Ekologia? To temat na dialog z młodymi w Kościele

– Ekologia może być tematem, który pozwoli na nowo przyciągnąć młodych ludzi do Kościoła – zauważa Marcin Kawko, specjalista ds. ekonomii społecznej Caritas Laudato Si’. Wskazuje na dwa wyzwania „ekologii chrześcijańskiej”: z jednej strony zideologizowanie powszechnej debaty o ekologii, z drugiej trend migracji wewnątrzkrajowych. Joanna Zatylna ze Światowego Ruchu Katolików na Rzecz Środowiska obserwuje jednak coraz większą świadomość ekologiczną.

– Nie ma już takiego zdziwienia, że kwestia ekologii związana jest także z Kościołem. Zwiększa się świadomość tego, że jesteśmy zobowiązani do szacunku do stworzenia i trudno od tej odpowiedzialności uciekać – mówi. Dzień 22 kwietnia obchodzony jest jako międzynarodowy Dzień Ziemi i służy promocji postaw proekologicznych w społeczeństwie.

Co Kościół mówi o ekologii?

Chrześcijańska ekologia związana jest z duchowością antykonsumpcyjną w duchu ubóstwa św. Franciszka z Asyżu. W odpowiedzi na stwierdzony globalny kryzys ekologiczny w latach 70. XX wieku, od 29 listopada 1979 r. decyzją papieża Jana Pawła II św. Franciszek jest patronem ekologów.

– Chrześcijanie powinni stosować ekologię integralną do praktyki życia i żyć tą duchowością na co dzień. Problem obserwujemy jednak w młodej generacji ludzi, gdzie taka świadomość zanika ze względu na konsumpcjonizm – mówi KAI Przewodniczący Ruchu Ekologicznego św. Franciszka z Asyżu (REFA), o. dr Stanisław Jaromi. Zauważa, że obecnie wokół ekologii pojawiają się nowe konteksty, takie jak nierówności społeczne, a także obecne niepokoje w świecie i konflikty, które wpływają na nią.

Na grzech przeciw naturze zwracali uwagę już Jan Paweł II, oraz Benedykt XVI, ale Papież Franciszek wskazywał na potrzebę sformułowania pojęcia „grzechu ekologicznego”, który oznacza działania bądź zaniedbania przeciwko Bogu, przeciwko bliźniemu, wspólnocie i środowisku. Są to czyny i nawyki powodujące, m.in. zanieczyszczenie i zniszczenie harmonii środowiska. Grzech ten pojawia się w rachunku sumienia, a dokonanie go zobowiązuje do wyznania podczas Spowiedzi Świętej.

o. Stanisław Jaromi OFMConv. fot. Michał Jóźwiak/Misyjne Drogi

Caritas Laudato Si’

W odpowiedzi na encyklikę Papieża Franciszka „Laudato si” na temat ekologii i zmian klimatu proponującą cztery perspektywy ekologii integralnej, czyli duchową, społeczną, ekologiczną i zdrowotną, wiele organizacji wychodzi naprzeciw wyzwaniom przyrodniczym i podejmuje troskę o Ziemię. Wśród nich jest Caritas Laudato Si’.

Ekologia integralna jest odpowiedzią Kościoła Katolickiego na światowy kryzys ekologiczny i społeczny. Odnosi się ona nie tylko do dbania o Ziemię, ale także do troski o warunki życia ludzi. Projekt Caritas Laudato Si’ realizowany jest w trzech wymiarach: warsztatowym, wspólnotowym, a także związanym z aktywnością i organizacją różnych wydarzeń, rekolekcji i kampanii.

Warsztaty prowadzone są w społecznościach parafialnych, ale nie tylko. Oferta jest skierowana do wszystkich zainteresowanych grup. – Mamy swoją Zieloną Ambasadę, z którą jeździmy na warsztaty do wspólnot lokalnych. Podczas spotkań podejmujemy trzy tematy: produkcję i konsumpcję lokalną żywności; cykl życia produktów, czyli tłumaczymy, jak szybko psują się produkty, które kupujemy, a także podejmujemy kwestię wymiaru ekonomicznego ekologii – wyjaśnia Marcin Kawko, specjalista ds. ekonomii społecznej Caritas Laudato Si’.

Funkcjonują też tzw. Wspólnoty Działania, czyli lokalne społeczności integrujące się przy wykorzystaniu ekologii integralnej. Przykładem takiego projektu są „kawiarenki naprawcze”, czyli miejsca, w których starsze osoby spotykają się z młodszymi i pokazują, jak można naprawiać rzeczy, zamiast je niepotrzebnie wyrzucać i kupować nowe. – Dzięki temu tworzymy miejsca spotkania i dialogu międzypokoleniowego, którego teraz tak bardzo brakuje. Jednocześnie jest to docenienie pracy ręcznej i dbałość o rzeczy, które posiadamy, co docelowo ma przeciwdziałać nadprodukcji i nadkonsumpcji – zauważa Marcin Kawko.

Problem kryzysu przyrodniczego upatrywany jest w systemowej i indywidualnej nadkonsumpcji. Caritas Laudato Si’ przeciwdziałania pogłębianiu tego kryzysu.

Światowy Ruch Katolików na Rzecz Środowiska

Naprzeciw kryzysowi ekologicznemu wychodzi także Światowy Ruch Katolików na Rzecz Środowiska.

– Od początku naszego istnienia w Polsce i na świecie staramy się odpowiadać w sposób integralny, zarówno na głos wołającej ziemi, jak i głos ubogich. Chcemy w tych konkretnych sytuacjach i kryzysach odpowiadać na potrzeby, które się pojawiają lokalnie. Przede wszystkim w naszych parafiach i wspólnotach – mówi Joanna Zatylna ze Światowego Ruchu Katolików na Rzecz Środowiska.

Jednym z zaproponowanych przez nich programów jest projekt „Zielone Parafie”, który ma na celu wdrożenie ekologicznych rozwiązań w parafiach na terenie całej Polski. Zakłada konkretne działa, w tym edukację i rozwijanie wrażliwości na środowisko. – W zależności od okresu liturgicznego inspirujemy do różnych działań ekologicznych. Każda parafia, która włącza się w ten program, dokłada swoją „cegiełkę” do ochrony stworzenia – tłumaczy Joanna Zatylna.

Powstał także program „Ciepły Dom – Ciepły Kościół”. Celem projektu, jest wspólne, solidarne dbanie o ciepło w domach i parafiach. – Chcemy zwiększyć świadomość ludzi w kwestiach związanych z ogrzewaniem i z wykorzystywaniem energii, dlatego służmy doradztwem i wspieramy osoby, które chciałyby pomóc osobom zagrożonym wykluczeniem i ubóstwem energetycznym – dodaje.

Chrześcijańska edukacja ekologiczna

Jak wynika z raportu „Nie Marnuj Jedzenia 2023” przygotowanego przez Federację Polskich Banków Żywności, aż 56% Polaków przyznaje się do marnowania żywności w domach. W Polsce każdego roku marnuje się 4,8 mln ton żywności. Projekty Caritas zachęcają do niemarnowania żywności. Organizowane w tym celu warsztaty służą edukacji, w zakresie której znajdują się przykłady minimalizowania marnotrawstwa żywności, sposoby na planowanie posiłków, wykorzystywanie resztek, oraz możliwości przechowywania żywności w sposób efektywny.

>>> Eksperci: tundra i tajga najbardziej ucierpią w wyniku zmian klimatycznych

Lichenolog dr Piotr Grochowski monitoruje rozwój porostów na drzewach w centrum Gorzowa Wielkopolskiego. Po kilku latach od likwidacji wszystkich „kopciuchów” w centrum miasta pojawiły się porosty, które są uważane za wskaźnik dobrej jakości powietrza, fot. PAP/Lech Muszyński

Podobnie Światowy Ruch Katolików na Rzecz Środowiska stara się edukować ludzi, poprzez organizacje specjalnych szkoleń ekologicznych, tzw. Kursów Animatorów Laudato Si’. – Dzięki temu szkoleniu, uczestnicy kursu mogą poznać nauczanie Kościoła, dotyczące troski o stworzenie, dowiedzieć się, co aktualnie o problemach środowiskowych mówi nauka, posłuchać, jak katolicy na całym świecie odpowiadają na wezwanie Papieża Franciszka, oraz ze wsparciem naszej organizacji mogą podjąć samemu inicjatywy we własnych wspólnotach – podkreśla Joanna Zatylna.

O środowisko można dbać w każdym codziennym wyborze. – Dla przykładu przy każdych zakupach zwróćmy uwagę, czy na pewno to, co kupimy, wykorzystamy, czy nie wyrzucimy, czy kupujemy produkty lokalne, czy sprowadzone z innej części świata. Kolejna rzecz, może lepiej i zdrowiej dla nas i dla środowiska przejść się, lub wsiąść na rower, niż jechać samochodem. Zamiast sięgać po kolejne torebki foliowe, może wziąć te, które nam zalegają w domach. Z półki w sklepie możemy wziąć butelkę szklaną, zamiast plastikowej. Możemy wyłączyć światło, mniej konsumować, bardziej odpowiedzialnie kupować. Każdy z nas może poszerzać swoją wiedzę i o środowisku i o nauczaniu Kościoła, by zgodnie z wiarą odpowiadać na wyzwania związane z troską o nasz wspólny dom – zauważa.

Wyzwania dla „ekologii chrześcijańskiej”

Zmiany klimatu i niszczenie środowiska jest coraz bardziej dotkliwie. Pojawia się także coraz więcej wyzwań związanych z ochroną przyrody, które nie są moralnie obojętne i wierzący powinni poważnie je rozeznać.

– Pierwszym wyzwaniem dla „ekologii chrześcijańskiej” jest zideologizowanie powszechnej debaty o ekologii, w związku z czym ludzie świata chrześcijańskiego boją się ten temat wykorzystywać, a mogą, gdyż szanse są bardzo duże. Drugie wyzwanie, to pewien trend migracji wewnątrz krajowych. Coraz więcej młodych ludzi ucieka do większych miast, stąd na terenach małomiasteczkowych i wiejskich ciężko zebrać wystarczającą ilość osób, co pozwoliłoby na trwałe i szerokie działania. W dużym mieście te osoby najczęściej poddają się kulturze globalistycznej – zauważa Marcin Kawko z Caritas Laudato Si’.

Kostaryka. Zdjęcie lotnicze przedstawia rejonie Bajamar w regionie Puntarenas, fot. PAP/EPA/Jeffrey Arguedas

– Przed nami stoi wyzwanie wzbudzenia wśród chrześcijan poczucia odpowiedzialności i szukanie tej siły w duchowości. Myślę, że jest to dla nas także szansa, aby szukać inspiracji i sił w modlitwie i kontemplacji świata. Jeśli z tego wypływa wrażliwość na przyrodę i ludzi, a co za tym idzie zaangażowanie, to może dziać się dużo dobra – mówi Joanna Zatylna.

Świadomość ekologiczna Polaków rośnie. – Obserwujemy coraz większą świadomość ekologiczną. Nie ma już takiego zdziwienia, że kwestia ekologii związana jest także z Kościołem. Zwiększa się świadomość tego, że jesteśmy zobowiązani do szacunku do stworzenia i trudno od tej odpowiedzialności uciekać – zauważa Joanna Zatylna. – Ekologia może być tematem, który pozwoli na nowo przyciągnąć młodych ludzi do Kościoła – dodaje specjalista ds. ekonomii społecznej Caritas Laudato Si’.

Z najnowszego badania IPSOS z okazji Dnia Ziemi wynika, że wśród Polaków rośnie świadomość ekologiczna. 63 procent Polek i Polaków domaga się większego zaangażowania w walce ze zmianami klimatycznymi. Obchody Dnia Ziemi są okazją do refleksji nad przyszłością tej planety. Tego dnia w wielu miejsca odbywają się, m.in., konferencje, akcje sprzątania świata, itp. Tegoroczny Dzień Ziemi przebiega pod hasłem „Planeta kontra tworzywa sztuczne”, dotyczy ograniczenia produkcji plastiku.