Uroczystość Bożego Ciała w Hiszpanii i Austrii

W Hiszpanii barwne i bogate obchody uroczystości Bożego Ciała mają wielowiekowe tradycje i są bardzo zróżnicowane. Dostojne i różnokolorowe arcybractwa w procesji w Toledo, taniec paziów w Sewilli, walka Grzechów z Cnotami, czyli dobra ze złem, przed Najświętszym Sakramentem w Camuñas czy przepiękne karoce w Kadyksie – to tylko przykłady niektórych z tych zwyczajów. Święto religijne łączy się tam ściśle z elementami świeckimi.

W 1991 r. obchody tej uroczystości przeniesiono oficjalnie na niedzielę, ale wywołało to sprzeciwy w wielu miejscowościach i w wielu z nich zostało ono przywrócone. W niektórych miastach, jak w np. w Toledo, są teraz dwie procesje: w czwartek i w najbliższą niedzielę.

Pierwsze wiadomości o obchodach święta Bożego Ciała w Hiszpanii pochodzą już z VI w., choć więcej szczegółów podają dopiero kodeksy z XI. W roku 1301 Boże Ciało zostaje wprowadzone w diecezji Tarragony jako święto – kilka lat wcześniej, zanim Jan XXII ustanowił je dla całego Kościoła.

Celebracja Bożego Ciała, której głównym elementem jest procesja z Najświętszym Sakramentem, szybko rozprzestrzeniła się po całej Hiszpanii, dostosowując się do lokalnych zwyczajów i tradycji. W niektórych miejscowościach nabrała dużych wymiarów, łącząc tradycje religijne ze świeckimi. Procesje w takich miastach jak Toledo, Camuñas, Barcelona, Granada, Sewilla, Kadyks czy Walencja stały się sławne w całym Królestwie. Szczególnie teatralnego charakteru nabrały one w XVII w. Oprócz czci Najświętszego Sakramentu przedstawiały sceny walki dobra ze złem, postacie świętych, sceny z życia Jezusa. W wielu przypadkach autorami rzeźb byli znani artyści.

>>> Hiszpania: pół roku po wielkiej loterii podział wygranej dzieli trzy madryckie szkoły

Z Hiszpanii obchody święta szybko dotarły do Ameryki Łacińskiej, gdzie żarliwa religijność splotła się z bogatym kolorytem miejscowych tradycji. Zasłynęły zwłaszcza Cusco w Peru i Santana de Parnaíbo w Brazylii.

Od samego początku rady miejskie odgrywały istotną rolę w przygotowaniu obchodów Bożego Ciała. Przyznawano na nie specjalne sumy i obdarzano je różnymi przywilejami. Z biegiem czasu procesje wzbogacały się o kolejne elementy nie tylko religijne, ale także świeckie, dochodziły np. karoce, tancerze, paziowie czy bractwa rzemieślników.

Jedna z najsłynniejszych procesji odbywa się w Toledo, przy czym szczególnego znaczenia nabrała ona z chwilą, gdy miasto to stało się siedzibą prymasa Hiszpanii. Kilka dni przed świętem mieszkańcy zaczynają ozdabiać ulice, którymi przejdzie procesja, i katedrę. Na balkonach pojawiają się kolorowe gobeliny, kobierce, jedwabne zasłony, proporce i flagi. Ulicę przykrywa rodzaj muślinowego baldachimu. Zewsząd dochodzi zapach rumianku, rozmarynu i mięty, które mieszkańcy umieszczają wzdłuż trasy procesji. Z kolei katedrę przystraja się na te dni w przepiękne XVII-wieczne flamandzkie arrasy.

W przeddzień święta poszczególne arcybractwa przyjmują nowych członków i wręczają medale osobom zasłużonym. Na ulicę wychodzą grupy muzyków, zachęcających do wzięcia udziału w uroczystościach. Ok. 23:00 szlakiem procesji przechodzi specjalna grupa, która sprawdza laską o wymiarach monstrancji, czy przypadkiem nie ma żadnych przeszkód.

Centrum procesji Bożego Ciała stanowi XVI-wieczna bezcenna monstrancja wykonana na polecenie kard. Cisnerosa, którą można zobaczyć w skarbcu katedry w Toledo. Jej autorem był znany wówczas złotnik Enrique de Arce. Do wykonania blisko trzymetrowej monstrancji użyto ponad 180 kg srebra i 20 kg złota, nie licząc drogocennych kamieni. Podczas procesji wieziona jest na specjalnie przygotowanej podstawie.

Procesja trzyma się ściśle określonego rytuału, nawiązującego do reguł sprzed ponad 300 lat. Przed monstrancją kroczą arcybractwa – im starsze, tym bliżej monstrancji; za nią władze regionalne i miejskie. Procesję otwiera XVI-wieczny krzyż, za którym idą, ubrani w czerwone szaty, tzw. „infanzones”, czyli szlachta z pobliskiej miejscowości Illescas. Za nimi kroczą w niebieskich szatach Kawalerowie Mozarabscy, tzn. ci, którzy udowodnili swoje chrześcijańskie pochodzenie, zwłaszcza podczas panowania arabskiego, lub zajmują się badaniami nad epoką mozarabską w Toledo. Kolejna grupa to Rycerze Świętego Grobu. Ubrani w białe szaty stanowią gwardię honorową prymasa Hiszpanii. Za nimi idą Rycerze Bożego Ciała, do których należą wybitne osoby ze świata Hispanomeryki oraz Instytutu Kultury Hiszpańskiej. Ubrani są w charakterystyczne zielone szaty i białe kryzy. Tuż przed monstrancją kroczą dzieci, które przyjęły w danym roku pierwszą komunię.

Z kolei tuż za monstrancją kroczy prymas – w tym roku po raz pierwszy w tej roli wystąpił abp Braulio Rodríguez, a za nim władze wspólnoty autonomicznej Kastylii-La Manchy, burmistrz Toledo wraz z radą oraz regionalne samorządy.

Wielogodzinna procesja jest nie tylko wyrazem wiary, ale przypomina również o chrześcijańskich korzeniach Hiszpanii. Jest to szczególnie widoczne w Toledo – mieście trzech kultur: chrześcijańskiej, żydowskiej i arabskiej.

Świętowanie Bożego Ciała nie kończy się wraz z procesją. Lokalne rady miejskie zwykle organizują koncerty i zabawy ludowe, które trwają do późnych godzin nocnych, a w przypadku Granady – cały tydzień.

Austria

Boże Ciało jest uważane za najbardziej „publiczne” ze świąt kościelnych: po Mszy Świętej w wielu miejscach przechodzą uroczyste procesje z Najświętszym Sakramentem. Bardzo silna jest tradycja tych procesji w Austrii. Centralną procesję „wokół miasta” poprowadzi administrator apostolski archidiecezji wiedeńskiej, ks. Josef Grünwidl. Po uroczystej sumie procesja przejdzie do czterech ołtarzy rozmieszczonych w dużej odległości od katedry św. Szczepana. Przy każdym ołtarzu kapłan wygłosi krótkie kazanie i pobłogosławi zebranych. Jak co roku, również i tym razem oczekiwany jest liczny udział wiernych z kraju i zagranicy.

W niektórych miejscowościach Karyntii i Styrii wczesnym rankiem kobiety układają wielobarwne dywany z kwiatów, tworząc z nich obrazy, medaliony i hasła. W regionie Pongau koło Salzburga jest zwyczaj niesienia w procesji tzw. paradnych tyczek, bogato przybranych przez wiejskie kobiety kwiatami z pól i górskich hal. Niektóre z takich tyczek ważą nawet 60 kg a mogą je nieść w procesji wyłącznie młodzi kawalerowie. Po procesji tyczki zachowywane są w kościołach przez cale lato aż do święta Wniebowzięcia Matki Bożej 15 sierpnia.

Do najbardziej malowniczych procesji w Austrii należą procesje Bożego Ciała na jeziorach. Pierwsza wzmianka o procesji na jeziorze Hallstatt pochodzi z 1623 r., a na jeziorze Traunsee – z 1632 r. Łódź, na której umieszczony jest Najświętszy Sakrament, płynie w asyście licznych odświętnie udekorowanych „fur” – łódek, w których siedzą wierni w strojach ludowych. Zwyczaj procesji na jeziorach pochodzi prawdopodobnie stąd, że ze względu na małą przestrzeń w miejscowościach położonych miedzy jeziorem, a łańcuchem górskim nie można było poprowadzić procesji Bożego Ciała inaczej, jak tylko drogą wodną. W tym roku, podobnie jak w latach minionych, procesje na austriackich jeziorach rozpoczną się już wczesnym rankiem. Obok kapłanów, wiernych i przedstawicieli życia publicznego uczestniczą w nich także tłumy przebywających w tych regionach urlopowiczów.

>>> Hiszpania: były szef MSW wydał książkę o objawieniach maryjnych

Szczególnym wydarzeniem będzie procesja Bożego Ciała w Hallstatt w Górnej Austrii, której będzie przewodniczył biskup Linzu, Manfred Scheuer. W tym jednym z najpiękniejszych miasteczek w Europie, znajdującym się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, procesja nad jeziorem obchodzi w tym roku swoje 400-lecie.

Wielu gości spodziewanych jest również na pobliskim jeziorze Traunsee w Traunkirchen, gdzie odbędzie się procesja łodziami. Procesje Bożego Ciała odbywają się też na Dunaju, choć nie mają tak długich tradycji. Po porannej Mszy św. w Aschach procesje na statku prowadzi zwykle jeden z biskupów. Dwa ostatnie ołtarze znajdują się na Dunaju.

Szczególny, „ekologiczny” charakter będzie miała procesja Bożego Ciała w Grazu. Po Mszy św. w katedrze biskup Wilhelm Krautwaschl poprowadzi głównymi ulicami miasta „marsz dla Chrystusa i dla stworzenia”, który zakończy się błogosławieństwem i modlitwą o pokój. Procesji towarzyszyć będzie „flaga stworzenia” zaprojektowana przez artystkę Karin Gollowitsch. Według diecezji Graz-Seckau, celem tego nowego „akcentu” jest połączenie „starych i nowych form demonstrowania”, a tym samym okazanie solidarności z młodymi ludźmi, którzy w przeciwnym razie wychodzą na ulice dla klimatu. Obchody w Grazu upamiętnią również 40. rocznicę Austriackiego Dnia Katolików z 1983 roku.

>>> Hiszpania: tysiące wiernych uczestniczyło w 10-godzinnej procesji

Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, potocznie zwana Bożym Ciałem, ma blisko 760-letnią tradycję i jest jednym z najbardziej uroczystych i masowych świąt katolickich. Wyrosło ono na gruncie pobożności eucharystycznej, szczególnie żywej na przełomie XI i XII w. Bezpośrednią inspiracją dla wprowadzenia święta Bożego Ciała były objawienia i cuda eucharystyczne. W 1209 r. św. Juliana z Cornillon, sierota wychowywana w klasztorze augustianek w pobliżu Liége (obecnie Belgia), miała ujrzeć pełną tarczę księżyca jednak z ciemna plama, świadczącą, że w kalendarzu liturgicznym brakuje specjalnego święta na cześć Eucharystii. Dopiero mając 37 lat, już jako przełożona klasztoru, wizję tę Juliana przedstawiła w 1230 r. swojemu spowiednikowi, późniejszemu papieżowi Urbanowi IV. Starania mistyczki o wprowadzenie nowego święta spotkały się jednak ze sprzeciwem miejscowego duchowieństwa i ostatecznie Julienne de Cornillon musiała wyjechać z miasta. Osiadła w Fosses-la-Ville, gdzie po raz pierwszy mogła obchodzić święto Bożego Ciała, ustanowione dla diecezji Liége dekretem ówczesnego biskupa Roberta de Thourotte.

Pierwsza publiczna procesja Bożego Ciała odbyła się w 1251 r. w kościele św. Marcina w Liége. W 1264 r. papież Urban IV zalecił odprawianie procesji w całym Kościele. Pierwsza z nich odbyła się w drugiej połowie XIII w. w Kolonii, a powszechnie zwyczaj ten przyjął się ok. 1400 roku.

Zobacz także