Św. Tomasz Apostoł – niepoprawny niedowiarek [PATRON DNIA]

Nazywano go po grecku Didymosem, ponieważ miał być bratem bliźniakiem Eleazara lub Lizji (vel Lidii), a według gnostyków samego Jezusa Chrystusa. Był jedynym w gronie apostołów, który wprost i jawnie wyraził swoje powątpiewanie w Chrystusowe zmartwychwstanie, dlatego niechlubnie zasłynął jako niedowiarek.

To właśnie apostoł Tomasz stwierdził, że jest gotowy pójść za Mesjaszem na śmierć. On także uczestniczył w ostatniej wieczerzy. Był również świadkiem cudownego połowu ryb na Jeziorze Genezaret. Przebywał też w wieczerniku w dzień Pięćdziesiątnicy, doświadczywszy zesłania Ducha Świętego. Ponadto, o czym już wspomniano, wątpił w prawdziwość Chrystusowego zmartwychwstania, a następnie, wzruszony prawdą i można rzec, że swoją niepoprawnością, wypowiedział znamienne słowa będące najprostszym, lecz teologicznie głębokim wyznaniem wiary: „Pan mój i Bóg mój”.

>>> Św. Franciszek Ksawery – apostoł Indii i patron misji

O apostole Tomaszu mowa jest nie tylko w Nowym Testamencie. Poza Martyrologium Rzymskim pojawia się on również w apokryfach takich jak: Historia Abgara, Apokalipsa Tomasza zwana również Listem Pana naszego Jezusa Chrystusa do Tomasza lub Słowami Zbawiciela do Tomasza, Dzieje Tomasza i Ewangelia Tomasza. Ponadto samemu apostołowi przypisuje się autorstwo legend o dzieciństwie Jezusa Chrystusa, w tym o Jego zabawie w ożywianie glinianych ptaszków. O świętym niedowiarku pisali też: Euzebiusz z Cezarei, Orygenes, Pseudo-Doroteusz, Rufin z Akwilei i Sokrates oraz święci: Ambroży, Grzegorz z Nazjanzu, Hieronim, Klemens z Aleksandrii i Paulin z Noli.

>>> Św. Maciej Apostoł – patron budowniczych, kowali, cieśli, stolarzy, cukierników

Niestrudzony misjonarz

Po Pięćdziesiątnicy apostoł Tomasz wyruszył z Ewangelią do Iranu i Indii. Już w Jerozolimie zaczął poniekąd głosić ją Partom zamieszkującym obszar dzisiejszego Iranu, a niektórzy badacze sądzą, że udał się z misją na wschód w ich towarzystwie. Po pobycie w Królestwie Partów skierował się ku Indiom. Apokryf Dzieje Tomasza dopowiada, że powędrował do Indii w roli architekta na zaproszenie tamtejszego króla Guduphary (vel Gondafora/Gudnafara), by wznieść dla niego pałac. Jednak apostoł zamiast wznosić królewską siedzibę zajął się głoszeniem Ewangelii i uzdrawianiem, a przeznaczone na budowę pieniądze rozdał ubogim. Pod wpływem nauk i cudów apostoła nawrócił się także sam król wraz ze swą rodziną.

Zanim święty Tomasz znalazł się przed obliczem króla Guduphary, po raz pierwszy swoje stopy na ziemi Hindusów postawił na zachodnim wybrzeżu Malabaru. Było to około 52 roku. Następnie założył tam siedem kościołów: Cranganore (Kodungallur), Chayal (Nilakkal), Kokamangalam, Niranam, Kottakkayal (Paravur), Palayur i Quilonie (Kollam). W 67 roku rozpoczęło się w Indiach prześladowanie chrześcijan. Jego ofiarą padł również apostoł. Około 67 lub w 72 roku poniósł on męczeńską śmierć w miejscowości Calamina (vel Góra Świętego Tomasza, gdzie dzisiaj znajduje się najbardziej znane sanktuarium apostoła), a jego winą było nawrócenie żony i syna króla Mazdai (Misdai vel Masdai). Istnieją trzy odmienne wersje przebiegu męczeństwa apostoła. Pierwsza głosi, że poddanego wpierw torturom, przebili włóczniami czterej żołnierze. Według drugiej wersji apostoł zginął z ręki bramina, zaciekłego fanatyka, na rozkaz jednego z hinduskich władców. Trzecia wersja mówi natomiast, że święty Tomasz nie zginął na miejscu, lecz krwawiąc, dotarł do Chinnamalai (Góry świętego Tomasza), gdzie zmarł.

>>> Bł. ks. Michał Sopoćko. Apostoł Bożego Miłosierdzia

Do dzisiaj katolickie Indie czczą świętego Tomasza jako swego Apostoła. Relikwie tego świętego miały dotrzeć i do Polski. Sprowadził je w 1589 roku do kościoła w Zamościu założyciel miasta i fundator kolegiaty Jan Zamoyski, a otrzymał owe relikwie, czyli fragment kości, od papieża Sykstusa V.

Atrybuty apostoła–niedowiarka w sztuce

Artyści ukazują apostoła Tomasza w tunice i płaszczu, szczególnie upodobawszy sobie moment, gdy apostoł wkłada palce do ran Jezusa Chrystusa, o czym mówi Ewangelia według świętego Jana. Poza tuniką i płaszczem atrybutami apostoła są: kątownica, księga lub zwój, pasek, serce i włócznia. Kątownica nawiązuje do przywołanej przez apokryf Dzieje Tomasza profesji apostoła: bycia architektem. Bazując na Piśmie Świętym, egzegeci widzą w nim natomiast rybaka. Kątownica wiąże się z zadaniem, jakim było wzniesienie dla króla Guduphary pałacu. Księga lub zwój przypominają, że Tomasz był apostołem i jego imię występuje na kartach Pisma Świętego. Kolejny atrybut, pasek, wskazuje na Tomaszowe niedowiarstwo odnoszące się tym razem do wniebowzięcia Matki Bożej. Najprawdopodobniej pod wpływem apokryfu Transitus (przypisywany Józefowi z Arymatei) pojawiło się przekonanie, iż na dowód, że Jezus Chrystus zabrał Maryję z duszą i ciałem do nieba, apostoł Tomasz otrzymał zrzucony z nieba pasek od sukni Matki Bożej, co miało utwierdzić go w wierze we wniebowzięcie Maryi. Włócznia mówi natomiast o rodzaju męczeńskiej śmierci, jaką poniósł apostoł, któremu przebito nią bok i serce.

>>> Sędzia zabity przez mafię, obrońca Indian i apostoł byłego ZSRR w drodze na ołtarze

Miejscem pochówku apostoła Tomasza uczyniono wpierw Mailapur, dzisiejsze przedmieście Madrasu. W 1517 roku, gdy do tego miejsca zawitali Portugalczycy, pokazano im grób apostoła. Wiadomo też, że w III stuleciu relikwie apostoła przeniesiono do Edessy, stamtąd na wyspę Chios, a w 1258 roku do Ortony we Włoszech. Nadal istnieje w Indiach żywa w gronie chrześcijan nestoriańskich pamięć o apostole Tomaszu. Święty ów patronuje nie tylko Indiom, ale również Portugalii, Urbino, Parmie, Rydze, Zamościowi (w którego herbie widnieje) tudzież architektom, budowniczym, cieślom, geodetom, kamieniarzom, murarzom, stolarzom, małżeństwom, teologom i wątpiącym chrześcijanom.

Zobacz także