Wiedeń: apel o współpracę Katolickich Kościołów Wschodnich

Kilkudniowa międzynarodowa konferencja greckokatolicka zakończyła się w Wiedniu wezwaniem do ściślejszej współpracy między katolickimi Kościołami wschodnimi, zwłaszcza w Europie.

„Musimy przezwyciężyć granice państwowe i nie możemy opierać naszej tożsamości kościelnej wyłącznie na strukturze narodowej” – powiedział chorwacki biskup Milan Stipić podczas dyskusji panelowej z eparchą koszyckim i byłym sekretarzem watykańskiej Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich, arcybiskupem Cyrilem Vasiľem oraz biskupem Bohdanem Danyło, eparchą parmeńskim w USA w Pałacu Arcybiskupim. Należy zachować odpowiednią tradycję, język i narodowość, „ale musimy być razem i czuć się jak bracia i siostry” – zaapelował bp Stipić.

„Rosnące Kościoły katolickie muszą zwracać uwagę na wspólną drogę i organiczny wzrost”, powiedział urodzony w Polsce biskup Danyło z eparchii św. Jozafata Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego w Parmie w amerykańskim stanie Ohio. Ważne jest, aby współpracować, ale także zachować własne tradycje. „Ponieważ jeśli nie będziemy już wiedzieć, kim jesteśmy, nie wiem, jak będzie wyglądać przyszłość” – powiedział hierarcha.

Bp Danyło spodziewa się również impulsów w tych kwestiach na kolejnej międzynarodowej konferencji Katolickich Kościołów Wschodnich, która odbędzie się w Wiedniu we wrześniu. Kardynał Christoph Schönborn, pełniący funkcję ordynariusza katolickich Kościołów wschodnich w Austrii, będzie gospodarzem dorocznego spotkania biskupów katolickich Europy Wschodniej w dniach 8-11 września. Konferencja jest organizowana pod auspicjami Rady Konferencji Biskupich Europy (CCEE). Biskupi różnych katolickich Kościołów wschodnich, w większości greckokatoliccy, będą omawiać bieżące kwestie duszpasterskie, teologiczne i społeczno-polityczne.

W swoim wystąpieniu zamykającym obecną konferencję w Wiedniu słowacki arcybiskup Vasil odniósł się do bardzo różnych uwarunkowań historycznych i mentalności oraz – oprócz wspólnej liturgii i tradycji bizantyjskiej – bardzo różnych podejść duszpasterskich w różnych regionach świata. Z doświadczenia pracy w Kurii Rzymskiej i jako rektor Papieskiego Instytutu Wschodniego w Rzymie może również potwierdzić, że podejście do ochrzczonych i hierarchii w Kościołach Wschodnich na Bliskim Wschodzie, gdzie wierni żyją w bezpośrednim kontakcie ze światem muzułmańskim, jest zupełnie inne niż w Rumunii czy na Ukrainie z jej komunistyczną przeszłością.

„Jest to różnica kulturowa i ta różnica nadal ma znaczenie” – stwierdził hierarcha.

Trzeźwe spojrzenie na ekumenizm

Odpowiedź abp Vasila na pytanie o wkład katolickich Kościołów wschodnich w ekumenizm z Kościołami prawosławnymi była raczej otrzeźwiająca.

„Moim zdaniem prawdziwy ekumenizm powinien opierać się na głębokim smutku z powodu faktu, że my, chrześcijanie, jesteśmy podzieleni. Ale ten smutek – nie jestem pewien, czy jest on rzeczywiście obecny u naszych prawosławnych partnerów dialogu” – powiedział arcybiskup.

Są oni raczej pewni, że należą do dobrej części Kościoła i są zadowoleni z tej sytuacji. Obecne wydarzenia polityczne, takie jak rosyjska agresja na Ukrainę, nie utrudniają, zdaniem abp Vasila, dialogu ekumenicznego – w końcu głębokie zaangażowanie Kościołów w konstelacje polityczne nie jest niczym nowym z perspektywy historycznej. Arcybiskup przypomniał, że wszystkie imperia wschodnie, a w przeszłości także zachodnie, wykorzystywały Kościół do wspierania własnej polityki. Dopiero niedawno, a nawet wtedy głównie w świecie zachodnim, Kościoły były w stanie się od tego uwolnić.

Nie „wyspy”, ale centralna część Kościoła

Przed panelem podsumowującym konferencję abp Vasil przedstawił długą prezentację na temat głównych punktów wspólnej tożsamości Kościołów greckokatolickich, które „nie są wyspami”, ale wyraźnie częścią Kościoła katolickiego i dzielą, jak podkreślił arcybiskup, jego historię i przeznaczenie. Jako mocne strony wymienił powszechną religijność, stosunkowo wysoki udział wiernych greckokatolickich w celebracjach liturgicznych oraz liczne powołania kapłańskie.

Abp Vasil zakłada, że Kościoły greckokatolickie będą coraz bardziej postrzegane jako równorzędni partnerzy, w miarę jak będą się stopniowo umacniać. Wzmocnienie Kościołów greckokatolickich w Europie Środkowej i Wschodniej jest dziś szczególnie ważne – „również w świetle faktu, że Kościoły katolickie na Bliskim Wschodzie gwałtownie się skurczyły w ostatnich dziesięcioleciach z powodu ciągłej migracji w wyniku niestabilności politycznej w regionie” – powiedział abp Vasil.

Umożliwienie różnorodności w życiu liturgicznym

Słowacki arcybiskup odniósł się również do zagrożeń w rozwoju Kościołów greckokatolickich. Na przykład, skupieniu się na liturgii musi towarzyszyć odpowiednia katecheza. Jednocześnie nie powinno być zwykłej „monastycyzacji” życia liturgicznego w parafiach.

„Chodzi o znalezienie odpowiednich form wyrazu, które odpowiadają obrządkowi bizantyjskiemu i umożliwiają jeszcze większą różnorodność życia liturgicznego” – podkreślił.

Abp Vasil wspomniał o potrzebie otwarcia się na potrzeby powszechnego Kościoła katolickiego i wrażliwości na wydarzenia Kościoła jako całości.

Abp Vasil wyraźnie opowiedział się również za wysokiej jakości formacją duszpasterską i duchową. Powinno ona „promować znajomość podstawowych zasad teologicznych i liturgicznych, a tym samym stworzyć warunki dla wszelkich nowych form, które będą wynikiem organicznego rozwoju, a jednocześnie spełnią wymogi ekumenizmu”. Arcybiskup wezwał również do wysyłania najlepszych greckokatolickich studentów do Rzymu, gdzie byliby szkoleni w duchowości i nabywali międzynarodowego doświadczenia.

„Rzym jest szczególnym miejscem, wyjątkowym na świecie, gdzie każda tradycja jest naprawdę obecna, gdzie można śledzić każdy nurt teologiczny” – powiedział abp Vasil.

W przeciwieństwie do poprzednich stuleci, członkowie Kościołów wschodnich nie są już tam latynizowani. Najważniejsze reformy dla Kościołów wschodnich zostały przeprowadzone w Rzymie – reforma liturgiczna, reforma kanoniczna, reforma eklezjologiczna. „Jest to miejsce, w którym `wschodni` stali się bardziej `wschodni`” – stwierdził abp Vasil.

Religijnym punktem kulminacyjnym trzydniowej międzynarodowej konferencji greckokatolickiej z okazji 250. rocznicy założenia wiedeńskiego seminarium greckokatolickiego „Barbareum” była Boska Liturgia w katedrze św. Szczepana w Wiedniu. Konferencja zgromadziła rektorów greckokatolickich seminariów z całej Europy, a także licznych greckokatolickich biskupów, aby zastanowić się nad rolą katolickich Kościołów wschodnich w głoszeniu Ewangelii oraz promowaniu jedności, pokoju i stabilności w Europie. Gospodarzem wydarzenia był kardynał Christoph Schönborn jako ordynariusz Katolickich Kościołów Wschodnich w Austrii.