Święci z soli. Pielgrzymim szlakiem w Kopalni Soli w Wieliczce [REPORTAŻ] 

300 kilometrów korytarzy, 2050 komór, co daje 7,5 mln metrów sześciennych pustek. Tyle soli od XIII w. wydobyto na powierzchnię ziemi. W Kopalni Soli w Wieliczce te pustki nie są jedynie ziejącymi pustką pieczarami, ale są w piękny sposób zagospodarowane – pokazują ciężką pracę górników, ale także ich pobożność i nabożeństwo do górniczych patronów. 

6 stycznia 2010 r. został poświęcony przez kard. Stanisława Dziwisza pierwszy podziemny szlak dla grup pielgrzymkowych. Bardzo wiele grup przyjeżdża z Hiszpanii, Włoch, Grecji. Najczęściej są na pielgrzymce w Polsce, odwiedzają sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach i przy tej okazji chcą zobaczyć także kopalnię. 

Kaplica świętego Antoniego 

Specjalnie grupom pielgrzymkowym udostępniana jest kaplica świętego Antoniego, której nie zobaczymy na zwykłym, turystycznym szlaku w kopalni. 

– Kaplica świętego Antoniego jest najstarszą kaplicą i w związku z tym jest dość zniszczona. Wejście do kaplicy sąsiadowało bezpośrednio z szybem, dlatego wpadające do środka wilgotne powietrze sprawiło, że rzeźby zostały zniszczone. Na początku w ołtarzu znajdował się obraz przedstawiający świętego Antoniego, ponieważ to właśnie święty Antoni jest patronem górników kruszcowych. Później artysta zmienił wystrój i w ołtarzu znalazł się krzyż z Panem Jezusem – mówi Mariusz Dela, doświadczony przewodnik i górnik Kopalni Soli w Wieliczce. 

W kaplicy znajduje się także postać króla Kazimierza Wielkiego, dzięki któremu ona powstała i dzięki któremu uzyskano zgodę na to, by mogły się odbywać msze święte. Pierwsza msza święta została tutaj odprawiona w 1698 r. I od tej pory codziennie rano, aż do końca XVIII w., w tej kaplicy odprawiane były msze święte. Zresztą była taka zasada, że każdy górnik – czy tego chciał, czy nie – musiał przyjść na mszę świętą i dopiero po niej wyruszał do pracy. 

Później stworzono kaplicę Świętej Kingi i msze święte przeniesiono właśnie tam. 

Święta Kinga, patronka górników solnych 

Kaplica Świętej Kingi jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych miejsc w Polsce. Nie przez przypadek. Sama postać świętej Kingi jest mocno związana z Kopalnią. 

Legenda głosi, że polski książę Bolesław poprosił o rękę węgierską królewnę Kingę. Ona dowiedziała się, że w Polsce nie wydobywa się soli kamiennej, więc poprosiła ojca o kilku górników solnych. Chciała, by także w Polsce była wydobywana sól. Bela sprezentował Kindze jeszcze na Węgrzech całą kopalnię. Kinga zdjęła pierścionek zaręczynowy z palca i wrzuciła go do szybu kopalni. 

W pewnym momencie, w drodze z Węgier do Polski, Kinga zwiedzała tereny swego przyszłego księstwa. Było to w okolicach Bochni lub Wieliczki, nakazała się zatrzymać i szybko poleciła kopać we wskazanym przez nią miejscu. Jednak górnicy natrafili na skałę i stwierdzili, że dalej kopać się nie da. Księżna jednak nalegała, by odłupali kawałek skały. Jeden z nich podał Kindze biały kawałek skały, w którym rozpoznała bryłkę soli. Kazała ją rozłupać i ku zdziwieniu wszystkich ze środka zaświecił jej zaręczynowy pierścień, który wcześniej wrzuciła do kopalni. 

Kaplica poświęcona tej świętej jest największą podziemną kaplicą solną na świecie. – Ma 54,5 metrów długości, 17 metrów szerokości, 12 metrów wysokości. Wszystko, co można tam zobaczyć, łącznie ze schodami i posadzką, wykonane zostało z soli. Kaplica powstała w niespełna 70 lat za sprawą trzech ludzi – dwóch braci Markowskich, Tomasza i Józefa, oraz Antoniego Wyrodka – opowiada Mariusz Dela. 

Zawsze o 7:30 w kaplicy sprawowana jest msza święta, na którą może przyjść każdy, kto tylko zechce przyjechać do Wieliczki.  

Cała kaplica ozdobiona jest rzeźbami i płaskorzeźbami mówiącymi o życiu Chrystusa. Jest szopka betlejemska – jedyna na świecie, której figurki wykonane są z soli – i rzeź niewiniątek. Jest płaskorzeźba przedstawiająca Jezusa nauczającego w świątyni i cud w Kanie Galilejskiej oraz ostatnią wieczerzę. Są także dwie boczne kaplice – Matki Bożej z Dzieciątkiem i Chrystusa zmartwychwstałego.  

– Główny ołtarz, za solnymi balustradami, stworzyło dwóch ludzi. Józef Markowski zrobił go w niespełna trzy lata. Na tym ołtarzu ustawiona jest także wykonana całkowicie z soli monstrancja. Poza tą na świecie istnieją jeszcze tylko dwie monstrancje wykonane całkowicie z soli, ale tylko ta używana jest do celów liturgicznych. Miejsce upiększał jeszcze pan Stanisław Anioł, który także jest samoukiem, a z zawodu technikiem-mechanikiem. W 1990 r. wykonał ołtarz, w którym umieszczony jest relikwiarz z relikwiami świętej Kingi, ambonkę, tron papieski, stalle, w których siedzą księża, a także krzyż papieski. Krzyż papieski zawieźliśmy do Watykanu na 25. rocznicę pontyfikatu Jana Pawła II. On sam poświęcił ten krzyż na schodach przed bazyliką. Ten oryginalny krzyż stanął tutaj z darem od Jana Pawła II, czyli z opieczętowanym kamieniem z Golgoty. A Jan Paweł II otrzymał replikę krzyża – mówi przewodnik. 

Jan Paweł II jest w kaplicy świętej Kingi „obecny” na dwa sposoby. Pierwszym miejscem są jego relikwie umieszczone w relikwiarzu. A przy wyjściu z kaplicy znajduje się jego pomnik, wykonany z soli. Pomnik powstał po pielgrzymce Jana Paweł II do Polski w 1999 r.  

>>> 101 metrów pod ziemią. Kaplica Świętej Kingi w Wieliczce

Ocaleni przez świętą Kingę 

Na trasie znajduje się także Komora Spalone, która poświęcona jest największemu pożarowi, jaki wybuchł w Kopalni Soli w Wieliczce. – Było to na przełomie roku 1644/1645. Pożar ten trwał nieprzerwanie przez 8 miesięcy. A jeszcze rok po jego ukończeniu nie można było wejść z pracami górniczymi do kopalni z powodu wielkiego zadymienia. Górnicy, nie mogąc ugasić tego pożaru, udali się z pielgrzymką do grobu świętej Kingi do Starego Sącza i tam prosili świętą o pomoc. Po powrocie z tej pielgrzymki w niespełna tydzień pożar ugaszono i są to fakty historyczne, udokumentowane – mówi Mariusz Dela. 

Po drodze mijamy obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, przy który górnicy często zatrzymują się na „Zdrowaśkę” czy inna prywatna modlitwę. I takich miejsc w kopalni jest kilkaset.  

Kaplica Świętego Krzyża 

Jest jedną z kaplic nazywanych wędrującymi, ponieważ nie zawsze górnicy mieli czas, żeby rzeźbić postacie świętych w soli, a kiedy zaczynali drążyć komory czy nowe korytarze gdzieś daleko, wówczas chcieli mieć kaplicę obok siebie, żeby nie tracić czasu na przejścia. Dlatego w pierwszej małej komorze, która powstawała podczas prac, próbowali taką kaplicę stworzyć. Wtedy przenosili rzeźby z innych kaplic, które zostały za nimi, do tych, które właśnie powstawały. Z czasem uzupełniali je o kolejne postacie.  

– W XVIII w. w kopalni miał miejsce ogromny wylew wody. Górnicy spanikowali, ponieważ ich zalewało. Nie mieli wówczas do dyspozycji pomp takich, jakie mamy teraz. Większość z nich udała się do kaplic i modlili się całą noc, a reszta budowała tamę, żeby zablokować płynącą wodę. Po dwóch dniach modlitw i pracy wybudowali tamę na wysokość 1 metra i 75 centymetrów i woda samoczynnie w nocy przestała płynąć. Uznali, że jest to zasługa świętej Kingi, za wstawiennictwem której się modlili. Chcąc podziękować Bogu za ocalenie, zbudowali właśnie ten ołtarz wykonany z drewna, w stylu barokowym. Twórca tej rzeźby jest niestety nieznany z imienia i nazwiska – opowiada przewodnik. 

Rzeźby te są w kopalni już od 400 lat, a nigdy nie musiały być ani konserwowane, ani malowane, ponieważ w kopalni panuje specyficzny mikroklimat. Jest to przestrzeń absolutnie czysta pod względem bakteriologicznym. A jeśli nie ma tutaj bakterii, to drewno nie ma powodu się niszczyć. Ono z czasem twardnieje jak kamień i staje się wieczne. Jeśli na te rzeźby nie zadziałają siły mechaniczne, nie zostaną one zniszczone czy zmiażdżone, to będą tutaj wiecznie. 

– W 1665 r. wojska szwedzkie przybyły do Wieliczki, by zniszczyć kopalnię – by króla Polski odciąć od płynących z niej dochodów. Górnicy stawili zbrojny opór, używając tego, co mieli pod ręką. I Szwedom nie udało się wejść do kopalni – uratowano ją dla króla. W podzięce za to – jak głosi tradycja – hetman Czarniecki ofiarował tę postać Matki Bożej z Dzieciątkiem naszym górnikom i od tamtej pory jest ona z nami – mówi Mariusz Dela. 

Kopalnia Soli w Wieliczce nie jest więc tylko atrakcją turystyczną, choć niewątpliwie jest i taką, ale także podróżą, w czasie której można dotknąć historii i codzienności górników solnych związanej ze świętymi i wiarą w Boga. Wiele razy doświadczali wsparcia w relacji z Bogiem i dają temu wyraz. 

Na trasie możemy zobaczyć także stworzone sztucznie jeziorko, zalane solanką o pełnym nasyceniu, tak że nawet łyżeczka soli już się w tej wodzie nie rozpuści. W 2008 r. pływał na nim mistrz olimpijski Mateusz Kusznierewicz. Pod ziemią są także sale koncertowe, dawna sala balowa, w której dziś można kupić pamiątki, ale od czasu do czasu jest i dziś używana właśnie w celach balowych. 

Są także trasy śladami legend dla młodszych odwiedzających. Dzieci poznają kopalnię, słuchając legend związanych z tym miejscem, na trasie spotykają skarbnika, z którym się bawią. Jest także trasa dla najmłodszych, która nazywa się Solilandia, i tam dzieci w kopalni spotykają smoka, który tutaj mieszka, odnajdują jego jaja i ogon, który odrzucił. Spotykają na trasie także Soliludka, który ich prowadzi przez kawałek trasy. Jest i trasa górnicza, na której osoba przebrana w specjalny kombinezon może sama w praktyce zobaczyć, na czym polega praca górnika – kilofem wydobyć kawałek bryły solnej, zmierzyć poziom metanu, uciąć kawałek drewna piłą ręczną, załadować solą wóz za pomocą łopaty. 

Zobacz także