Czy wiara w cuda jest racjonalna?  

Czy wiara w cuda jest racjonalna? Na to pytanie odpowiadał ks. prof. UKSW Adam Świeżyński w czasie konferencji apologetycznej „Dwa skrzydła – wiara i rozum”, która odbyła się 21 października 2023 roku na UKSW w Warszawie. 

Czym jest cud? Jak go definiować? 

Profesor Adam Świeżyński mówił o tym, że jest to zjawisko, które według wierzeń religijnych nie wynika z praw przyrody, lecz daje się wytłumaczyć tylko interwencją Boga. Innymi słowy – jest to zjawisko nadprzyrodzone, nadnaturalne, świadczące o ingerencji Boga. Można wyróżnić dwa elementy cudu: jest element empiryczny, który możemy zaobserwować; na przykład chory, który nie rokuje, budzi się zupełnie zdrowy, co potwierdzają lekarze. Drugi element to interwencja Boga. 

Zdarzenia niezwykłe, cudowne mają miejsce także w innych religiach. Znane są przypadki, kiedy na przykład hinduistyczne czy buddyjskie posążki wydzielały płyn.  

W jaki sposób rozpoznać, że zostało spowodowane przez Boga? 

Prelegent mówił także o tym, że zdarzenie niezwykłe to takie, którego nie potrafimy wyjaśnić w ramach posiadanej wiedzy naukowej – to znaczy przyrodniczej. Na przykład wyjaśnienie cudu słońca w Fatimie dziś doczekało się naukowych wyjaśnień, ale w momencie, kiedy miał on miejsce stan wiedzy przyrodniczej nie pozwalał na zdefiniowanie zjawiska, które wówczas było obserwowane. 

Oznacza to, że jest możliwe znalezienie uzasadnienia naukowego dla zdarzeń, które miały miejsce w przeszłości. Uczciwie trzeba przyznać, że pomimo tego, że jesteśmy na jakimś etapie rozumienia, to wciąż istnieje spory obszar, który do tej pory nie został naukowo spenetrowany i rozpoznany. Być może nasza natura nie jest w stanie czegoś poznać, to nie jeszcze znaczy, że to, czego nie poznaliśmy ma pochodzenie Boskie. Gdy wyjaśnienia naukowego brakuje, naukowcy mówią, że nie potrafią czegoś wyjaśnić. Natomiast dla teologów jest to przesłanka do poszukiwania wyjaśnienia teologicznego danego zdarzenia. 

Jeśli zdarzenie po pewnym czasie uzyskuje wyjaśnienie naukowe nie oznacza, że poprzednie rozpoznania jest fałszywe. Niekoniecznie – zapewniał prof. Świeżyński. Można przyjąć inkulturację zdarzenia cudownego, to znaczy dopasowanie do poziomu wiedzy naukowej i kontekstów, które dotyczą ludzi, którzy go obserwują, ponieważ jest przeznaczony dla konkretnego odbiorcy w konkretnym czasie.  

Dodał także, że Bóg działa również przez naturę. Dlatego jednocześnie z wyjaśnieniem teologicznym może istnieć wyjaśnienie przyrodnicze. Naukowcy nie będą go uznawać, ale wierzący mogą. Niezwykłość zdarzenia rozumiana jest jako jego naukowa niewyjaśnioność. Nie stanowi argumentu rozstrzygającego dla kwestii cudowności, choć staje się warunkiem wstępnym rozpoczęcia poszukiwania wyjaśnienia teologicznego. 

– Dalszym etapem ustalania znaczenia-sensu zdarzenia jest zastosowanie teoretycznej interpretacji doświadczenia w celu ustalenia najpierw a-religijnego znaczenia zdarzenia cudownego, a następnie jego znaczenia religijnego. Końcowy wynik interpretacji oznacza uznanie lub nieuznanie zaistniałego zdarzenia za zdarzenie posiadające znaczenie religijne, a przez to rozpoznanie go jako zdarzenie cudowne – mówił prof. Adam Świeżyński. 

Aby więc zdarzenie mogło zostać uznane za cudowne, czyli rozpoznane jako cud, niezbędne jest uznanie dwóch jego cech. Po pierwsze – uznanie niewyjaśnialności naukowej danego wydarzenia, a po drugie – wymagana jest obecność znaczenia religijnego. 

>>> Bronimy nadziei, którą żyjemy. Czym jest apologetyka? 

Znaczenie religijne 

– Religijna wartość zdarzenia religijnego wyraża się przez skutek, jaki wywołuje zdarzenie cudowne w przestrzeni życia religijnego człowieka. Cud jest więc zdarzeniem wywołującym skutek religijny dlatego, że zapoczątkowuje świadome przeżywanie odniesienia człowieka względem Boga. Po drugie, odnawia relację, która uległa zerwaniu wskutek uprzedniej decyzji człowieka. Po trzecie, umacnia relację, która już istnieje i powoduje w ten sposób pogłębienie – mówił prof. Świeżyński.  

Prelegent wyjaśnił, że w danym zdarzeniu ujawnia się pewna wartość religijna, gdyż osoba reaguje na nie afirmacją, przyjmując określoną postawę o charakterze religijnym. 

– Rozpoznany kontekst religijny pełni decydującą rolę w odkryciu przyczyny i sensu zaistnienia zdarzenia cudownego. Uświadomienie sobie kontekstu religijnego zdarzenia może stać się punktem wyjścia do dalszej jego analizy i ostatecznej interpretacji jako skutku działania Boga. Kontekst religijny można sprowadzić do okoliczności towarzyszących wydarzeniu, przed jego wydarzeniem, w trakcie jego przebiegu i po jego zaistnieniu, oraz do ich powiązania z samym zdarzeniem – mówił. 

Zatem można powiedzieć, że zdarzenie cudowne zachodzi w konkretnych warunkach w świecie materialnym. Zawsze dotyczy konkretnego człowieka lub określonej grupy ludzi. Jest postrzegane przez jego uczestnika, czy też uczestników, jako wartościowe i mające cel. Towarzyszy mu stan zachwytu, zdumienia oraz potrzeba wyjaśnienia tego, jak to się stało oraz zrozumienia tego, dlaczego i po co dany fakt zaistniał.  

Zobacz także