Uroczystość Trójcy Przenajświętszej – „najpiękniejsze zamknięcie cyklu zbawienia”

W Kościele  – tradycyjnie w niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego – przypada jedno z najważniejszych świąt chrześcijańskich – uroczystość Trójcy Przenajświętszej. Jej źródła sięgają IV i V wieku, kiedy to trwały spory teologiczne dotyczące bóstwa i pochodzenia Chrystusa, a na soborach formułowano ortodoksyjne definicje tej doktryny i Credo.

Liturgiczne święto powstało dopiero w XI w., a w całym Kościele wprowadził je papież Jan XXII w 1334. Prawda, że Bóg jest w trzech osobach – Ojca, Syna i Ducha Świętego jest jedną z największych tajemnic wiary chrześcijańskiej. Dogmatyczne jej wyrażenie jest zasługą dwóch soborów – w Nicei w 325 r. i w Konstantynopolu w 381 r. W Kościele katolickim i w Kościołach protestanckich obchodzona jest w pierwszą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego, a w Kościołach wschodnich, przeżywana jest 49. dnia po Wielkanocy.

Jak wyjaśniał św. Rupert, opat z Ottobeuren (zm. ok. 1180) – święto to zostało umieszczone w najbliższą niedzielę po uroczystości Zesłania Ducha Świętego, ponieważ po wydarzeniu Pięćdziesiątnicy „prawda Chrystusowa i chrzest przez Niego nakazany w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego były udzielane po całym świecie. Tak przeto uroczystość dzisiejsza jest najpiękniejszym zamknięciem cyklu zbawienia„. W Polsce wraz z uroczystością Trójcy Przenajświętszej kończy się również czas spowiedzi i komunii wielkanocnej.

Dogmatyczne wyrażenie prawdy o Trójcy Przenajświętszej uznaje istnienie jednego Boga, a jednocześnie trzech tak zwanych „osób boskich”: Ojca, Syna i Ducha Świętego, które różnią się od siebie relacją, ale nie naturą. Sobór nicejski uznał, że Syn Boży jest współistotny Bogu Ojcu. Szerzej prawdę o Trójcy rozwinęły sobory: efeski w 431 r. i chalcedoński w 451 r. Jak wyjaśnia Katechizm Kościoła Katolickiego – „Ojciec, Syn, Duch Święty nie są tylko imionami oznaczającymi sposoby istnienia Boskiego Bytu, ponieważ te osoby rzeczywiście różnią się między sobą: +Ojciec nie jest tym samym, kim jest Syn, Syn tym samym, kim Ojciec, ani Duch Święty tym samym, kim Ojciec czy Syn+. Różnią się między sobą relacjami pochodzenia: +Ojciec jest Tym, który rodzi; Syn Tym, który jest rodzony; Duch Święty – Tym, który pochodzi+” – czytamy w dokumencie. Zaznaczono jednocześnie, że „Trójca jest jedną z ukrytych tajemnic Boga, które nie mogą być poznane, jeśli nie są objawione przez Boga„.

Na kartach Biblii jest wiele miejsc mówiących o istnieniu Boga Ojca, Syna Bożego – Jezusa Chrystusa oraz Ducha Świętego. Jednym z nich jest np. opis Zwiastowania Pańskiego, w którym ewangelista Łukasz zaznacza, że Bóg posłał archanioła, by zwiastował Maryi, że porodzi Syna Bożego – i że stanie się to za sprawą Ducha Świętego. Klasycznymi źródłami teologii chrześcijańskiej o Trójcy Świętej są traktaty „O Trójcy Świętej (De Trinitate)” Augustyna z Hippony i Hilarego z Poitiers oraz „Suma teologiczna”. św. Tomasza z Akwinu. Na temat tajemnicy Trójcy Przenajświętszej traktaty napisali także św. Atanazy, św. Grzegorz z Nazjanzu i św. Cyryl Aleksandryjski.

Kościół każdą modlitwę liturgiczną kończy wezwaniem Trójcy Najświętszej. Modlitwę „Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu” wprowadził sobór nicejski I w 325 r. Synod w Narbon w 589 r. nakazał kapłanom kończyć nią każdy psalm, co przetrwało do naszych czasów w liturgii godzin. „Z symboliką Trójcy po raz pierwszy spotykamy się w sztuce chrześcijańskiej już w wieku IV. Na sarkofagu, który można oglądać w Muzeum Laterańskim, Trójca Najświętsza jest przedstawiona w postaci trzech osób ludzkich. W bazylice św. Pawła w Rzymie z V wieku spotykamy inny symbol: Boga Ojca jako osobę ludzką, Syna Bożego w postaci baranka i Ducha Świętego w postaci gołąbka” – podaje brewiarz. Późniejszym symbolem Trójcy Przenajświętszej jest trójkąt, który otaczano słońcem, wskazując tym samym na naturę boską. Trójcę przedsatwia słynna ikona Andrieja Rublowa, powstała na początku XV w. dla ławry Troicko-Siergiejewskiej. Przedstawia ona trzech aniołów wpisanych w okrąg, który symbolizuje idealną równość. Linia sylwetek bocznych postaci układa się w kształt kielicha, a ich skrzydła są ze sobą połączone, co daje symbol wspólnoty i jedności.

Zobacz także