Zespół abp. Polaka wypracował dwa dokumenty prawne ws. Komisji Niezależnych Ekspertów

Zespół abp. Polaka stworzył zasady działania Komisji Niezależnych Ekspertów i jej statut – dwa dokumenty prawne, które regulują zasady działania komisji, cele, metody pracy, oczekiwane efekty oraz zasady finansowania. Opowiadamy się za komisją prawdy, pojednania i przemiany – napisali członkowie zespołu.

Biuro prasowe KEP przekazało w piątek PAP podsumowanie prac zespołu przygotowującego zasady działania Komisji Niezależnych Ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystania seksualnego, któremu przewodniczył abp. Wojciech Polak. Poinformowano, że zespół pod kierunkiem abp. Wojciecha Polaka w ciągu dwóch lat od czerwca 2023 r. „wypracował dokumenty prawne 'Zasady działania Komisji niezależnych ekspertów do zbadania zjawiska wykorzystania seksualnego osób małoletnich w Kościele w Polsce’, jak i 'Statut Komisji’ — umożliwiające bezpośrednio funkcjonowanie Komisji i regulujące jej zasady działania, cele, metody pracy, oczekiwane efekty oraz zasady finansowania”.

Komisja powinna się składać z osób o różnych kompetencjach

Przekazano, że wypracowane założenia abp Polak przedstawił biskupom w czasie czerwcowego Zebrania Plenarnego KEP w Katowicach.

„Opowiadamy się za komisją prawdy, pojednania i przemiany, która da siłę pokrzywdzonym i wspólnocie Kościoła” – zadeklarowali członkowie zespołu.

Wyrazili nadzieję, że jej powołanie „nie będzie zbytnio rozciągnięte w czasie”.

„Jeśli chcemy budować bezpieczną przyszłość, musimy najpierw zrozumieć przeszłość, przyjąć tych, którzy doznali krzywdy oraz dokonać wszechstronnej analizy oraz określić obszary ryzyka” – napisali.

W podsumowaniu prac stwierdzili, że „Komisja powinna być dostatecznie niezależna od instytucji kościelnych, a jej członkowie lojalni głównie wobec prawdy”.

„Skład Komisji winien być autonomicznie proponowany przez przewodniczącego Komisji, wybieranego zgodnie przez Konferencję Episkopatu Polski oraz konferencje wyższych przełożonych zakonów męskich i żeńskich, mając na względzie, by osoba przewodniczącego pozwalała na rzeczywiste, uzasadnione i powszechne przekonanie co do tego, że będzie on/a potrafił/a zrealizować cele Komisji w sposób bezstronny i uczciwy” – wskazali.

Zaznaczyli, że „Komisja powinna mieć charakter odrębnej osoby prawnej, a relacje ze wskazanymi gremiami powinny być oparte na odpowiednich umowach”.

„Komisję w naszej ocenie powinna finansować Fundacja Świętego Józefa ze środków solidarnościowo zebranych na jej cele statutowe”, zaś „budżet Komisji powinien umożliwiać jej członkom adekwatne do potrzeb zaangażowanie oraz możliwość korzystania z ekspertyz zewnętrznych” – uznali członkowie zespołu.

Zwrócili także uwagę, że Komisja powinna składać się z osób o różnych kompetencjach, dysponujących warsztatem — optymalnie naukowym — historycznym, prawnym, psychologicznym lub seksuologicznym oraz socjologicznym i teologicznym.

„W jej składzie powinny znaleźć się osoby mające doświadczenie w pracy z pokrzywdzonymi, świadkami, źródłami aktowymi, by członkowie posiadali realne kompetencje do gromadzenia, weryfikacji i oceny materiału źródłowego”.

Skład Komisji powinien być „reprezentatywny pod względem stanu życia, płci oraz doświadczenia życiowego”.

Samodzielność komisji

Według członków zespołu, któremu przewodniczył abp Polak, „Komisja powinna samodzielnie określać metodologię swojej pracy, dostosowując ją do celów pracy Komisji, ale także możliwości i zasobów, z którymi będzie miała do czynienia”. Zastrzeżono, że jej członkowie powinni zachować poufność pozyskanych informacji, zaś przewodniczący określić sposób komunikacji z otoczeniem, w tym komunikacji medialnej.

Zaznaczyli, że komisja „musi mieć możliwość samodzielnej komunikacji z pokrzywdzonymi, stając się kolejnym forum, na którym będą mogli przedstawić historię swojego życia”.

„Komisja powinna mieć również możliwość odbierania świadectw od innych osób — świadków sytuacji sprzyjających krzywdzeniu oraz przełożonych kościelnych” – wskazali członkowie zespołu.

Wyjaśnili, że „powinna koncentrować się na identyfikacji powtarzalnych schematów zachowań powodujących skrzywdzenie, układów instytucjonalnych i mechanizmów reakcji, które należy ocenić pod kątem wpływu na występowanie krzywdy i mechanizmów, które jej sprzyjają”.

Zastrzegli, że komisja „powinna uwzględnić w swoich ocenach zarówno zmieniające się przepisy prawa powszechnie obowiązującego (państwowego) oraz prawa kanonicznego, jak również pozostające w ich tle przemiany społecznej wrażliwości i ocen w obszarze intymności seksualnej”.

Dwa lata pracy zespołu

W ciągu dwóch lat, od czerwca 2023 r. pracowano w ramach zespołu, podzespołów oraz konsultowano różne kwestie z innymi gremiami. W tym czasie prac przeanalizowano, w jaki sposób inne kraje powoływały komisje do badania problemu wykorzystywania seksualnego, w tym m.in. metodologię ich pracy i przeanalizowano szczegółowo raporty komisji. Rozmawiano m.in. z biskupem Thibaultem Vernym, przewodniczącym Rady ds. Zapobiegania i Walki z Pedofilią (CPLP) przy Konferencji Episkopatu Francji i członkiem Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich. Dało to możliwość zaczerpnięcia najlepszych rozwiązań, a także uniknięcia błędów popełnionych w innych krajach – wynika z podsumowania prac przekazanego PAP.

Zespół tworzyło czterech biskupów, trzech członków Rady Prawnej KEP, sześciu przedstawicieli obu konsult zakonnych, przedstawiciele Biura Delegata KEP, Centrum Ochrony Dziecka, Fundacji Świętego Józefa oraz Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC.

W jego skład wchodzili eksperci prawa kanonicznego i świeckiego: ks. prof. dr hab. Piotr Majer, prof. dr hab. Michał Królikowski, ks. dr hab. Jan Dohnalik, s. Patrycja Garbacka SDS i o. dr Robert Leżohupski OFMConv. W pracach przygotowawczych brał też udział bp dr Ryszard Kasyna i ks. dr Adam Kałduński z Rady Prawnej KEP (pierwszy okres prac) oraz kard. dr hab. Grzegorz Ryś i biskup senior prof. dr hab. Jan Kopiec, posiadający wiedzę historyczną i doświadczenie pracy archiwalnej.

Grono historyków reprezentowali w stałym zespole: s. dr Marta Komborska, służebniczka starowiejska i ks. dr hab. Dominik Zamiatała CMF, prof. UKSW.

Reprezentantem Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC w zespole był socjolog Sławomir Nowotny, w pracach brała też udział psycholog i psychoterapeutka s. Maria Santus CSFN i ks. Dariusz Wilk CSMA – przewodniczący Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich oraz pracujący w systemie ochrony małoletnich i bezbronnych w Kościele w Polsce: o. dr Adam Żak SJ, o. Wojciech Bojanowski SJ, Marta Titaniec, ks. dr Janusz Łuczak SAC, a wcześniej ks. dr Grzegorz Strzelczyk, jak również ks. dr Piotr Studnicki i jego następca na stanowisku kierownika Biura Delegata KEP ks. dr Wojciech Rzeszowski.