Ukazał się kolejny tom „Biblii Aramejskiej”

Kolejny tom „Biblii Aramejskiej” – czyli tekstu biblijnego w języku aramejskim, którym posługiwali się Żydzi m.in. w czasach Jezusa – ukazał się w tłumaczeniu na język polski. Dotychczas opublikowano pięć tomów „Biblii Aramejskiej” dotyczących pięciu ksiąg Starego Testamentu, które tworzą żydowską Torę.

„W czasach Jezusa mówiono po aramejsku. Natomiast w synagogach czytano teksty biblijne po hebrajsku i równolegle tłumaczono je na aramejski, który był wtedy językiem zrozumiałym dla większości Żydów. Tłumaczenie to nazywano targumem lub Biblią Aramejską” – powiedział dyrektor projektu i redaktor naukowy „Biblii Aramejskiej” ks. prof. Mirosław S. Wróbel z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Najnowszy przełożony na polski tom „Biblii Aramejskiej” nosi tytuł „Targum Neofiti 1. Księga Liczb”. Razem z wydanymi wcześniej tomami dotyczącymi Księgi Rodzaju, Księgi Wyjścia, Księgi Kapłańskiej i Księgi Powtórzonego Prawa, publikacja tworzy całość Pięcioksięgu, czyli Tory – najważniejszego tekstu judaizmu. Osobnym tomem serii jest „Wprowadzenie do Biblii Aramejskiej”.

W kolejnych tomach „Biblii Aramejskiej” zamieszczono oryginalny tekst targumów oraz ich tłumaczenie na język polski, opatrzone przypisami wyjaśniającymi specyfikę tłumaczenia targumicznego. W każdym z tomów jest też wprowadzenie o charakterze literackim, historycznym i teologicznym.

Jak wyjaśnia ks. prof. Wróbel, równoległe tłumaczenie Biblii na język aramejski w żydowskich zgromadzeniach liturgicznych było praktykowane od około VI wieku przed Chrystusem. Targumy, będące najpierw ustnymi przekładami i parafrazami Biblii Hebrajskiej w języku aramejskim, od około II wieku przed Chrystusem były sukcesywnie spisywane, o czym świadczą targumy znalezione wśród manuskryptów z Qumran (zbiór dokumentów spisanych po hebrajsku, aramejsku i grecku, znalezionych w grotach niedaleko ruin Qumran na Zachodnim Brzegu, pochodzących z okresu od II w. p.n.e. do I wieku n.e).

Specyficzna wartość targumów aramejskich – według ks. prof. Wróbla – polega na tym, że są one nie tylko tłumaczeniem tekstu biblijnego, ale zawierają też parafrazy, dodatki i komentarze do tego tekstu, niektóre bardzo rozbudowane. „To swego rodzaju Biblia dla ludu. Tekst biblijny tak tłumaczono i komentowano, aby był zrozumiały dla słuchaczy. Targumy dają nam więc dostęp do najstarszego komentarza hebrajskich tekstów Biblii” – zaznaczył.

Wszystkie dotychczas wydane tomy serii „Biblii Aramejskiej” są tłumaczeniem kodeksu Neofiti 1 (Targum Neofiti 1), który został znaleziony w połowie XX wieku w Bibliotece Watykańskiej. Jak tłumaczy ks. prof. Wróbel, choć kodeks ten pochodzi z XVI w., to jednak według badań paleograficznych i lingwistycznych tekst tego targumu może sięgać nawet I-II w. po Chrystusie. Jest to tekst spisany w dialekcie galilejskim, zbliżonym do języka, którym mówił Jezus.

„Jezus nauczał po aramejsku. Uczestniczył też w synagogalnych nabożeństwach, gdzie słuchał Tory po hebrajsku i jej tłumaczenia na aramejski. Mógł więc czerpać z tych tradycji” – dodał biblista.

Jak tłumaczy ks. prof. Wróbel, „Biblia Aramejska” stanowi swoisty pomost pomiędzy Torą i Ewangelią. Targumy, popularne w czasach pierwszych apostołów, były ważnym elementem rodzącego się chrześcijaństwa. Z czasem ich treści stały się też cennym narzędziem do interpretacji nauk głoszonych przez Chrystusa.

„Biblia Aramejska” według ks. prof. Wróbla ma nieocenioną wartość dla badań nad rozumieniem tekstów Starego i Nowego Testamentu nie tylko dla naukowców, ale też dla osób, które po prostu interesują się tym i czytają teksty biblijne. „Wiele osób mówi, że lektura tych targumów ukazuje niektóre teksty i wydarzenia opisane w Biblii w nowym świetle, rozszerza ich znaczenie i rozumienie” – zaznaczył. W przygotowaniu są kolejne tomy dotyczące innych targumów do Tory oraz do innych ksiąg Biblii Hebrajskiej, w tym m.in. do Księgi Izajasza.

Najnowszy tom „Biblii Aramejskiej” czyli „Targum Neofiti 1. Księga Liczb” przetłumaczyła i opracowała krytycznie prof. Anna Kuśmirek z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Książka będzie zaprezentowana w poniedziałek w Collegium Jana Pawła KUL w Lublinie. Wydawcą całego cyklu jest Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”.

Zobacz także