Brytyjski historyk: Zachód zaczyna postrzegać powstanie warszawskie jako ważny moment wojny

Świadomość tego, że powstanie warszawskie było i wiedza o nim znacząco wzrosły na Zachodzie w ciągu ostatnich dwóch dekad. Zaczyna być ono postrzegane jako zdarzenie istotne dla całej II wojny światowej, a nie tylko dla Polski – mówi brytyjski historyk Roger Moorhouse.

Moorhouse wskazuje, że wzrost wiedzy na Zachodzie nie dotyczy tylko powstania warszawskiego, lecz całej historii Polski, która przez poprzednie dekady była marginalizowana, a w ostatnich kilkunastu latach staje się coraz bardziej znana. Jeśli chodzi o powstanie warszawskie, Moorhouse podkreśla rolę, jaką odegrały w zwiększaniu wiedzy na ten temat anglojęzyczne książki, jak „Powstanie 1944” Normana Davisa czy „Warszawa 1944. Tragiczne powstanie” Alexandry Richie.

>>> „Pamiętajcie, starość trzeba szanować” – w wieku 103 lat zmarł bohater AK

– Oczywiście nadal są osoby, które nie słyszały o powstaniu warszawskim, albo mylą je z powstaniem w getcie w 1943 r., ale z każdą książką, każdym wykładem to się zmienia – mówi historyk.

Odnosząc się do tej niewiedzy, czy mylenia tych wydarzeń, co w Polsce uznawane jest za przejaw dużej ignorancji, Moorhouse zwraca uwagę, że każdy naród z zasady ma zawężone, koncentrujące się na własnych aspektach spojrzenie na historię, na wszelkie wielkie wydarzenia, w tym w szczególności w czasie II wojny światowej. Zatem tak samo, jak nie wszyscy na Zachodzie wiedzą o powstaniu warszawskim, które dla Polaków jest bardzo istotne, zapewne duża część Polaków ma niewielką wiedzę np. o ruchu oporu w Grecji, który w greckiej narracji jest bardzo istotny, czy innych wydarzeniach ważnych dla innych krajów.

My new book – "First to Fight" – on the Polish Campaign of 1939, is out now.
– "very well written … the standard work" said Andrew Roberts.
– Among Books of the Year for 2019 in BBC History Magazine & the Daily Telegraph.
– Shortlisted for the Wellington Military History Medal pic.twitter.com/36hnFZEcaK

— Roger Moorhouse 🇺🇦 (@Roger_Moorhouse) January 21, 2020

– Zarazem jednak skala powstania warszawskiego, nie tylko mierzona liczbą ofiar, powoduje, że jest to bardziej istotne wydarzenie i nie jest ono tylko ważne z polskiej perspektywy, ale należy do międzynarodowej historii II wojny światowej. Czasem zapominamy w Wielkiej Brytanii, że to Polska była powodem, dla którego przystąpiliśmy do wojny i że ma ona zasadnicze miejsce w całej historii tego konfliktu – mówi Moorhouse.

>>> Odmów za powstańca, Polsko, odpoczynek wieczny [FOTOREPORTAŻ]

Uważa on, że wybuch powstania warszawskiego, po latach brutalnej niemieckiej okupacji, był niemal nieunikniony. – Patrząc w szerokim kontekście ono było czymś, co w zasadzie musiało się wydarzyć, było niemal zdeterminowane polską historią, która jest pełna zbrojnych, często krwawych powstań przeciw zagranicznym okupacjom, więc do pewnego stopnia musimy postrzegać Powstanie Warszawskie w tym kontekście, jako część tego historycznego ciągu – uważa Moorhouse.

Zarazem przestrzega on przed ocenianiem decyzji o jego rozpoczęciu z dzisiejszej perspektywy, mając obecną wiedzę na temat późniejszych wydarzeń. – Oczywiście bardzo łatwo jest z dzisiejszej perspektywy patrzeć na liczbę ofiar, na to, co zostało osiągnięte, czyli z politycznego punktu widzenia bardzo niewiele, i mówić, że nie było to warte. Tak samo można mówić o powstaniach z XIX w. przeciw Rosji. Rozumiem dlaczego te pytania są stawiane, ale tu nie ma łatwych odpowiedzi – podkreśla.

>>> Podczas powstania warszawskiego wszystkie klasztory w stolicy włączyły się w pomoc walczącym

Moorhouse mówi, że powstanie warszawskie do pewnego stopnia spowolniło sowiecki marsz na Zachód, ale teza, iż było ono kluczowe dla jego zatrzymania jest jego zdaniem, nieco wyolbrzymiona. Wyjaśnia, że w planach Stalina w 1944-45 r. były dwa strategiczne cele – jednym było zajęcie tak dużego obszaru Niemiec, jak to tylko możliwe, a drugim zabezpieczenie sowieckich zdobyczy na Bałkanach – w Bułgarii, Rumunii, Jugosławii – i zapewnienie, że znajdą się one w jego strefie wpływów.

– Nie można mówić, że jeden z tych celów był ważniejszy od drugiego, bo Stalin starał się je równolegle prowadzić, dlatego zatrzymanie się na prawym brzegu Wisły było zasadniczo zgodne z jego strategią, bo umożliwiło realizację drugiego celu. Co nie znaczy, że należy umniejszać wysiłek uczestników czy znaczenie powstania warszawskiego – przekonuje.

>>> Zdjęcie z Hitlerem, które uratowało przed śmiercią

Roger Moorhouse jest brytyjskim historykiem i pisarzem specjalizującym się w historii II wojny światowej. Jest autorem kilkunastu książek na ten temat, z których najważniejsze to „Pakt diabłów. Sojusz Hitlera i Stalina” o współpracy niemiecko-sowieckiej w latach 1939-1941, wydana w zeszłym roku „Polska 1939. Pierwsi przeciwko Hitlerowi” o polskiej wojnie obronnej 1939 r. oraz „Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie”.

Zobacz także