Watykańskie ZOO, słoń Leona X i inne zwierzęta papieży

17 stycznia Kościół wspomina świętego Antoniego Opata, opiekuna zwierząt domowych. Watykański portal Vatican News z okazji liturgicznego wspomnienia świętego żyjącego w latach 251–356 w Egipcie przypomina karty Pisma Świętego i wskazuje na pełną miłości relację świętych i papieży z żywymi stworzeniami, które towarzyszą ludzkości na drodze zbawienia.

Św. Antoni Opat przedstawiany jest zazwyczaj w szatach pustelnika, z kijem w kształcie litery „T”, z dzwonkiem i świnią. Ta ikonografia wiąże się z faktem, że zakon szpitalników antonianów hodował świnie na terenach zabudowanych, ponieważ tłuszcz z tych zwierząt wykorzystywany był do namaszczania chorych cierpiących na zatrucie sporyszem, chorobą znaną w średniowieczu jako „ogień św. Antoniego”.

W Piśmie Świętym jest wiele odniesień do zwierząt. W Księdze Rodzaju czytamy: „Bóg rzekł: «Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!». I stało się tak. Bóg uczynił różne rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział Bóg, że były dobre”. Z kolei w Ewangelii przypomina się, że Jezus wjechał do Jerozolimy na osiołku. Jak zauważył Benedykt XVI 9 kwietnia 2006 r. podczas obchodów Niedzieli Palmowej, Jezus „nie przybywa w wystawnym powozie królewskim, nie na koniu, jak wielcy tego świata, ale na pożyczonym osiołku”, zwierzęciu należącym do „prostych ludzi ze wsi”. Inną sceną, którą warto przypomnieć jest ikona Bożego Narodzenia: betlejemska szopka, z wołem i osłem obok Dzieciątka Jezus.

>>> Dlaczego w Biblii nie ma kotów? 

„ZOO” bazyliki watykańskiej

17 stycznia, w dniu liturgicznego wspomnienia św. Antoniego Opata, kard. Mauro Gambetti, archiprezbiter bazyliki św. Piotra, odprawia przy jej ołtarzu Mszę św., w której uczestniczą rolnicy i hodowcy. W czasie ofiarowania do ołtarza przynoszone są kosze z produktami wiejskimi i odczytywana jest modlitwa rolników. Uroczystość w bazylice watykańskiej odbywa się pośród arcydzieł, które również są związane z wizerunkami zwierząt. Jak wspomniano w książce „Zwierzęta w sztuce religijnej”, wydanej przez Libreria Editrice Vaticana, świat zwierząt w bazylice watykańskiej jest reprezentowany przez ogromny zestaw dzieł sztuki. Prezentują one: 500 pszczół, 470 gołębi, 100 smoków, 38 lwów, 35 orłów, 24 węże, 15 jagniąt, 7 delfinów, 4 psy, 3 nietoperze, 2 jaszczurki, kota, krokodyla i jednorożca.

Ogrody Watykańskie – oaza w sercu Rzymu

Niedaleko bazyliki św. Piotra zachował się prawdziwy skarb bioróżnorodności. Są to Ogrody Watykańskie, które zajmują około połowy powierzchni Watykanu. Niezwykła przestrzeń, która jest domem dla wielu zwierząt, w tym ptaków różnych gatunków, żab i wiewiórek. Papież Leon XIII kazał również sprowadzić do Ogrodów daniele, gazele i sarny z Afryki i pozostawić je na wolności, jak przypomniano w artykule w „L’Osservatore Romano”.

Leon X i słoń albinos

W murach Watykanu żyły nie tylko małe zwierzęta. W 1514 roku król Portugalii Manuel I podarował papieżowi Leonowi X słonia albinosa o imieniu Annone. Zwierzę zostało przywiezione do Rzymu i początkowo przebywało w obiekcie na dziedzińcu Belwederu. Kiedy słoń zdechł, papież poprosił malarza Rafaela Sanzio o wykonanie obrazu upamiętniającego Annone. Obraz zaginął, ale pozostały po nim szkice, które artysta wcześniej wykonał.

>>> Papież, który miał… słonia. Jak biskupi Rzymu kochali zwierzęta? 

Papieże i zwierzęta

Także w XX wieku i obecnie widzimy papieży blisko zwierząt. Na niektórych z nich można zobaczyć Piusa XII ze szczygłem na palcu. Papież Pacelli, odnosząc się w szczególności do zwierząt zabijanych w celu spożycia przez ludzi, prosił, aby unikać „niepotrzebnego okrucieństwa”. Zwracając się 17 listopada 1957 r. do pracowników rzymskich rzeźni, Pius XII przypomniał, że zwierzęta „przybywają i natychmiast (z przykrością stwierdzamy) są zabijane”. „Z pewnością nie jest to zdarzenie, którą wszyscy mogą zobaczyć, ale byłoby błędem, gdyby ktokolwiek nie uważał zabijania zwierząt niezbędnych do wyżywienia ludzkości za naganne. Z pewnością należy ograniczyć do minimum cierpienie i zakazać niepotrzebnego okrucieństwa”.

W tym dniu, w którym Kościół wspomina św. Antoniego Opata, rozbrzmiewają również słowa papieża Pawła VI wypowiedziane podczas audiencji generalnej 28 maja 1969 roku: „Zwierzęta, to także stworzenia Boże, w swoim niemym cierpieniu są znakiem powszechnego piętna grzechu i powszechnego oczekiwania na ostateczne odkupienie, zgodnie z tajemniczymi słowami apostoła Pawła: «Całe stworzenie z niepokojem oczekuje chwalebnego objawienia się synów Bożych»… Również ono zostanie wyzwolone z niewoli zepsucia, aby uczestniczyć w wolności chwały dzieci Bożych”. Papież Jan Paweł II podczas audiencji ogólnej 10 stycznia 1990 r. podkreślił, że niektóre teksty biblijne „przyznają, że nawet zwierzęta mają żywotne tchnienie lub oddech i otrzymały je od Boga”. To właśnie z papieżem z Polski związana jest fotografia, która obiegła cały świat: została wykonana w listopadzie 1986 r. podczas pielgrzymki do Australii. Papieża Wojtyłę widzimy trzymającego w ramionach misia koala.

Inne obrazy wiążą się z pontyfikatem Benedykta XVI. „Pierwszy obraz, jaki przychodzi mi do głowy – zaznaczył w 2013 r. ówczesny osobisty sekretarz papieża Ratzingera ks. Alfred Xuereb w rozmowie z Lucą Collodi z Radia Watykańskiego – jest taki, że Benedykt XVI zwykł roztkliwiać się nad zwierzętami, naturą i lubił przebywać na zewnątrz, organizować pikniki, gdy jego brat przyjeżdżał z Niemiec. Pamiętając może czasy, kiedy w Niemczech, jako chłopcy, chodzili na wycieczki na łono natury. Papież Benedykt powtarzał, że ma miłość nie tylko do kotów, ale do wszystkich zwierząt”.

Jeśli chodzi o papieża Franciszka, to powszechnie wiadomo, że jako rektor Kolegium Massimo w Argentynie na początku lat 80. kupił kilka krów, świń i owiec, aby wyżywić studentów. „Musieliśmy opiekować się tymi zwierzętami – powiedział kilka lat temu jeden z jego uczniów, o. Guillermo Ortiz – i niektórym z nas, którzy byli «delikatni», nie podobało się to. Czyściliśmy świnie, wykonując tę samą pracę, którą wykonał syn marnotrawny przed powrotem do ojca. Bergoglio dał nam przykład… Sam przychodził i karmił świnie i z niektórymi z nas rozmawiał o duchowości”.

>>> Czy mój kotek będzie w niebie, czyli czy zwierzęta potrzebują zbawienia? 

Bóg kocha wszystkie stworzenia

Papież Bergoglio przypomina jednak, że miłość i szacunek dla zwierząt, o których świadczyło wielu ludzi Kościoła, w tym św. Franciszek, nie może umniejszać ani zastępować innych głębokich więzi. Przypomniał o tym podczas audiencji ogólnej 5 stycznia 2022 r., podkreślając, że kiedy „psy i koty zajmują miejsce dzieci”, traci się bogactwo ojcostwa i macierzyństwa. Do tych słów należy dodać te wypowiedziane przez Franciszka podczas audiencji ogólnej 26 listopada 2014 r. i odnoszące się do zbawczego planu Boga wobec każdego stworzenia: „Pismo Święte poucza nas, że wypełnienie tego wspaniałego planu obejmuje także to wszystko, co nas otacza, a co wyszło z myśli i serca Boga. Stwierdza to jasno Apostoł Paweł kiedy mówi: «również [stworzenie] – cała rzeczywistość stworzona – zostanie wyzwolone z niewoli zepsucia, by uczestniczyć w wolności i chwale dzieci Bożych»”.

Zobacz także