Zmarła prof. Jadwiga Puzynina – legenda polonistyki

Dziś w nocy zmarła prof. Jadwiga Puzynina, wybitna polska językoznawczyni, znawczyni twórczości Cypriana Kamila Norwida, w PRL zaangażowana w działalność opozycyjną, w ubiegłym roku odznaczona przez Prezydenta RP Orderem Orła Białego. Miała 97 lat.

Jadwiga Puzynina, z domu Zapolska, urodziła się 29 stycznia 1928 r. w Rożyszczach na Wołyniu. W 1946 ukończyła VI Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Reytana w Warszawie, a w 1951 studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1956 r. związana była z Wydziałem Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, na którym się doktoryzowała i habilitowała, a następnie w 1987 uzyskała tytuł profesora.

Polskie językoznawstwo zawdzięcza prof. Puzyninie teorię i empirię słowotwórstwa synchronicznego, którego opis, inspirowany europejskim strukturalizmem, potem generatywizmem i wreszcie kognitywizmem znajdziemy w jej licznych rozprawach, poczynając od pracy habilitacyjnej „Nazwy czynności we współczesnym języku polskim. Słowotwórstwo, semantyka, składnia” (1969) i wreszcie w podręcznikach akademickich – napisanym wspólnie z prof. Renatą Grzegorczykową „Słowotwórstwie współczesnego języka polskiego” (1979) oraz w pracy zbiorowej „Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia” (1984).

Dziedziną nową, o charakterze interdyscyplinarnym, jest aksjolingwistyka, którą prof. Puzynina zaczęła uprawiać (a właściwie tworzyć), począwszy od końca lat 70. ubiegłego wieku. Metodycznie budowała podstawy polskiej aksjoligwistyki, określając zadania i metody badawcze tej dyscypliny. Opublikowała ponad sto tekstów, które poświęcone były opisowi znaczeń wyrazów wartościujących, sposobom wartościowania w języku, w tekście i w opisach słownikowych oraz wartościom w kulturze i życiu społecznym.

Najbardziej znane książki Jadwigi Puzyniny z tej dziedziny nauki to: „Język wartości” (1992), „Słowo – wartość – kultura” (1997), „Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa” (2013). Jej prace inspirowały wielu badaczy języka i literatury z różnych ośrodków akademickich w Polsce i za granicą.

Uczona ma duże zasługi w badaniach nad językiem Cypriana Kamila Norwida. W 1983 r. na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego założyła Pracownię Słownika Języka Cypriana Norwida, którą długo kierowała i która stała się ważnym ośrodkiem badań jego tekstów. Tu powstały liczne publikacje na temat języka twórczości Norwida oraz internetowy słownik języka Norwida.

Jadwiga Puzynina w czasie wojny była członkiem Szarych Szeregów, a w PRL angażowała się w działalność opozycyjną. Była m.in. sygnatariuszem „Memoriału 101” z 1976 roku, współpracownikiem KOR, a w stanie wojennym organizowała pomoc dla represjonowanych przez władze studentów i pracowników UW.

Pełniła funkcję dziekana na Wydziale Polonistyki UW, była członkiem rzeczywistym Komisji Językoznawstwa PAN, członkiem Rady Języka Polskiego, członkiem Zarządu Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. W 2016 prof. Puzynina zainicjowała powołanie Zespołu Etyki Słowa Rady Języka Polskiego PAN, a później Komisję Etyki Komunikacji PAU, której jest do dziś honorową przewodniczącą.

Za swoją działalność otrzymała w 2007 Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, w 2008 Medal Uniwersytetu Warszawskiego, w 2009 Nagrodę im. Idziego Radziszewskiego przyznaną przez Towarzystwo Naukowe KUL, w 2011 Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, a w roku 2013 medal ustanowiony przez Prezydenta RP „Zasłużony dla polszczyzny”.

W ubiegłym roku prezydent Andrzej Duda odznaczył prof. Jadwigę Puzyninę Orderem Orła Białego – najstarszym i najwyższym odznaczeniem państwowym Rzeczypospolitej Polskiej, nadawanym za najznamienitsze zasługi. Badaczka została uhonorowana w uznaniu „znamienitych zasług dla rozwoju polskiej nauki, za wybitne osiągnięcia w działalności naukowo–badawczej i dydaktycznej w dziedzinie językoznawstwa oraz popularyzowanie dziedzictwa polskiej literatury”.

Zobacz także