Biografia opłatka

Nazwa opłatek odnosi się zarówno do tak zwanych komunikantów, które używane są do Mszy św. i stają się Ciałem Chrystusa, jak i do tych używanych podczas wigilii do łamania się podczas składania sobie życzeń.

Co ciekawe na przykład w Czechach, ale też na południu Polski znane są też bardzo płaskie, słodkie wafelki, wypiekane na kształt koła, które nazywane są oblatky.  

Nazwa opłatek wywodzi się od łacińskiego słowa oblatum, to znaczy dar ofiarny. Wypiekany jest w formie bardzo cienkich płatków z mąki i wody, bez dodatku zakwasu. 

>>> Rzecznik KEP: opłatek to nie towar, powinien być pobłogosławiony

W starożytności rzadkie, lejące się ciasto wylewano na płaskie kamienie lub płyty z żelaza, a po spieczeniu wycinano z nich kształt koła. W średniowieczu opłatki zaczęto używać przede wszystkim do Mszy św., stad czynność ta przybrała charakter prawie sakralny. Mnisi, którzy się tym zajmowali śpiewali podczas wypiekania pobożne pieśni.  

Także w Polsce opłatki na początku były przygotowywane przez zakonników. Ale od XV w. zaczęli wypiekać je świeccy zatrudnieni w przykościelnych gospodarstwach. W tajemnicy przed proboszczem sprzedawali je czasami przekupkom, które z kolei handlowały nimi na rynku. Opłatki smarowane miodem dawano dzieciom jako smakołyki. Być może stad wzięły się oblatky.

Fot. wikipedia

Zwyczaj łamania się opłatkiem nawiązuje prawdopodobnie do kultu i życia pierwszych chrześcijan. Jak napisał o nich święty Łukasz w Dziejach Apostolskich, że trwali oni w nauce apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwie. Nie bez znaczenia jest na pewno także średniowieczny zwyczaj polegający na obdarowywaniu zgromadzonych w kościele chlebem ofiarnym, nazywanym eulogia. Było to praktykowane głównie w kościele wschodnim. Chleb błogosławiono w czasie mszy, był więc namiastką komunii. Spożywano go także podczas braterskich uczt, czyli agapy. Na Zachodzie taki chleb święcono poza mszą. Ale podobnie symbolizował zjednoczenie z Bogiem, świętymi oraz więź ze wspólnotą chrześcijańską.  

>>>Ten opłatek towarzyszy wigiliom prezydenta i biskupów. Zobacz skąd pochodzi

Eulogia zaczęli posyłać sobie biskupi, a później także kapłani wiernym wraz z listami, które zawierały życzenia. I tutaj już tylko krok do znanego nam zwyczaju łamania się opłatkiem i składania sobie życzeń. 

Obecnie opłatki mają najczęściej kształt prostokąta. Całość ozdobiona jest wyciśniętą sceną bożonarodzeniową: Narodzenie, pokłon pasterzy, hołd Trzech Króli. Czasami pojawiają się motywy z kolęd albo szopka. Ale można tez spotkać na nich elementy regionalne, głownie wizerunki sanktuariów. 

Niech opłatek przypomina nam zatem o tym, że Bóg ofiaruje nam siebie. Staje się człowiekiem, byśmy my mogli zaczerpnąć z Jego życia. Niech przypomni nam o zjednoczeniu z Emmanuelem, wszystkimi świętymi i między nami.

Justyna Nowicka

Doktor teologii. Interesuje się ewangelizacją w kontekście ponowoczesności. Ma słabość do duchowości karmelu i peryferii Kościoła. Lubi książki, las i ludzi.

Kontakt: [email protected]

Kościół

Watykan: program bożonarodzeniowych uroczystości z udziałem papieża

Kościół

Życzenia Prymasa: „Przyjmijmy Chrystusa, bądźmy Jego apostołami!”

Kościół

Mistyczka widziała Boże Narodzenie na własne oczy

Świat

Jerozolima: zwierzchnicy Kościołów modlą się o pokój i sprawiedliwość

Polska

Ten opłatek towarzyszy wigiliom prezydenta i biskupów. Zobacz skąd pochodzi

Kościół

Boże Narodzenie to wielka proklamacja życia