350 lat temu zmarł ojciec Augustyn Kordecki, obrońca Jasnej Góry

20 marca 1673 roku w Wieruszowie zmarł ojciec Augustyn Kordecki, uwieczniony w „Potopie” Henryka Sienkiewicza obrońca Jasnej Góry przed Szwedami w 1655 roku. Późniejszy papież Karol Wojtyła ocenił, że heroiczny zakonnik „na wiele stuleci nauczył polskie pokolenia niepodległości ducha”.

Klemens Kordecki urodził się 16 listopada 1603 r. w Iwanowicach koło Kalisza. Imię Augustyn zostało mu nadane w zakonie paulinów, do którego wstąpił w 1633 r.; profesję zakonną złożył rok później na Jasnej Górze. Przed wstąpieniem do zakonu odbył studia filozoficzne i teologiczne – prawdopodobnie w kolegiach jezuitów w Kaliszu i Poznaniu.

W pierwszych latach kapłaństwa ojciec Kordecki m.in. uczył retoryki, czyli poprawnego układania i wygłaszania przemówień w języku łacińskim, był też wykładowcą m.in. teologii. Był przeorem lub podprzeorem klasztorów w Wielgomłynach, Wieluniu, Beszowej, Oporowie, Pińczowie oraz na Jasnej Górze, a także polskim prowincjałem paulinów.

Po zwycięskiej obronie Jasnej Góry król Jan Kazimierz chciał uczynić ojca Kordeckiego dożywotnio przeorem Jasnej Góry oraz biskupem, ten jednak odmówił. Odrzucił też oferowaną mu w zakonie funkcję wikariusza generalnego. Do śmierci pełnił funkcję prowincjała paulinów w Polsce.

W nocy z 26 na 27 grudnia 1655 r. wojska szwedzkie zakończyły oblężenie klasztoru paulinów na Jasnej Górze, którego skuteczną obroną kierował przeor ojciec Kordecki.

>>> Jasna Góra – tu nikt nie rozstaje się z różańcem

„Postać ojca Kordeckiego przez jednych postrzegana jest przez pryzmat dzieła Henryka Sienkiewicza; na przeciwnym biegunie są ci, którzy próbują zanegować ten obraz obrony Jasnej Góry i udziału w niej ojca Kordeckiego, zarzucając mu próbę paktowania ze Szwedami. Moim zdaniem prawda leży gdzieś pośrodku; postawa ojca Kordeckiego była podyktowana względami praktycznymi, a jego list do króla szwedzkiego był ewidentną grą na zwłokę, na przetrwanie” – ocenił historyk z Uniwersytetu Śląskiego prof. Idzi Panic.

Chodzi o znajdujący się w sztokholmskich archiwach list przeora Jasnej Góry do króla Karola X Gustawa, w którym ojciec Kordecki miał zadeklarować poddanie klasztoru za gwarancję jego nienaruszalności. Prof. Panic zwrócił uwagę, w jakiej sytuacji przeor wysłał list do szwedzkiego króla. Szwedzi zajęli już Kraków i nic już nie wskazywało na to, że Polska może się obronić. Krążyły opowieści o olbrzymich zniszczeniach, jakich najeźdźcy dokonywali na Śląsku i w Polsce. Polski król został zmuszony do ucieczki.

„W tej sytuacji wydawało się, że nie ma ratunku. Jedynym wyjściem była gra na przetrwanie – opóźnienie szwedzkiego marszu w kierunku Jasnej Góry, oczekiwanie na mroźną zimę i liczenie na to, że fortuna wojny odwróci się” – wskazał profesor.

Stąd prawdopodobnie list do szwedzkiego króla, z jednoczesną świadomością ojca Kordeckiego, że nawet gdyby Szwedzi dali klasztorowi gwarancje nienaruszalności to – wzorem podobnych zdarzeń – złamaliby je. Również fakt, że przeor ukrył obraz Matki Bożej, a w kaplicy zastąpił go kopią, świadczy o tym, że nie liczył na pakty ze Szwedami. Ojciec Kordecki chciał uchronić klasztor przed rabunkiem i zniszczeniem.

Oblężenie Jasnej Góry przez szwedzkie wojska w 1655 r. trwało 40 dni – od 18 listopada do 27 grudnia. Według prof. Panica, Szwedzi przystąpili do niego zbyt pewni siebie – nie spodziewając się znaczącego oporu przysłali oddziały „drugiej kategorii”, choć ze znakomitym dowódcą. Mieli za mało artylerii i byli zaskoczeni zaciętym oporem ze strony obrońców klasztoru, których było wielokrotnie mniej od napastników.

Ojciec Kordecki napisał pamiętnik, w którym przedstawił historię oblężenia klasztoru, a na jego podstawie stworzył „Nową Gigantomachię” – dzieło o obronie Jasnej Góry. W ocenie prof. Panica, można dać wiarę zawartemu tam opisowi. Henrykowi Sienkiewiczowi posłużył on później do opisania obrony klasztoru w „Potopie”.

W częstochowskim sanktuarium przechowywana jest gotycko-renesansowa monstrancja z 1542 roku, z którą ojciec Kordecki miał obchodzić wały jasnogórskie w procesji w czasie oblężenia szwedzkiego. Według tradycji ufundował ją król Zygmunt I Stary, a według paulińskiego inwentarza skarbca z 1685 r. jest to dar jego syna, Zygmunta II Augusta.

W maju 1973 roku, 300-lecie śmierci przeora uczcił w Wieruszowie episkopat Polski. W zasobach biura prasowego Jasnej Góry znajduje się treść homilii, którą wygłosił wówczas kard. Karol Wojtyła. Przyszły papież mówił o dziejowym geniuszu ojca Kordeckiego, który podejmując bohaterską i heroiczną decyzję o obronie Jasnej Góry zapoczątkował jednocześnie nowego „ducha polskiego”, który pomagał Polakom przetrwać w czasie rozbiorów. W postaci ojca Kordeckiego kardynał dostrzegał „splot pokory i wielkoduszności, pokory i heroizmu”.

„Decyzja żołnierska, ale o dziwo, podejmuje ją mnich, kapłan. Widać do takiej wielkiej decyzji trzeba było nie tylko odwagi wodza, ale także i poświęcenia i pokory zakonnika. I wiemy, że ojciec Augustyn Kordecki odniósł zwycięstwo. Jasna Góra zadziwiła cały naród. Ona jedna potrafiła się obronić przed potopem; ostatnia wyspa niepodległego bytu i niepodległego ducha. Ten fakt mówił bardzo wiele współczesnym, ale ten fakt mówił jeszcze więcej potomnym. Bo potop wieku XVII był tylko zapowiedzią gorszego potopu, który przyszedł na Polskę w wieku XVIII, w wieku rozbiorów” – mówił kard. Wojtyła.

„Ten pokorny Sługa Boży pokazał swoim potomnym, że trzeba mieć niepodległego ducha, nawet jeżeli Ojczyzna jest w niewoli. I mieli Polacy niepodległego ducha, zachowali go i okazało się, że niepodległy duch potrafi nadawać kształty, nowe kształty najbardziej nawet opornej materii dziejowej. Polska wszystkich stuleci, Polska naszych czasów musi patrzeć w stronę ojca Augustyna Kordeckiego, bo w nim się wyraziły, skupiły jak gdyby w soczewce najgłębsze prawdy o bycie, o duchu naszego Narodu” – ocenił w 1973 r. późniejszy papież.

Ojciec Kordecki zmarł 20 marca 1673 roku w Wieruszowie, podczas wizytacji tamtejszego klasztoru. Pogrzebano go w podziemiach klasztoru na Jasnej Górze. Urna z jego prochami stoi dziś w niszy po lewej stronie kaplicy Cudownego Obrazu.

Zobacz także