USA: zmarł rabin Harold Kushner – czołowy współczesny autorytet duchowy i moralny

W wieku 88 lat zmarł 27 kwietna w mieście Canton w stanie Massachusetts światowej sławy rabin Harold Kushner – autor książek i wykładów dotyczących zwłaszcza problemu ludzkiego cierpienia.

Zdaniem autora pośmiertnego wspomnienia w w „New York Times” był on „praktycznie nastawionym na szerokie gremium publiczności teologiem, który potrafił przekonywać, że nawet wtedy, gdy złe rzeczy przytrafiają się dobrym ludziom, to są one zawsze otoczone nieskończoną miłością i sprawiedliwością Boga”.

>>> Ks. Paweł Rytel-Andrianik: wizyta Jana Pawła II w synagodze to był przełom w relacjach katolicko-żydowskich

„Kiedy złe rzeczy zdarzają się dobrym ludziom”

Niewątpliwie najbardziej znaną książką Kushmera jest „When Bad Things Happen to Good Peiole” (Kiedy złe rzeczy zdarzają się dobrym ludziom, polski przekład Małgorzaty Koraszewskiej, wyd. Verbinum 1993). Dzieło, które doczekało się kilkudziesięciu tłumaczeń na całym świecie, w Japonii ukazało się nakładem popularnego wydawnictwa Iwanami Bunko i nosi podtytuł „Współczesna Księga Hioba”. Jest to zapis przeżyć i przemyśleń autora związanych ze śmiertelną chorobą jego syna Aarona. Tuż po urodzeniu lekarze wykryli u niego rzadką chorobę – progerię, która powoduje gwałtowne i nieproporcjonalne do wieku starzenie się ciała. Jako 10-latek chłopiec fizjologicznie był już 60-latkiem i 4 lata później odszedł z tego świata. Dla ojca był to dramat na miarę cierpień biblijnego Hioba i tak, jak on, prowadził różne dyskusje i ze swoimi przyjaciółmi, i nawet z samym Bogiem.

W swoim cierpieniu Kushner doszedł do kilku ważnych wniosków, które później dzięki jego książkom stały się niejako drogowskazem dla wielu cierpiących ludzi. Był on przekonany, że „o wiele prościej jest potraktować Boga poważnie, jako źródło wartości moralnych i dlatego nie sądzić, że jest On odpowiedzialny za wszystkie niesprawiedliwe rzeczy, które dzieją się na świecie… Nie wiem, dlaczego niektórzy ludzie zapadają na jakąś śmiertelną chorobę, a inni nie. Myślę, że wchodzą tu w grę jakieś prawa przyrody, których nie jesteśmy w stanie zrozumieć. Nie mogę jednak uwierzyć w to, że Bóg «zsyła» na kogoś chorobę”.

Książka rabina spotkała się początkowo z odmową jej wydania ze strony dwóch firm. Gdy jednak ukazała się nakładem „Shocken Books”, natychmiast znalazła się na 1. miejscu listy bestsellerów „New York Timesa” i uczyniła z mało dotąd znanego rabina popularnego autora i komentatora. Kilka innych jego książek, m.in. „Who needs God” (Kto potrzebuje Boga)” także stało się przebojami na światowym rynku wydawniczym. Autor obficie sięga w niej do Biblii. Poza cytatami z Księgi Hioba przytacza także Psalmy, szczególnie 23, któremu poświęcił inną swoją książkę pt. „The Lord is My Shepherd. Healing wisdom of the 23 Psalm” (Pan jest moim pasterzem. Uzdrawiająca mądrość Psalmu 23).

Rabin pisze o cierpieniu nie tylko swoim, ale także tych, którzy np. przeżyli piekło obozu Auschwitz, nie zadając jednak pytania: „Gdzie był wtedy Bóg?”, ale żyjąc z Bogiem nawet tam. To prawda, że człowiekowi może bardzo pomóc współczucie innych, ale prawdą jest także to, że „Bóg wspomaga zwłaszcza tych, którzy wspierają innych oraz że w cierpieniu Bóg zwraca naszą uwagę na to, co jest naprawdę ważne”. Prowadzi dialog z człowiekiem, podobny do tego, jaki prowadził z Hiobem.

Wykładajacy przez 20 lat duchowość chrześcijańską na katolickim uniwersytecie Shiaryuri w Tokio polski dominikanin o. Paweł Janociński uważa zmarłego za światowy autorytet, który wyjaśnia ludziom sens cierpień człowieka – homo patiens – niezależnie od kultury, w której przyszło im żyć.

„Sięganie do przepełnionych mądrością Bożą prac tego rabina zawsze było dla mnie głębokim doświadczeniem, które starałem się przekazać swoim słuchaczom – wyznał dominikanin. – Tak, w Starym Testamencie jest wyraźnie napisane, i to nie tylko w Księdze Hioba, iż «Bóg pomaga cierpiącemu człowiekowi» (por. Ps 37,40 i Iz 41,10). Ale Bóg przez swoje wcielenie, cierpienie i śmierć na krzyżu – do którego spojrzenie H. Kushnera już nie dociera – jeszcze bardziej stanął obok naszego cierpienia, «w czym bowiem sam cierpiał, będąc doświadczany, w tym może przyjść z pomocą tym, którzy są poddani próbom» (Hbr 2, 18). Niemniej, poraża mnie uniwersalność przeslania tego rabina: co to znaczy żyć pełnią człowieczeństwa, w relacji z Bogiem, nawet mimo różnych cierpień” – stwierdził o. Janociński.

Biogram

Harold S. Kushner urodził się 3 kwietnia 1935 na Brooklynie w Nowym Jorku zmarł 27 kwietnia 2023, Canton. Studiował na Uniwersytecie Columbia i w Żydowskim Seminarium Teologicznym (JTS), w którym w 1960 został ordynowany na rabina. Tam też w 1972 uzyskał doktorat za rozprawę na temat Biblii. Kształcił się także na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, wykładał w Uniwersytecie Clarka oraz w Szkole Rabinicznej JTS. Sześciokrotnie otrzymywał tytuły doktora honoris causa. Jako stały rabin przepracował 24 lata w synagodze Temple Israel of Natick w Naticku w stanie Massachusetts. Był również członkiem Zgromadzenia Rabinistycznego.

Fot. Cult Of Maximilian, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=98566200

Napisał wiele książek, w tym bestseller poświęcony problemowi istnienia zła – „Gdy złe rzeczy zdarzają się dobrym ludziom”. Zadaje w niej pytania dotyczące sensu ludzkiego cierpienia, teodycei, istnienia Boga i Jego wszechmocy. Inne jego dzieła to m.in. popularne książki teologiczne: „How Good Do We Have to Be?” (Jak dobrzy powinniśmy być), „To Life!” (Za życie!). Wraz z Chaimem Potokiem był współwydawcą pracy „Etz Hayim: A Torah Commentary, the new official Torah commentary of the Conservative movement” (Drzewo życia: Komentarz do Tory, nowy oficjalny komentarz do Tory Ruchu Konserwatywnego), wydanej wspólnie przez wspomniane Zgromadzenie i Towarzystwo Wydawców Żydowskich w roku 2001. Jego książka „Living a Life That Matters” (Żyć, żeby życie miało sens) stała się bestsellerem jesienią 2001 roku. „Lord Is My Shepherd” (Pan jest moim Pasterzem), to medytacja na temat Psalmu 23, wydana w 2003 roku. Odpowiadał również na pytania stawiane przez Szymona Wiesenthala w książce o przebaczeniu „The Sunflower: On the Possibilities and Limits of Forgiveness” (Słonecznik. O możliwościach i ograniczeniach przebaczenia).

W języku polskim ukazały się następujące jego książki (wszystkie w przekładzie Małgorzaty Koraszewskiej): Kiedy złe rzeczy zdarzają się dobrym ludziom, wyd. Verbinum – 1993; Komu potrzebny jest Bóg, Verbinum – 1994; Gdy wszystko to jeszcze nie dość, Verbinum – 1995; Czy musimy być doskonali, wyd. Zysk i S-ka – 1998.