Watykański „minister ds. ekumenizmu” – kard. Kurt Koch, kończy 75 lat

Szwajcarski kardynał kurialny Kurt Koch kończy 15 marca 75 lat. Jako prefekt watykańskiej Dykasterii ds. Popierania Jedności Chrześcijan, od prawie piętnastu lat jest w Watykanie „głównym ekumenistą papieża” – zarówno u Franciszka, jak i wcześniej u Benedykta XVI.

Spośród kardynałów stojących na czele najwyższych rangą urzędów w Watykanie, Kurt Koch jest ostatnim, który został mianowany przez papieża Benedykta XVI. A ponieważ papież Franciszek nie mianował ponownie niemieckiego kardynała Gerharda Ludwiga Müllera na stanowisko prefekta Kongregacji Nauki Wiary w 2017 roku, Szwajcar jest ostatnim niemieckojęzycznym purpuratem prefektem w Kurii Rzymskiej.

Były biskup Bazylei i obecny prefekt Dykasterii ds. Popierania Jedności Chrześcijan jest znanym i cenionym kaznodzieją m. in. wśród konserwatywnych katolików w niemieckojęzycznym świecie. Nie raz wykorzystuje spotkania, aby bronić tradycyjnej doktryny katolickiej i ostrzegać przed aberracjami. Czyni to jednak mniej polemicznie niż inni konserwatyści. W swoich przemówieniach stara się łączyć jasność wykładu z łagodnym tonem.

>>> Praga: kard. Koch apeluje do teologów o otwieranie ludzi na Boga

Mocne oparcie dla papieża Franciszka

Papież Franciszek utrzymuje szwajcarskiego purpurata na stanowisku dłużej niż jakiegokolwiek innego prefekta Kurii Rzymskiej. Dzięki swojej wiedzy teologicznej i rozległej sieci partnerów do dialogu w innych Kościołach chrześcijańskich i wyznaniowych, a także w judaizmie, szwajcarski kardynał jest mocnym oparciem dla papieża. Kard. Koch nie raz musiał korygować zbyt daleko idące wypowiedzi i deklaracje papieża w odniesieniu do innych Kościołów.

Czasami, pomimo wszystkich jego wysiłków, nie udaje mu się to. Na przykład w miesiącach po ataku Hamasu na Izrael 7 października 2023 r., kiedy w opinii wielu Żydów papież stanął po stronie Palestyńczyków zbyt jednostronnie. W rezultacie dialog religijny Kościoła katolickiego z judaizmem – który również wchodzi w zakres kompetencji kard. Kocha – niemal całkowicie został wstrzymany i nawet cierpliwy szwajcarski kardynał nie był w stanie tego naprawić. Teraz ma nadzieję na poprawę w 60. rocznicę ogłoszenia deklaracji soborowej „Nostra aetate” w październiku. W tym dokumencie Kościół katolicki w 1965 roku umieścił swoje relacje z judaizmem na nowych, pełnych szacunku, podstawach. Kard. Koch chce to wykorzystać i ożywić dialog.

Wrażliwość teologiczna

Kościelne umiejętności dyplomatyczne i wrażliwość teologiczna papieskiego „ministra ds. ekumenizmu” będą również wymagane w związku z kolejną rocznicą w tym roku. W maju Kościoły chrześcijańskie ze Wschodu i Zachodu chcą wspólnie upamiętnić Sobór Nicejski, który odbył się dokładnie 1700 lat temu. Sformułowane wówczas wyznanie wiary jest do dziś wspólną podstawą prawie wszystkich Kościołów chrześcijańskich. Wykorzystanie tej okazji do promowania jedności chrześcijan nie jest łatwym zadaniem – zwłaszcza, że Kościoły są obecnie bardziej oddalone od siebie niż kiedykolwiek wcześniej, szczególnie w kwestiach moralnych, teologicznych i antropologicznych.

Do tego dochodzi trwająca debata na temat daty obchodów Wielkanocy, która rzadko wypada tego samego dnia ze względu na różne systemy kalendarzowe na Wschodzie i Zachodzie. Papież Franciszek byłby gotów zaakceptować stanowisko Kościołów wschodnich w spektakularnym geście jedności w tej kwestii – ale kard. Koch chce, aby nie uraziło to protestanckich braci i sióstr. Ponieważ większość z nich chce trzymać się „zachodniej” daty Wielkanocy.

>>> Kard. Kurt Koch: święcenie kobiet przeszkodą dla jedności chrześcijan

Posługa Piotrowa

Wielką troską kard. Kocha jest jednak inna odwieczna kwestia ekumenizmu: chce on w końcu kontynuować reformę rozumienia urzędu papieskiego zapoczątkowaną przez papieża Jana Pawła II 30 lat temu encykliką „Ut unum sint”. W dokumencie z 2024 r. zatytułowanym „Biskup Rzymu. Prymat i synodalność w dialogach ekumenicznych i odpowiedziach na encyklikę «Ut unum sint»” Jana Pawła II z 1995 roku”, który przyciągnął uwagę innych Kościołów chrześcijańskich, wyjaśnił, że już dziś możliwa jest forma prymatu papieskiego, która byłaby również akceptowalna dla wielu innych Kościołów i wspólnot chrześcijańskich jako „posługa jedności”. A ponieważ Franciszek zawsze postrzegał swój urząd jako urząd „biskupa Rzymu”, papież z Argentyny i kardynał ze Szwajcarii zgodnie współpracują w tym ważnym przedsięwzięciu.

Dyplomacja

W dialogu z innymi Kościołami kard. Koch jest przykładem rzetelności i ciągłości oraz wzorem dyplomatycznego stylu. Jak powiedział w jednym z wywiadów 60 proc. jego pracy to dyplomacja. Podobnie jak papież Benedykt XVI były biskup Bazylei liczył na więcej czasu poświęconego teologii. Do Rzymu został wezwany latem 2010 r., aby zastąpić na stanowisku kard. Waltera Kaspera. Oczywiście treść oficjalnych „dialogów” prowadzonych przez ówczesną Papieską Radę ds. Jedności Chrześcijan z różnymi Kościołami i wyznaniami tradycji wschodniej i zachodniej dotyczy przede wszystkim teologii, ale waga osobistego spotkania i budowania zaufania jest niezbędna, aby na tym polu osiągnąć sukces. Kard. Koch przyniósł swoje doświadczenia ze Szwajcarii do Watykanu z korzyścią dla obu stron.

Nominacja do Rzymu była również wyzwoleniem z miejscowych „małych spraw”. Dzięki dobrej znajomości protestantyzmu kard. Koch był w stanie wnieść znaczący wkład w pomocy katolikom i luteranom w znalezieniu poprzedzającym Rok Reformacji w 2017 r. drogi „od konfliktu do wspólnoty”. Ponieważ takiej wspólnoty nie można znaleźć pomiędzy podzielonymi luteranami i Kościołem reformowanym, rozpoczął on eksperyment dialogu ze Wspólnotą Kościołów Ewangelickich w Europie, który obecnie uzyskał status oficjalny.

Relacje z różnymi Kościołami prawosławnymi są teraz również bliskie nawet jeśli na oficjalny dialog wpływ mają obecne wewnętrzne konflikty w prawosławiu. Portfolio kard. Kocha obejmuje także relacje religijne z przedstawicielami judaizmu, niekiedy trudną dziedziną, czego przykładem było wsparcie przez kard. Kocha publikacji szeroko dyskutowanego przez stronę żydowską eseju papieża-seniora Benedykta XVI. na temat dialogu katolicko-żydowskiego. W międzyczasie wzburzone fale na tym „morzu” znów się wygładziły.

Przez kilka następnych lat kard. Koch chciałby aby doszło do wspólnej deklaracji z luteranami na temat centralnych kwestii rozumienia Kościoła, Eucharystii i urzędu jako warunku „wspólnoty stołu eucharystycznego”, co jest celem ekumenizmu. Najlepiej gdyby to się stało do 2030 r., z okazji 500. rocznicy ogłoszenia „Wyznania augsburskiego”. Gdyby tak się stało, jego następca prawdopodobnie zbierałby plony pracy kardynała ponieważ on sam miałby 80 lat i musiał ustąpić z urzędu.

Kard. Koch niedawno poinformował, że w związku z ukończeniem 75 roku życia złożył rezygnację na ręce papieża Franciszka. Nie otrzymał jeszcze odpowiedzi na swoją prośbę, ponieważ od 14 lutego papież przebywa w szpitalu. „Ojciec Święty ma inne zmartwienia niż odpowiadanie na listy” – powiedział kardynał. Prawo kanoniczne stanowi, że biskupi i kardynałowie muszą formalnie złożyć rezygnację na ręce papieża w dniu swoich 75. urodzin. Ojciec Święty ma możliwość zezwolenia biskupom i kardynałom, a także urzędnikom kurialnym, na pozostanie na stanowisku po ukończeniu 75. roku życia. 

***

Kurt Koch urodził się 15 marca 1950 r. Emmenbrücke, w pobliżu Lucerny. Studiował teologię na

Uniwersytecie Ludwiga-Maximiliana w Monachium oraz na Uniwersytecie w Lucernie. Studia ukończył w 1975 roku. Początkowo pracował jako świecki teolog w Sursee. Święcenia kapłańskie przyjął 20 czerwca 1982 r. w Bazylei. Przez trzy lata był wikariuszem w parafii Matki Boskiej w Bernie. W 1986 r. został wykładowcą dogmatyki i teologii moralnej w Instytucie Katechetycznym w Lucernie, w 1987 r. doktoryzował się, a w dwa lata później habilitował, po czym został profesorem dogmatyki, etyki, liturgiki i teologii ekumenicznej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu w Lucernie.

21 sierpnia 1995 r. został wybrany na biskupa diecezji Bazylea, a Jan Paweł II zatwierdził ten wybór 6 grudnia tego samego roku. Miesiąc później papież osobiście udzielił mu sakry biskupiej w bazylice watykańskiej. Jako swe biskupie hasło bp Kurt Koch obrał sobie słowa „Chrystus ma pierwszeństwo we wszystkim”, zaczerpnięte z Listu św. Pawła do Kolosan. Był on w latach 2007-2009 przewodniczącym episkopatu Szwajcarii. W 2010 r. z rąk Benedykta XVI otrzymał kardynalski biret.

Kard. Koch otrzymał liczne tytuły doktora honoris causa m. in.: Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w 2020 r. i Uniwersytetu Opolskiego w 2022 r.

Opublikował ponad 60 książek i pism, również już jako biskup. Są wśród nich m.in. „Odwaga wiary” (1979), „Eucharystia“ (2005) oraz – w tym samym roku – „Aby wszyscy byli jedno” poświęconą zagadnieniom ekumenizmu.

Po polsku ukazały się książki kard. Kocha m. in. „Kościele dokąd zmierzasz” (2014) i „Symfonia jedności” (2015) wydane przez oficynę „Gaudium”.

Zobacz także