Starożytny Asyryjski Kościół Wschodu znów będzie zjednoczony? Ewangelizował Chiny już w VI w.

Na dzień 9 maja wyznaczono spotkanie w Chicago delegacji najwyższego szczebla Asyryjskiego Kościoła Wschodu (AKW) i Starożytnego Kościoła Wschodu (SKW) w sprawie przywrócenia jedności między nimi po ponad półwiekowym rozłamie. Wiadomość tę zapowiedzieli wspólnie patriarcha tego pierwszego Kościoła Mar Awa III Royel i wikariusz patriarszy drugiego metropolita Mar Jako Daniel.

Oba Kościoły wywodzą się z jednego Kościoła Wschodu, będącego narodowym wyznaniem Asyryjczyków. Jego patriarcha Mar Eszaj Szymon XXIII (1908-75) w 1933 musiał opuścić Irak, gdzie znajdują się korzenie tego narodu, udając się najpierw na Cypr, a następnie w 1940 do Stanów Zjednoczonych. W miarę nasilania się emigracji członków tego Kościoła, głównie do USA i Europy Zachodniej, gdy większość wiernych znalazła się na obczyźnie, w 1964 patriarcha postanowił przyjąć kalendarz gregoriański, będący w powszechnym użytku w krajach diaspory.

>>> Papież: księża związani z tradycyjną liturgią mają obowiązek koncelebry

Przyczyny rozłamu

Nie wszystkim jednak decyzja ta się spodobała, i to zarówno na wygnaniu, jak i wśród tych Asyryjczyków, którzy pozostali na Bliskim i Środkowym Wschodzie. Ci ostatni pragnęli ponadto powrotu patriarchy i władz Kościoła do ich historycznej siedziby w Bagdadzie oraz podważali praktykę tzw. “Natar Kursi”, czyli dziedziczenia godności patriarchy ze stryja na jednego z bratanków lub siostrzeńców. Tak było m.in. również w przypadku Mar Eszaja Szymona XXIII. Doprowadziło to w 1968 do rozłamu – schizmy – w łonie Kościoła: metropolita Trichuru w Indiach Mar Tomasz Dharmo przeniósł się wówczas do Bagdadu, gdzie mianował trzech biskupów, którzy z kolei wybrali go na patriarchę Starożytnego Kościoła Wschodu (taką nazwę przyjęła nowa struktura). Piastował ten urząd tylko rok, gdyż w 1969 zmarł.

Od tamtego czasu stosunki między dwiema jurysdykcjami kościelnymi wahały się, choć począwszy od przełomu starego i nowego wieku nasiliły się i poprawiły. Do ponownego zjednoczenia jak na razie jednak nie doszło, gdyż za każdym razem, gdy podejmowano takie próby, pojawiały się nowe przeszkody. Na przykład 3 marca br. sekretarz Synodu SKW, biskup USA i Europy Mar Gewargis (Jerzy) Junan zapowiedział, że tematem zebrania synodalnego w Chicago 30 maja będzie wybór nowego patriarchy na miejsce zmarłego 11 lutego Mar Addaja II. A zatem Kościół ten zamierza nadal zachowywać swą odrębność nawet po rozpoczęciu rozmów o zjednoczeniu.

Jeśli do niego dojdzie, to jak będą współistnieć ze sobą dwaj patriarchowie? Który Kościół, zachowując swą odmienność, zechce uznać pierwszeństwo drugiego i wyrzec się tego, co go dotychczas wyróżniało? Przez całe dziesięciolecia AKW miał siedzibę w Norton Grove koło Chicago, a SKW w Bagdadzie, ale w 2015 powrócił do Iraku, jednak nie do Bagdadu, ale do Erbilu w Kurdystanie Irackim. Które z tych miast stanie się siedzibą głowy zjednoczonego Kościoła?

Uczniowie Nestoriusza

Innym zagadnieniem, wymagającym rozwiązania, jest jurysdykcja biskupów dwóch oddzielnych dotychczas Kościołów na tych samych obszarach w diasporze, np. jest dwóch metropolitów asyryjskich Australii i Nowej Zelandii: Mar Jako Daniel z AKW i Mar Meelis Zaja z SKW. W takim wypadku nowy patriarcha SKW (którego wybór ma się rozpocząć 30 maja) będzie musiał pozbawić części biskupów swego Kościoła na rzecz drugiego. Trudno będzie znaleźć odpowiedzi na te i wiele innych trudnych pytań, ale dla tych stosunkowo nielicznych, w dodatku głęboko podzielonych chrześcijan, jacy pozostali w Iraku, zjednoczenie Kościołów jest w istocie jedynym sposobem wspólnego stawienia czoła groźbie trwającego od dziesięcioleci powolnego, ale nieustannego kurczenia się ich liczby na ziemi, która jest ich ojczyzną.

Święty Apostolski Katolicki [=powszechny] Asyryjski Kościół Wschodu za swego założyciela uważa św. Tomasza, zwanego Niewiernym. W przeszłości nazywany był nestoriańskim, gdyż opowiedział się za nauką byłego patriarchy Konstantynopola Nestoriusza (†450), który głosił m.in. całkowitą odrębność boskiej i ludzkiej natury w Jezusie. Pogląd ten potępił sobór powszechny w Efezie w 431 i od tamtego czasu Kościół nestoriański stanowi oddzielny odłam w chrześcijaństwie. Nie przeszkodziło mu to później rozwijać bardzo ożywioną działalność misyjną i to głównie on zaniósł wiarę Chrystusową (oczywiście w wersji nestoriańskiej) w pierwszym tysiącleciu daleko na wschód: do Iranu, Indii, Tybetu, Chin i w inne regiony.

W późniejszych wiekach (począwszy od VIII), głównie w wyniku ekspansji islamu, Kościół ten bardzo zmniejszył swój zasięg oddziaływania i spadła liczba jego wiernych, przeżywał poza tym liczne spory i podziały wewnętrzne, które go jeszcze bardziej osłabiły. W połowie XIX wieku, pod wpływem misjonarzy zagranicznych, zmienił nazwę na obecną – Asyryjski Kościół Wschodu. Ponadto w ciągu wieków znacznie straciły na ostrości dawne spory teologiczne.

11 listopada 1994 ówczesny katolikos-patriarcha Mar Dinkha IV i Jan Paweł II podpisali w Watykanie Wspólną Deklarację Chrystologiczną, która wyjaśniała podstawowe różnice teologiczne między tym Kościołem a katolicyzmem. W rok później rozpoczął się oficjalny dialog teologiczny katolicko-asyryjski.

Zobacz także