Ekumeniczne gesty Kościoła katolickiego

Kościół rzymskokatolicki i papieże, prowadząc dialogi teologiczne z innymi wyznaniami chrześcijańskimi, podejmowali różne inicjatywy ukierunkowane na lepsze wzajemne poznanie się i zbliżenie. W tym „dialogu miłości” duże znaczenie miały gesty ekumeniczne, zwłaszcza przekazywanie cennych dla danej wspólnoty chrześcijańskiej relikwii. Poniżej wymieniamy 12 najważniejszych działań tego rodzaju, które wspierały kontakty ekumeniczne między Kościołami.

Od 1908 w dniach 18-25 stycznia wyznawcy Chrystusa na całym świecie obchodzą Tydzień Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan. Jeśli początkowo była to sprawa głównie protestantów i anglikanów, to w 1965 w inicjatywę tę włączył się Kościół katolicki, który wraz ze Światową Radą Kościołów przygotowuje obecnie programy i hasła kolejnych Tygodni. Każde takie hasło jest zaczerpnięte z Pisma Świętego, a wybierają je chrześcijanie z różnych krajów i regionów dla podkreślenia jakiegoś wybranego aspektu życia kościelnego i społecznego. W tym roku są to słowa z Księgi Izajasza: „Czyńcie dobro; szukajcie sprawiedliwości” (por. Iz 1, 17).

Jak wspomniano Kościół katolicki uczestniczy czynnie zarówno w obchodach Tygodnia, jak i w światowym ruchu ekumenicznym od połowy lat sześćdziesiątych XX wieku. Przełomowe znaczenie miał tu Sobór Watykański II (1962-65), który sam był głęboko ekumeniczny, to znaczy powszechny, ale też sprawy jedności chrześcijan zajmowały na nim istotne miejsce. W jego obradach brali udział jako zaproszeni goście przedstawiciele innych Kościołów i wyznań a jednym z najważniejszych dokumentów soborowych jest ogłoszony w 1964 Dekret o ekumenizmie.

Jednakże już wcześniej papieże i Kościół rzymski podejmowali różne inicjatywy wspierające dialog ekumeniczny. Wymieniamy tu w porządku chronologicznym 12 najważniejszych, naszym zdaniem, takich działań i gestów poszczególnych papieży.

>>> Ekumenizm ogarnęła epoka lodowcowa

Św. Jan XXIII (1958-63)

5 VI 1960 – utworzenie Sekretariatu Jedności Chrześcijan (obecnie jest to Dykasteria ds. Popierania Jedności Chrześcijan), będącego głównym narzędziem ekumenicznego zaangażowania Kościoła katolickiego.

2 XII 1960 – papież przyjął honorowego prymasa Wspólnoty Anglikańskiej, arcybiskupa Canterbury Geoffreya Fishera. Była to pierwsza w historii wizyta głowy Kościoła Anglii w Watykanie i chociaż miała charakter wyłącznie kurtuazyjny, odegrała ważną rolę w nawiązaniu i rozwoju kontaktów katolicko-anglikańskich i w rozpoczęciu w 1970 oficjalnego dialogu teologicznego między obu Kościołami.

Św. Paweł VI (1963-78)

26 IX 1964 – delegacja watykańska na polecenie papieża zwróciła prawosławnym na greckiej wyspie Patras relikwie głowy św. Andrzeja Apostoła, zwanego Pierwszym Powołanym, uważanego za głównego patrona prawosławia, zwłaszcza Kościołów języka greckiego.

7 XII 1965 – na zakończenie Vaticanum II jednocześnie w Watykanie i Stambule papież i patriarcha Konstantynopola Atenagoras znieśli ekskomuniki (anatemy), ogłoszone w 1054 przez przedstawicieli obu Kościołów, co oznaczało symboliczne zerwanie jedności między nimi.

12-15 V 1966 – z Wenecji przewieziono do Heraklionu na Krecie relikwie głowy św. Tytusa, ucznia św. Pawła, apostoła Krety i pierwszego biskupa tego miasta, który zmarł w wieku 94 lat na początku II wieku. Do Wenecji trafiły one w 1662, gdy przywiózł je tu gen. Francesco Morosini (1618-94) na krótko przed zdobyciem wyspy przez Turków.

22 VI 1968 i 6 V 1973 – papież przekazał Kościołowi koptyjskiemu w Egipcie relikwie odpowiednio: św. Marka Ewangelisty – „ojca” chrześcijaństwa w tym kraju i św. Atanazego z Aleksandrii (†373). Jego relikwie wywieziono z tego miasta najpierw do Konstantynopola, gdzie spoczywały początkowo w soborze Mądrości Bożej (Hagia Sofia), a następnie w cerkwi Matki Bożej „Triakondafillos”, po czym w 1204 krzyżowcy weneccy, po zdobyciu Konstantynopola, wywieźli rękę świętego do klasztoru na Monte Cassino. W 250 lat później, tuż po zdobyciu Konstantynopola przez Turków, pozostałe relikwie trafiły też do Wenecji – najpierw do kościoła Santa Croce alla Giudecca, a następnie w 1806 do kościoła św. Zachariasza.

14-15 XII 1975 – w Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie, podczas obchodów 10. rocznicy zniesienia anatem, papież w geście pokory klęknął i symbolicznie ucałował stopy wysłannika patriarchy konstantynopolskiego, metropolity Melitona.

Św. Jan Paweł II (1978-2005)

28 VIII 2004 – na polecenie Ojca Świętego przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan kard. Walter Kasper przekazał w kremlowskim Soborze Zaśnięcia Maryi Panny w Moskwie patriarsze Aleksemu II pochodzącą z połowy XVI wieku kopię ikony Matki Boskiej Kazańskiej, która od 10 lat wisiała w prywatnych apartamentach papieskich. Jest to jeden z najcenniejszych wizerunków maryjnych w rosyjskim prawosławiu.

27 XI 2004 – papież przekazał w Rzymie patriarsze Konstantynopola Bartłomiejowi relikwie jego świętych oprzedników: Jana Chryzostoma i Grzegorza z Nazjanzu. Relikwie św. Grzegorza z Nazjanzu († 390) przywiozły do Rzymu z Konstantynopola bizantyjskie mniszki w VIII wieku, aby uchronić je przed zniszczeniem przez zwolenników obrazoburczych cesarzy Leona III Izauryjczyka i jego syna Konstantyna V, którzy sprzeciwiali się kultowi świętych obrazów. Relikwie św. Jana Chryzostoma, który zmarł na wygnaniu w 347, wykradli krzyżowcy z Konstantynopola i wywieźli do Rzymu podczas IV krucjaty w 1204 r.

Benedykt XVI (2005-13)

26 II 2006 – przekazał Kościołowi Grecji relikwie św. Andrzeja Apostoła. Odebrał je bp Agatangel, który z grupą prawosławnych księży i seminarzystów przebywał wtedy w Wiecznym Mieście i odwiedził Watykan.

Franciszek (od 2013)

12 II 2016 – przekazał patriarsze moskiewskiemu Cyrylowi w Hawanie relikwię św. Cyryla Aleksandryjskiego, jego patrona. Nastąpiło to na lotnisku w stolicy Kuby, podczas historycznego pierwszego spotkania papieża i patriarchy moskiewskiego i całej Rusi. Papież ofiarował także kielich, patriarcha zaś przekazał Franciszkowi małą kopię ikony Matki Bożej Kazańskiej.

1 VII 2019 – Ojciec Święty przekazał w Watykanie patriarsze Konstantynopola relikwie św. Piotra. Znajdowały się one w relikwiarzu, przechowywanym w prywatnej kaplicy papieskiej w Watykańskim Pałacu Apostolskim. Jest to 9 fragmentów kości Księcia Apostołów, których autentyczność potwierdzono po wykopaliskach archeologicznych w 1939 r. Na prośbę Pawła VI w 1968 oddzielono je od reszty relikwii i umieszczono w relikwiarzu z brązu z napisem: „Z kości świętego Apostoła Piotra znalezionych w Bazylice Watykańskiej”. Wystawiono je w bazylice św. Piotra tylko raz, 24 listopada 2013, na zakończenie Roku Wiary. Reszta relikwii Apostoła znajduje się pod głównym ołtarzem Bazyliki św. Piotra w Watykanie.

Zobacz także