Caritas Polska: mądre wsparcie seniorów wkładem w papieską rewolucję czułości

„Starość nie jest okresem bezużytecznym” – tłumaczy papież Franciszek w orędziu na obchodzony 24 lipca Światowy Dzień Dziadków i Osób Starszych. I zachęca do pogłębiania więzi społecznych, widząc w tym ogromną rolę seniorów. W programach senioralnych Caritas to od dawna ważny element, obok materialnej pomocy dla najstarszych.

– Kiedy mówimy o programach pomocowych dla seniorów, na myśl przychodzi nam pomoc żywnościowa, czy wsparcie w placówkach opiekuńczych. To oczywiście prawda, ale nie cała – zastrzega Monika Figiel, specjalistka ds. programów senioralnych Caritas Polska. – Nasze programy oprócz wymiaru materialnego mają także swoje aspekty duchowe, aktywizacyjne i edukacyjne, a beneficjenci są w nich traktowani podmiotowo i korzystając ze wsparcia mogą również pogłębiać więzi społeczne i rozwijać swoją wiedzę.

Przebić bańkę samotności

Dobrym przykładem jest realizowany przez Caritas wraz z Fundacją Biedronki program „Na codzienne zakupy”, w ramach którego 11 tys. seniorów wytypowanych przez Caritas diecezjalne otrzymuje w tym roku karty na zakupy o wartości 160 zł miesięcznie (przez 10 miesięcy; jest to już piąta edycja programu).

– Jak wynika z badań, 2/3 beneficjentów mieszka samotnie, a ich dochód nie przekracza 1350 zł netto miesięcznie; 31 proc. stanowią osoby z niepełnosprawnościami (niekoniecznie orzeczonymi), które potrzebują wsparcia w codziennych czynnościach, a 56 proc. jest dotkniętych przewlekłymi chorobami. Przy tym zaledwie 12,6 proc. seniorów uczestniczących w programie może liczyć na pomoc rodziny. Aż 11 proc. nie ma kontaktu z rodziną, a 9 proc. nie ma w ogóle rodziny. Tym większego znaczenia nabierają kontakty nawiązywane przez nich dzięki udziałowi w programie, pozwalające im przebić bańkę samotności – podkreśla Monika Figiel.

>>> Przyjaciel Jana Pawła II: duszpasterstwo osób starszych to nie tylko doroczne świętowanie [ROZMOWA]

Wolontariusz jak rodzina

Oprócz płacenia za zakupy specjalnymi kartami, uczestnicy programu mogą również korzystać z pomocy 4 tys. wolontariuszy Caritas. Ponad połowa ankietowanych seniorów biorących udział w programie wskazała pracowników i wolontariuszy Caritas jako osoby, na których wsparcie mogą liczyć (więcej wskazań mieli tylko członkowie rodzin beneficjentów).

– Systematycznie opiekują się oni seniorami będącymi w potrzebie. Odwiedzają ich w domach, robią zakupy, pomagają w drobnych pracach domowych, a co najważniejsze – rozmawiają i organizują im czas. Ich celem jest sprawienie, aby seniorzy nie czuli się samotni – tak rolę wolontariuszy w programie opisuje Marta Dobrzyńska, koordynatorka wolontariatu w Caritas Polska.

– Karta jest pretekstem, by zapoznać się z seniorem, zobaczyć jakie ma potrzeby i żeby go z tej samotności troszkę wyciągnąć. W zeszłym roku ustaliliśmy z Caritas, że aby osiągnąć istotny skok w rozwoju wolontariatu, trzeba powołać liderów. Tacy liderzy zostali powołani, ich rolą jest rekrutowanie, ale przede wszystkim wspieranie wolontariuszy. W tym roku będziemy mieli ponad 400 liderów wolontariatu. To są sami doświadczeni wolontariusze, najczęściej młodsze seniorki, dla których powstał specjalny program szkoleń – uzupełnia Katarzyna Scheer, prezeska Fundacji Biedronki.

– W programie bierzemy udział trzeci raz. Dzięki niemu wprowadziliśmy regularność w naszą pracę i w nasze bycie przy seniorach. Wcześniej seniorom z terenu naszej parafii też pomagaliśmy, ale ta pomoc była bardziej akcyjna. Gdy przyszły karty, pojawiła się regularność zakupów i spotkań, częsty kontakt – opowiada pani Anna, prezes Parafialnego Zespołu Caritas w jednej z parafii diecezji włocławskiej. – Jeżeli wolontariusz znajdzie czas, aby porozmawiać i lepiej poznać seniora, to zbuduje relację i odkryje jego potrzeby, dowie się, co jest dla niego ważne. Jako lider wolontariuszy często dobieram w pary seniora i wolontariusza zgodnie z tym co razem lubią robić – rozmawiać o motoryzacji, wędkowaniu, szydełkować. Z tego czasu spędzonego razem korzystają obie strony – dodaje.

Aktywizacja i edukacja

Jak podkreśla Monika Figiel, nawiązywanie przez osoby pomagające seniorom kontaktu z odbiorcami pomocy i pogłębianie tworzących się dzięki temu więzi społecznych, to ważny element różnych programów realizowanych przez Caritas Polska – od pomocy żywnościowej (przykładem jest dostarczanie 120-osobowej grupie warszawskich seniorów obiadów dwa razy w tygodniu przez siedem miesięcy w roku – akcja prowadzona we współpracy z PGNiG) po aktywizacyjny program „Senior Caritas est”, rozwijający zainteresowania osób starszych poprzez organizowanie dla nich wycieczek, warsztatów i zajęć edukacyjnych. Ciekawy charakter ma też edukacja w ramach programu „Na codzienne zakupy”.

– W roku 2022 skupiamy się na prawidłowym odżywianiu seniorów. Dieta to jeden z kluczowych czynników dla zachowania zdrowia, sprawności, samodzielności oraz dobrego samopoczucia. Ze względu na charakterystyczne dla wieku podeszłego choroby przewlekłe, potrzeby żywieniowe i pewne ograniczenia w spożywaniu posiłków, wiedza i umiejętności wolontariuszy Caritas wspierających seniorów w lokalnych społecznościach, jest kluczowa. Wolontariusze Caritas są ważnymi osobami w życiu seniorów uczestniczących w programie, znają ich potrzeby, mogą dostrzec niepokojące sygnały związane ze sposobem odżywiania się seniorów i wpłynąć na zmianę ich nawyków żywieniowych – mówi Marta Dobrzyńska.

Dla seniorów z Ukrainy

W tym roku wśród starszych podopiecznych Caritas znalazło się wielu uchodźców wojennych. Są oni obejmowani troskliwą opieką i wspierani nie tylko materialnie.

– U nas w każdy piątek jest spotkanie grupowe dla seniorów, jest to zarówno grupa wsparcia jak i spotkanie z ekspertami. Raz w tygodniu mamy wycieczki z przewodnikiem po Warszawie, w tym tygodniu seniorzy jadą na całodniową wycieczkę do Żelazowej Woli, śladami Fryderyka Chopina – relacjonuje Renata Makuch, specjalista ds. uchodźców i migrantów w Caritas Polska. I zaznacza, że w warszawskim Centrum Pomocy Migrantom i Uchodźcom prowadzonym przez Caritas Polska, 40 proc. wolontariuszy to seniorzy.

Ze spotkania nowa przyjaźń

Podobne spostrzeżenia ma Monika Figiel – ona również podkreśla, że seniorzy często angażują się w wolontariat, służąc swoją pomocą innym osobom starszym. – Cieszą się, że mogą być aktywni, a jednocześnie wspierać tych, którzy są na przykład mniej sprawni – tłumaczy specjalistka Caritas Polska ds. programów senioralnych.

„Prośmy Matkę Bożą, Matkę Czułości, aby uczyniła nas wszystkich sprawcami rewolucji czułości, tak, byśmy razem mogli uwolnić świat od mroków samotności i demona wojny” – napisał papież Franciszek, w związku ze Światowym Dniem Dziadków i Osób Starszych. Zachęcił przy tym „do ogłoszenia tego Dnia w (…) parafiach i wspólnotach; by pójść odwiedzić osoby starsze, które są najbardziej samotne, w domu lub tam, gdzie przebywają”.

„Zróbmy tak, by nikt nie przeżywał tego dnia w samotności. Posiadanie kogoś, na kogo się czeka, może odmienić przeżywanie dni osobom, które nie spodziewają się już niczego dobrego od przyszłości; a z tego pierwszego spotkania może narodzić się nowa przyjaźń” – zaapelował Ojciec Święty. Działania wspólnot Caritas wobec seniorów są podejmowanym na co dzień wysiłkiem zmierzającym do realizacji papieskiego przesłania.