Charakter papieskich pielgrzymek się zmienia [KOMENTARZ]

Trwa najdłuższa pielgrzymka Franciszka. W ciągu dwunastu dni papież ma pokonać ponad 32 tysiące kilometrów. Wśród niektórych budzi podziw tak zaangażowany społecznie pontyfikat, inni martwią się siłami 87-latka. Ja zaś zastanawiam się nad adekwatnością i potrzebą takiej formy papieskich pielgrzymek.

Z zainteresowaniem śledzę podróże apostolskie Franciszka. Wczoraj rozpoczęła się jego 45. zagraniczna podróż. Od 2013 r. papież odwiedził już 60 krajów na całym świecie – sporo, biorąc pod uwagę pandemiczny rok 2020, który stanowił pierwszy od 1978 r. rok bez podróży papieskiej. Dodatkowo, wiele wyjazdów w różne zakątki Italii (ok. 30 podróży duszpasterskich) i liczne odwiedziny parafii w swojej diecezji rzymskiej. Co dają te wyjazdy? Czy są już niezbędnym elementem każdego pontyfikatu?

>>> O. Spadaro o ekstremalnej pielgrzymce papieża: jest w dobrej formie, marzył o Azji

Tempo wyznaczone przez Jana Pawła II

Nie zawsze papieże spotykali się z inną część Kościoła, niż rzymski Kościół lokalny. Tym, który zainaugurował podróże apostolskie, był Paweł VI. Jego następca, Jan Paweł II, w ciągu 26 lat odbył 104 pielgrzymki zagraniczne, a aż 95 razy wybrał się do Włoch.

Wojtyła wyznaczył nowy kierunek reprezentatywnej funkcji, kładąc nacisk na konieczność obecności pasterza wśród swego ludu. Przez pół wieku (tyle za 4 lata minie od wybrania papieża Polaka) zmieniły się jednak potrzeby katolików. Rozwój internetu, sytuacja społeczna i polityczna sprawiły, że ujrzenie papieża „na żywo” nie jest już przeżyciem tak wyjątkowym jak wtedy, gdy wizerunek papieży znało się głównie z obrazów czy kaset, a na luksus podróży do Watykanu mogli sobie pozwolić tylko najbogatsi.

Spotkanie z gwiazdą?

Benedykt XVI w trakcie swojego pontyfikatu (2005-2012) odbył 24 pielgrzymki (33 do Włoch) – niewiele w porównaniu z jego bezpośrednim poprzednikiem i następcą, ale nie uważam tej koncepcji za gorszy wybór. Ratzinger obrał inny sposób obecności ze swym Kościołem, wszak funkcja reprezentatywna nie jest głównym zadaniem głowy Kościoła, a do tego wyłącznie może się czasem sprowadzać jego obecność w innych krajach. Odnoszę wrażenie częstego traktowania spotkań z papieżem jako okazji do ujrzenia „gwiazdy”. Trudno wówczas mówić o pielgrzymowaniu. Tym bardziej, że charakter owych pielgrzymek papieskich zmienia się na przestrzeni lat.

Na peryferiach świata

Krótko po rozpoczęciu pontyfikatu Franciszek zapowiedział odwiedzanie krajów na „peryferiach świata” i tych, którym chce pomóc przezwyciężyć istniejące konflikty czy problemy. Pierwsza podróż argentyńskiego papieża ukierunkowana była na Lampedusę – latem 2013 r. Ta śródziemnomorska wyspa była symbolem dramatycznej sytuacji uchodźców u bram Europy. Później urzędujący papież odwiedzał często kraje i miejsca, o których świat chciałby zapomnieć. Swoimi podróżami pokazywał, że centrum uwagi Kościoła skupia się na innych miejscach niż obiektywy fotoreporterów popularnych czasopism.

>>> Przed wizytą papieża w Azji. Kard. Bo: Kościoły małe, ale tętnią życiem

„Peryferyjność” obecnego pontyfikatu nie przejawia się jednak w wizytach narodów nigdy wcześniej nie odwiedzanych przez następców Piotra, gdyż Franciszek odwiedził dotychczas jedynie 6 krajów, w których wcześniej nie zjawił się żaden papież. Z kolei Jan Paweł II aż do 67 krajów pielgrzymował jako pierwszy, więc to jego trafnie można określić papieżem odwiedzającym peryferia.

Konkretny przekaz

Nie umiem sobie wyobrazić Jana Pawła II, który ani razu nie odwiedza Polski – pielgrzymował dziewięciokrotnie. Tymczasem Argentyńczycy wciąż z nadzieją czekają na wizytę swego rodaka, gdyż ani razu się tam jeszcze nie pojawił. Zmieniły się jednak nastroje społeczne i potrzeby spotkań z głową Kościoła. Franciszek również znacząco zmienił charakter podróży apostolskich.

Podróże apostolskie aktualnego papieża są bardziej „celowane” – kierunek wynika z realizowanego tematu. Skończyła się masowość typowa dla wizyt Jana Pawła II, papież często nie przemawia już nawet do tłumów, ale kieruje przekaz docelowy do konkretnej grupy, do której się udaje. Trudno mówić już o pielgrzymkach, gdyż obserwować możemy wizyty, podróże apostolskie. Dzięki temu uniknąć możemy „eventowych” spotkań z „ciekawą postacią”, których pielgrzymkowy charakter już dawno wyblakł. W te podróże włączyć się może cały Kościół, gdyż poruszane zagadnienia dotyczą tematów i problemów, o których katolicy powinni się dowiedzieć.

Zobacz także