najlepszą formułą i należy go kontynuować. – Jestem przekonany, że nawet jeśli są różnice zdań, to ten dialog jest oparty o wzajemny szacunek, o ducha współpracy i ducha odpowiedzialności – ocenił.

Po zakończeniu konferencji jej uczestnicy stwierdzili, że dobrze że do takich spotkań i dyskusji dochodzi, choć jednocześnie oceniali, że dojście do kompromisu w omawianych tematach będzie bardzo trudne.