Estonia: we wrześniu spodziewana jest wizyta patriarchy Bartłomieja

W połowie września br. Estonię odwiedzi patriarcha konstantynopolski Bartłomiej. Według pisma „Lõuna-Eesti Postimees” duchowy zwierzchnik światowego prawosławia odprawi 16 tegoż miesiąca na Polu Śpiewaczym w wiosce Värskla koło granicy estońsko-rosyjską liturgię pod gołym niebem, co jest rzadką praktyką w tradycji prawosławnej.

Ostateczny program czterodniowego pobytu patriarchy w Estonii powinien zostać ustalony i zatwierdzony w tym tygodniu, ale wcześniej musi to potwierdzić Konstantynopol, który jeszcze tego nie zrobił – powiedział pismu kapłan Estońskiego Apostolskiego Kościoła Prawosławnego (EAKP) ks. Kristjan Otsmann. Jego zdaniem w zaplanowanej już liturgii w Värskla weźmie udział tysiąc do dwóch tysięcy osób.

Zapowiadana wizyta wiąże się z przypadającą w tym setną rocznicą powstania EAKP jako struktury Patriarchatu Konstantynopolskiego, którego dzisiaj Kościół ten jest częścią na zasadzie szerokiej autonomii.

Prawosławie w Estonii ma wielowiekowe tradycje, sięgające co najmniej XI wieku, choć zawsze było wyznaniem mniejszościowym najpierw na tle katolików, a od połowy XVI wieku luteran, którzy do dzisiaj stanowią większość wśród miejscowych chrześcijan. Gdy ziemie estońskie od 1721 do 1919 były pod panowaniem rosyjskim, część miejscowych mieszkańców przyjęła prawosławie, głównie ze względów praktycznych, gdyż liczyli na poprawę swej pozycji i statusu społecznego oraz na uzyskanie gruntów rolnych. W 1850 rosyjskie władze kościelne utworzyły eparchię (diecezję) ryską, która objęła także tereny dzisiejszej Estonii.

>>> Patriarcha Bartłomiej: rosyjski atak na Ukrainę płynie z ducha podziału

Estoński Apostolski Kościół Prawosławny

Po uzyskaniu przez Estonię niepodległości w 1918, rząd podjął starania o uniezależnienie się od Kościoła rosyjskiego, który zresztą był wówczas prześladowany przez komunistów i na granicy całkowitego zniszczenia i nie mógł zajmować się swymi wyznawcami za granicą. W efekcie patriarcha konstantynopolski Melecjusz IV wydał 7 lipca 1923 tomos (dekret), przyjmując miejscowych prawosławnych pod swoją jurysdykcji jako Estoński Apostolski Kościół Prawosławny z szeroką autonomią (ale nie autokefalią).

Po zajęciu Estonii w 1940 przez Armię Czerwoną i włączeniu jej w skład ZSRR tamtejsi prawosławni stali się niejako automatycznie wiernymi Patriarchatu Moskiewskiego. Pod okupacją niemiecką w latach 1941-44 EAKP się odrodził, ale po ponownym wcieleniu tego kraju do ZSRR znów zaprzestał działalności, a ci duchowni i wierni, którym udało się uciec z sowieckiej Estonii odtworzyli na emigracji struktury EAKP. Powstał wtedy tzw. Synod Sztokholmski, który po odzyskaniu przez ten kraj niepodległości w 1991, w 1993 wrócił do ojczyzny, co niemal natychmiast wywołało konflikt z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym, uważającym Estonię za swój „obszar kanoniczny”. W lutym 1996 doprowadziło to nawet do zerwania łączności eucharystycznej z Patriarchatem Konstantynopolskim, którą przywrócono wprawdzie po trzech miesiącach, ale napięcie we wzajemnych stosunkach utrzymuje się do dziś.

Obecnie w kraju tym istnieją dwie oddzielne, niezależne od siebie struktury prawosławne: wspomniany „konstantynopolski” EAKP z metropolitą Stefanem na czele (od 13 marca 1999), do którego należy mniej więcej 1/3 miejscowych wiernych, oraz podlegający Moskwie częściowo autonomiczny Estoński Kościół Prawosławny, na którego czele od 3 czerwca 2018 stoi metropolita Eugeniusz.

Zobacz także